Δεν θέλει πολύ φαντασία πια κανείς -και δη αυτές τις ημέρες- για να αντιληφθεί ότι η κατάσταση επί της Γης μετατρέπεται με όλο και πιο ταχείς ρυθμούς σε… επίγεια «κόλαση».

Για ολοένα και περισσότερους, οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής φαντάζουν κυριολεκτικά με μαρτύριο της σταγόνας, καθώς ο συνδυασμός ξηρασίας και ανομβρίας αφήνουν ολόκληρους πληθυσμούς χωρίς καθαρό πόσιμο νερό.

Αυτήν ακριβώς την κατάσταση βιώνουν το τελευταίο διάστημα εκατομμύρια κάτοικοι του Μοντεβιδέο, πρωτεύουσας της Ουρουγουάης.

Μιας χώρας που βρίσκεται στη Νότια Αμερική -ούτε καν δηλαδή στο βόρειο ημισφαίριο, που σχεδόν απ΄ άκρη σε άκρη του «ψήνεται» αυτές τις ημέρες από ακραίους καύσωνες εν μέσω καλοκαιριού.

Στην Ουρουγουάη, αντίθετα, αυτή την περίοδο επικρατεί χειμώνας. Όμως στο Μοντεβιδέο και στην ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή -όπου κατοικούν 1,7 εκατομμύρια άνθρωποι, σχεδόν ο μισός πληθυσμός της χώρας- έχει να βρέξει για τα καλά εδώ και πολύ καιρό.

Εδώ και τρία χρόνια μαστίζεται από μια πρωτοφανή για τα εθνικά χρονικά ξηρασία -τη χειρότερη των τελευταίων 74 ετών, από τότε που τηρούνται σχετικά αρχεία- με περιορισμένες βροχοπτώσεις και πλέον με τραγική έλλειψη πόσιμου νερού.

Αν και τις προάλλες έβρεξε για λίγο, η στάθμη των υδάτων στο φράγμα Πάσο Σεβερίνο -κύρια πηγή πόσιμου νερού για την πρωτεύουσα- παραμένει σε επικίνδυνα χαμηλά επίπεδα: στο 7,6% της χωρητικότητάς του, από 2% που ήταν τις προηγούμενες ημέρες.

Η πιο πρόσφατη εκτίμηση είναι ότι το απόθεμα είναι λίγο πάνω από τα 5 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού, την ώρα που οι κάτοικοι του Μοντεβιδέο και της μητροπολιτικής περιοχής καταναλώνουν περίπου μισό εκατομμύριο κυβικά μέτρα νερού την ημέρα…

Οι μετεωρολόγοι εν τω μεταξύ προειδοποιούν ότι η έλλειψη βροχοπτώσεων θα συνεχιστεί τουλάχιστον μέχρι την άνοιξη -καλό Σεπτέμβριο στο νότιο ημισφαίριο, τουτέστιν.

Περιμένοντας το… θαύμα

Έχοντας πια να ελπίζει ουσιαστικά μόνο σε θαύματα -αν και για την εφιαλτική κατάσταση φέρει η ίδια τεράστιο μερίδιο ευθύνης- η κυβέρνηση της Ουρουγουάης προειδοποίησε προ ημερών ότι, κάποια στιγμή, οι βρύσες θα σταματήσουν να βγάζουν νερό κατάλληλο για πόση.

Απέφυγε ωστόσο να διευκρινίσει το πότε ή για πόσο.

Στο μεσοδιάστημα έχει κηρυχθεί κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Σε αυτό το πλαίσιο διατάχθηκε η άντληση υδάτων από ποτάμια που βρίσκονται πιο κοντά στον Ατλαντικό Ωκεανό, όπως του Ρίο ντε λα Πλάτα.

Υφάλμυρα, αναμιγνύονται με το γλυκό νερό του ταμιευτήρα στο Πάσο Σεβερίνο, προκειμένου να ενισχυθούν τα διαθέσιμα αποθέματα.

Όταν όμως φτάνει μέσω του δικτύου υδροδότησης στις βρύσες, τους  καταναλωτές περιμένει πια μια δυσάρεστη εμπειρία.

Τα παράπονα πληθαίνουν ότι, αν και οι αρχές το χαρακτηρίζουν πόσιμο, έχει άσχημη γεύση.

Όχι τυχαία, το υπουργείο Υγείας αύξησε τα επιτρεπόμενα επίπεδα νατρίου ανά λίτρο νερού στο διπλάσιο του κανονικού,  ξεπερνώντας κατά πολύ τα όρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Για να φυλάξει πάντως τα… νώτα του, κάλεσε τις ευάλωτες ομάδες να καταναλώνουν εμφιαλωμένο νερό, και δη τους υπερτασικούς και τις εγκύους.

Έγιναν αντίστοιχες συστάσεις στους γονείς βρεφών και μικρών παιδιών για την προετοιμασία των γευμάτων.

Ανακοινώθηκαν μέτρα για τη στήριξη φτωχών νοικοκυριών, με τη διανομή δωρεάν δύο λίτρων εμφιαλωμένου νερού κάθε ημέρα.

Για όλους τους κατοίκους, το προϊόν απαλλάχθηκε από φόρους. Τουλάχιστον προς το παρόν…

Μοιραία, οι πωλήσεις εμφιαλωμένου νερού έχουν εκτοξευτεί, καθώς ουδείς στη μητροπολιτική περιοχή του Μοντεβιδέο αισθάνεται ασφαλής να πιει το νερό της βρύσης.

Ακόμη και με την οιονεί κρατική επιδότηση, πρόκειται για μια πρόσθετη επιβάρυνση στα έξοδα των νοικοκυριών.

Για πολλούς φτωχούς, τα δύο δωρεάν λίτρα την ημέρα δεν αρκούν και η αγορά επιπλέον είναι οικονομικά απαγορευτική.

Αυτά, σε μια χώρα που έγινε το 2004 η πρώτη στον κόσμο που κήρυξε την πρόσβαση στο καθαρό πόσιμο νερό συνταγματικό δικαίωμα των πολιτών της.

Έκτοτε βέβαια άλλαξαν πολλά…

Μια… ανθρωπογενής καταστροφή

«Πιαστήκαμε όλοι στον ύπνο» παραδέχτηκε ο Χοσέ Μουχίκα, ο αριστερός πρώην πρόεδρος της Ουρουγουάης (2010-2015). «Έπρεπε να είχαμε αρχίσει νωρίτερα», τόνισε τις προάλλες, αναλαμβάνοντας μέρος της ευθύνης για την έλλειψη επενδύσεων στις υποδομές και υπηρεσίες ύδρευσης της χώρας.

Μεταξύ αυτών συγκαταλέγεται ακόμη και το εθνικό δίκτυο με τους απαρχαιωμένους σωλήνες.

Μόλις πρόσφατα άρχισε η επισκευή ή αντικατάστασή τους, παρά το ότι έχει διαπιστωθεί εδώ και καιρό ότι από τις διαρροές χάνεται περίπου το 40% του πόσιμου νερού.

Το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης φέρει πάντως κατά γενική ομολογία ο δεξιός νυν πρόεδρος, Λουίς Λακάγιε Πόου.

Ο βασικός λόγος για τον οποίο τώρα καταγγέλλεται από την αντιπολίτευση, οργανώσεις και εξαγριωμένους πολίτες είναι η πολιτική του στη διαχείριση του νερού.

Μαζί με την εξουσία, ο προκάτοχός του στο αξίωμα, Ταμπαρές Βάσκες, του είχε παραδώσει το 2020 σχέδια για την κατασκευή φράγματος στον ποταμό Σάντα Λουσία, προκειμένου να αυξηθούν τα αποθέματα γλυκού νερού.

Οι μελέτες είχαν αρχίσει από το 2013, ολοκληρώθηκαν το 2019 και είχε εγκριθεί δάνειο ύψους 80 εκατομμυρίων δολαρίων από την Αναπτυξιακή Τράπεζα Λατινικής Αμερικής (CAF).

Όμως το φράγμα Κασουπά δεν κατασκευάστηκε ποτέ.

Η σημερινή κυβέρνηση της Ουρουγουάης απέρριψε το έργο και έδωσε προτεραιότητα σε ένα άλλο, που θα αναλάβει ιδιώτης εργολάβος.

Η κατασκευή του πρόκειται να ξεκινήσει στα τέλη του 2023 και θα αφορά στην επεξεργασία υφάλμυρου νερού για την τροφοδοσία της μητροπολιτικής περιοχής στο Μοντεβιδέο.

«Πολύ λίγα, πολύ αργά» και δη ύποπτα ως μεθοδεύσεις ιδιωτικοποίησης καταγγέλλουν τις κυβερνητικές αποφάσεις πλείστοι όσοι επικριτές της.

Σε αυτούς μάλιστα προστέθηκαν προ ημερών και εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ, προειδοποιώντας για κινδύνους από τη «συνεχή υποβάθμιση της ποιότητας του νερού, λόγω της αύξησης των επιπέδων αλατότητας», που επηρεάζει πάνω από το 60% του πληθυσμού .

Χαρακτηρίζει δε τη σύσταση των υγειονομικών αρχών για χρήση εμφιαλωμένου νερού ως εν δυνάμει «de facto ιδιωτικοποίηση του νερού».

«Δεν είναι ξηρασία, είναι λεηλασία»

Ενόσω ο Αρχιεπίσκοπος του Μοντεβιδέο, Ντανιέλ Στούρλα, έγραψε πρόσφατα προσευχές στο… Twitter για να βρέξει, οι δρόμοι του Μοντεβιδέο είχαν γεμίσει κόσμο.

Όχι για λιτανείες, αλλά σε διαδηλώσεις κατά της κακοδιαχείρισης των υδάτινων αποθεμάτων. Και δη προς όφελος του ιδιωτικού κέρδους.

«Δεν είναι ξηρασία, είναι λεηλασία!» είναι ένα από τα συνθήματα που ακούγονται όλο και πιο συχνά πια στην Ουρουγουάη.

Οι λόγοι είναι προφανείς.

«Το νερό για ανθρώπινη κατανάλωση αντιπροσωπεύει μόλις το 5% της συνολικής παροχής πόσιμου νερού», επισημαίνουν στην ανακοίνωσή τους οι εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ.

Το υπόλοιπο καταναλώνεται κυρίως από βιομηχανίες έντασης νερού: από καλλιέργειες σόγιας και ρυζιού, έως κτηνοτροφικές μονάδες και εργοστάσια παραγωγής χαρτοπολτού.

Κατά τον ΟΗΕ, «η μη ιεράρχηση της χρήσης είναι απαράδεκτη».

Κατά τους διαδηλωτές, οργανώσεις και κόμματα της αντιπολίτευσης μια λογική λύση είναι η επιβολή ειδικού τέλους στις μεγάλες βιομηχανίες για την κατάχρηση νερού.

Ενός δημόσιου αγαθού, που βάσει του ίδιου του Συντάγματος της χώρας δεν μπορεί να ιδιωτικοποιηθεί.

Αντίστοιχα μέτρα είχαν εξεταστεί από το 2009. Ποτέ ωστόσο δεν εφαρμόστηκαν.

Μόλις τον περασμένο μήνα εν τω μεταξύ άρχισε να λειτουργεί στην Ουρουγουάη το μεγαλύτερο -και τρίτο συνολικά στα εδάφη της- εργοστάσιο παραγωγής χαρτοπολτού.

Φινλανδικής ιδιοκτησίας, η νέα μονάδα υπολογίζεται ότι χρησιμοποιεί 129,6 εκατομμύρια λίτρα νερού την ημέρα, ρυπαίνοντας τον παρακείμενο ποταμό Ρίο Νέγκρο.

Τεράστιες ποσότητες νερού αναμένεται να καταναλώνει ο τεχνολογικός κολοσσός Google, που αγόρασε πρόσφατα έκταση 72 στρεμμάτων στη νότια Ουρουγουάη για την κατασκευή κέντρου δεδομένων.

Οργανώσεις καταγγέλλουν ότι για την ψύξη των διακομιστών θα απαιτούνται 7,6 εκατομμύρια λίτρα νερού ημερησίως.

Προς άμβλυνση των αντιδράσεων, το υπουργείο Βιομηχανίας ανακοίνωσε ότι η Google αναθεωρεί τα σχέδιά της, προσανατολιζόμενη στην κατασκευή ενός μικρότερου data center.

Σε αντίθεση, δε, με τους οικιακούς καταναλωτές, η κυβέρνηση δεν έχει μέχρι στιγμής ανακοινώσει κανένα μέτρο περιορισμού της χρήσης νερού από τις βιομηχανίες.

Headlines