Λίγα κιλά παραπάνω είναι καλύτερα όσο περνούν τα χρόνια

Εκατομμύρια άνθρωποι προχωρούν τη ζωή τους κουβαλώντας επιπλέον 10 – 15 κιλά, βάρος, που πήραν μετά την απόκτηση παιδιών, μετά από προβλήματα στις αρθρώσεις που τους ανάγκασαν να μειώσουν τις δραστηριότητες ή συνδέοντας την κοινωνική τους ζωή με κάποιο γεύμα.

Περνώντας τη μέση ηλικία, αυτοί οι άνθρωποι θα πρέπει να χάσουν αυτά τα παραπάνω κιλά για να καλυτερεύσουν την υγεία τους;

Για χρόνια, οι ειδικοί συζητούν τι να συμβουλεύουν τους μεγαλύτερους ενήλικες που βρίσκονται σε αυτήν την κατάσταση.

Από τη μία πλευρά, η αύξηση βάρους συνδέεται με τη συσσώρευση λίπους. Και αυτό μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες στην υγεία, όπως καρδιακές παθήσεις, διαβήτη, αρθρίτιδα και μια σειρά από άλλες παθήσεις.

Από την άλλη, πολυάριθμες μελέτες δείχνουν ότι λίγο παραπάνω βάρος στους ηλικιωμένους, μπορεί μερικές φορές να είναι προστατευτικό, π.χ. για να αποφεύγονται κατάγματα σε άτομα που πέφτουν, ενώ σε άτομα που αρρωσταίνουν σοβαρά με παθήσεις όπως ο καρκίνος ή η προχωρημένη νεφρική νόσος, αυτό το στρώμα λίπους μπορεί να είναι πηγή ενέργειας, που τους βοηθά να ανεχθούν απαιτητικές θεραπείες.

Φυσικά, εξαρτάται από το πόσο παχύς είναι κάποιος εξ αρχής. Οι άνθρωποι που είναι ήδη παχύσαρκοι (με δείκτη μάζας σώματος 30 και άνω) και βάζουν επιπλέον κιλά διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από εκείνους που είναι πιο αδύνατοι. Και η γρήγορη αύξηση βάρους με το πέρασμα του χρόνου, είναι πάντα λόγος ανησυχίας.

Όσο προχωρεί η ηλικία

Το σώμα μας αλλάζει με την ηλικία. Καθώς μεγαλώνουμε, η σύσταση του σώματός μας αλλάζει. Χάνουμε μυϊκή μάζα – μια διαδικασία που ξεκινά στα 30 μας και επιταχύνεται στα 60 μας και μετά – και παίρνουμε λίπος. Αυτό ισχύει ακόμα και όταν το βάρος μας παραμένει σταθερό.

Επίσης, λιγότερο λίπος συσσωρεύεται κάτω από το δέρμα ενώ περισσότερο κατανέμεται στη μέση του σώματος. Αυτό το κοιλιακό λίπος σχετίζεται με φλεγμονή και αντίσταση στην ινσουλίνη και υψηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, διαβήτη και εγκεφαλικό.

«Η κατανομή του λίπους παίζει σημαντικό ρόλο στον καθορισμό του πόσο επιβλαβές είναι το προστιθέμενο βάρος με τη μορφή λίπους», δήλωσε ο Μίτσελ Λάζαρ, διευθυντής του Ινστιτούτου για τον Διαβήτη, την Παχυσαρκία και τον Μεταβολισμό στην Ιατρική Σχολή Perelman του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια. «Είναι το σπλαχνικό λίπος γύρω από τη μέση, παρά το περιφερικό λίπος στους γοφούς και τους γλουτούς για το οποίο πραγματικά ανησυχούμε».

Δραστηριότητες

Τα επίπεδα δραστηριότητας μειώνονται με την ηλικία. Επίσης, με την ηλικία, οι άνθρωποι τείνουν να γίνονται λιγότερο δραστήριοι. Όταν οι ηλικιωμένοι διατηρούν τις ίδιες διατροφικές συνήθειες (πρόσληψη ενέργειας), ενόσω περιορίζουν τη δραστηριότητα (κατανάλωση ενέργειας), θα πάρουν βάρος.

Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, το 27% των ατόμων ηλικίας 65 έως 74 ετών είναι σωματικά ανενεργοί, ποσοστό που αυξάνεται στο 35% για άτομα 75 ετών και άνω.

Γι΄ αυτούς το CDC συνιστά τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα μέτριας δραστηριότητας, όπως γρήγορο περπάτημα, καθώς και δραστηριότητες μυϊκής ενδυνάμωσης, όπως άρση βαρών τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα. Μόνο το 27% έως 44% των ηλικιωμένων ακολουθεί αυτές τις οδηγίες, σύμφωνα με διάφορες έρευνες.

Μυϊκή μάζα

Οι ειδικοί ανησυχούν περισσότερο για την έλλειψη δραστηριότητας σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας που είναι υπέρβαροι ή ελαφρά παχύσαρκοι (δείκτης μάζας σώματος περίπου 30) παρά για την απώλεια βάρους. Με ελάχιστη ή καθόλου δραστηριότητα, η μυϊκή μάζα μειώνεται, όπως και η δύναμη, γεγονός που «αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης αναπηρίας ή λειτουργικής βλάβης» που μπορεί να επηρεάσει την ανεξαρτησία του ατόμου, δήλωσε ο Τζον Μπάτσης, ερευνητής παχυσαρκίας και αναπληρωτής καθηγητής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας.

Η απώλεια βάρους ενισχύει την απώλεια μυϊκής μάζας στην διαδικασία απώλειας λίπους, καθώς για κάθε κιλό που χάνεται, το 25% προέρχεται από τους μυς και το 75% από το λίπος, κατά μέσο όρο.

Δεδομένου ότι οι ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας έχουν λιγότερους μυς, «αν θέλουν να χάσουν βάρος, πρέπει να είναι ταυτόχρονα πρόθυμοι να αυξήσουν τη σωματική δραστηριότητα», δήλωσε η Ανν Νιούμαν, διευθύντρια του Κέντρου για τη γήρανση και την υγεία του πληθυσμού στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου του Πίτσμπουργκ.

Δείκτης Μάζας Σώματος και ηλικία

Το ιδανικό σωματικό βάρος μπορεί να είναι υψηλότερο. Επιδημιολογική έρευνα αναφέρει ότι ο ιδανικός δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) μπορεί να είναι υψηλότερος για τους ηλικιωμένους από τους νεότερους ενήλικες.

Μια εκτενής μελέτη διαπίστωσε ότι οι ηλικιωμένοι και στα δύο άκρα του φάσματος ΔΜΣ – αυτοί με χαμηλό ΔΜΣ (κάτω από 22) και εκείνοι με υψηλό ΔΜΣ (άνω του 33) – διέτρεχαν μεγαλύτερο κίνδυνο να πεθάνουν νωρίτερα από εκείνους με ΔΜΣ στο μεσαίο εύρος (22 έως 32,9).

Οι ηλικιωμένοι με τον χαμηλότερο κίνδυνο πρόωρων θανάτων είχαν ΔΜΣ από 27 έως 27,9. Σύμφωνα με τα πρότυπα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, αυτό εμπίπτει στο εύρος των «υπέρβαρων» (25 – 29,9) και πάνω από το εύρος ΔΜΣ «υγιούς βάρους» (18,5 – 24,9). Επίσης, πολλοί ηλικιωμένοι για τους οποίους η μελέτη βρήκε ότι διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας – εκείνοι με ΔΜΣ κάτω του 22 – θα ταξινομηθούν ως έχοντες «υγιές βάρος» από τον ΠΟΥ.

Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι: «Το εύρος υγιούς βάρους του ΠΟΥ μπορεί να μην είναι κατάλληλο για ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας». Αντίθετα, το υπερβολικό βάρος μπορεί να είναι ευεργετικό για τους ηλικιωμένους, ενώ το να είναι ιδιαίτερα αδύνατοι μπορεί να είναι προβληματικό, συμβάλλοντας στην πιθανότητα αδυναμίας.

Πράγματι, ο καλύτερος ΔΜΣ για ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας μπορεί να κυμαίνεται από 24 – 29, ανέφερε ο Καρλ Λαβί, γνωστός ερευνητής παχυσαρκίας, σε μια ξεχωριστή μελέτη που εξετάζει τα στοιχεία σχετικά με την παχυσαρκία σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας. Ο Λαβί είναι ο ιατρικός διευθυντής καρδιακής αποκατάστασης και πρόληψης στο Ochsner Health, ένα μεγάλο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης με έδρα τη Νέα Ορλεάνη, και συγγραφέας του «The Obesity Paradox», ενός βιβλίου που διερευνά ζητήματα βάρους σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας.

Ακούσια απώλεια βάρους

Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, η διατήρηση της φυσικής κατάστασης και της μυϊκής μάζας είναι πιο σημαντική από την απώλεια βάρους για υπέρβαρους ηλικιωμένους (αυτοί με ΔΜΣ από 25 έως 29,9). «Η απώλεια μερικών επιπλέον κιλών θα βελτιώσει δραματικά την υγεία τους; Δεν νομίζω ότι τα στοιχεία δείχνουν κάτι τέτοιο», είπε ο Λαβί.

Η ακούσια απώλεια βάρους σχετίζεται με πολλές σοβαρές ασθένειες και είναι ένα σήμα κινδύνου που πρέπει πάντα να προσέχετε. «Επισκεφθείτε το γιατρό σας εάν χάνετε βάρος χωρίς να το προσπαθήσετε», συμβούλεψε η Άνν Νιούμαν, επιδημιολόγος από το Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ, μια από τους συγγραφείς πρόσφατης μελέτης που αναφέρει ότι «η απρόβλεπτη απώλεια βάρους ακόμη και μεταξύ των ενηλίκων με παχυσαρκία σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας».

Η διασφάλιση της ποιότητας της διατροφής είναι απαραίτητη. «Οι ηλικιωμένοι διατρέχουν κίνδυνο για ανεπάρκεια βιταμινών και άλλα διατροφικά ελλείμματα, και αν δεν καταναλώνετε αρκετή πρωτεΐνη, αυτό είναι ένα πρόβλημα», δήλωσε ο Μπάτσης από το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας. «Λέω σε όλους τους μεγαλύτερους ασθενείς μου να πάρουν μια πολυβιταμίνη», είπε ο Ντινές Έντεμ, διευθυντής του προγράμματος Διαχείρισης Ιατρικού Βάρους στο Πανεπιστήμιο του Αρκάνσας για τις Ιατρικές Επιστήμες.

Η απώλεια βάρους είναι πιο σημαντική για τους ηλικιωμένους ενήλικες που έχουν πολύ λίπος γύρω από τη μέση τους (σχήμα μήλου) παρά για άτομα που το λίπος συγκεντρώνεται χαμηλότερα (σχήμα αχλαδιού). «Για ασθενείς με υψηλή περιφέρεια μέσης, είμαστε πιο επιθετικοί στη μείωση των θερμίδων ή στην αύξηση της άσκησης», δήλωσε ο Ντένις Κέριγκαν, διευθυντής διαχείρισης βάρους στο Henry Ford Health στο Μίσιγκαν.

Η διατήρηση της σταθερότητας του βάρους είναι ένας καλός στόχος για υγιείς ηλικιωμένους που φέρουν λίγα παραπάνω κιλά, χωρίς όμως μέτρια ή σοβαρή παχυσαρκία που ορίζεται από ΔΜΣ 35 ή υψηλότερο. Εξ’ ορισμού, «υγιές» σημαίνει ότι οι άνθρωποι δεν έχουν σοβαρά μεταβολικά προβλήματα (υπερβολικά υψηλή χοληστερόλη, διαβήτη, αρτηριακή πίεση και τριγλυκερίδια), προβλήματα που σχετίζονται με την παχυσαρκία (τα προβλήματα με την κινητικότητα είναι κοινά) ή σοβαρές ασθένειες που σχετίζονται με την παχυσαρκία, όπως διαβήτη ή καρδιακή νόσο, σημειώνει η Κέιτι Ντόντ, γηριατρική διαιτολόγος που διατηρεί ένα blog για τη διατροφή.