Αϊτή, ο ορισμός του αποτυχημένου κράτους

Πρώην κτήση των Ισπανών και έπειτα των Γάλλων, η Αϊτή έγινε το 1804 μόλις η δεύτερη χώρα στο δυτικό ημισφαίριο που κήρυξε την ανεξαρτησία της -μετά τις ΗΠΑ- και το πρώτο κράτος που συστάθηκε έπειτα από μια επιτυχημένη επανάσταση δούλων.

Έπειτα ωστόσο από ένα «γαϊτανάκι» πραξικοπημάτων, αμερικανικών επεμβάσεων, πολιτικών δολοφονιών και φονικών σεισμών, η Αϊτή κατέληξε να αποτελεί τη φτωχότερη χώρα του δυτικού ημισφαιρίου, συνώνυμο της διεθνούς εγκατάλειψης και τον ορισμό του αποτυχημένου κράτους.

Σήμερα η χώρα της Καραϊβικής έχει κυβέρνηση ουσιαστικά μόνο στα χαρτιά.

Μεγάλο μέρος του πληθυσμού της -επισήμως 11,45 εκατομμύρια ψυχές- λιμοκτονεί και αποδεκατίζεται από αρρώστιες.

Στην δε πρωτεύουσα  Πορτ-ο-Πρενς, οι κάτοικοι είναι «όμηροι» των νέων «αφεντικών» της Αϊτής.

Ήτοι εγκληματικών συμμοριών, που -όπως ευρέως καταγγέλλεται- χρηματοδοτούνται από την πανίσχυρη οικονομική ελίτ στη ρημαγμένη χώρα.

Υπολογίζεται ότι υπάρχουν έως και 160 ένοπλες ομάδες ενεργές, που ελέγχουν τμηματικά το περίπου το 80% της πόλης.

Τις περισσότερες και τις ισχυρότερες απαρτίζουν κακοποιά στοιχεία, που λυμαίνονται την πρωτεύουσα.

Στον αντίποδα έχουν συγκροτηθεί το τελευταίο διάστημα πολιτοφυλακές για την προστασία συνοικιών από τις εγκληματικές ομάδες, υπό την εκκωφαντική απουσία του κράτους.

Συχνά ξεσπούν στους δρόμους μάχες. Επικρατεί παντού η ανομία. Βιασμοί, δολοφονίες, ληστείες και απαγωγές είναι καθημερινά φαινόμενα.

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, μεταξύ Ιανουαρίου και Μαρτίου φέτος υπήρχαν τουλάχιστον 18 επεισόδια ακραίας βίας την ημέρα.

Σε αρκετές περιοχές του Πορτ-ο-Πρενς, που έχει μοιραστεί ουσιαστικά μεταξύ των συμμοριών, έχει να πατήσει μήνες αστυνομικός.

Στις περισσότερες δεν τολμούν να εισέλθουν μέλη ΜΚΟ και υπηρεσιών αρωγής, ούτε καν ασθενοφόρα.

Οι γειτονιές συνήθως χωρίζονται με οδοφράγματα και σημεία ελέγχου. Οι αρχηγοί των συμμοριών έχουν εκεί τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο σε όλα.

Καθένας επιβάλλει στη δική του περιοχή μέχρι και «χαράτσι».

Ούτε καν το λιμάνι της πρωτεύουσας δεν βρίσκεται υπό τον έλεγχο των επίσημων αρχών.

Αναρχία και ανθρωπιστική κρίση

Πρακτικά στην Αϊτή και ειδικά στο Πορτ-ο-Πρενς υπάρχει ένας ακήρυχτος πόλεμος.

Με εξαίρεση κατοίκους που επιχειρούν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους, κανείς άλλος -ούτε εντός, ούτε και εκτός συνόρων- δεν δείχνει διατεθειμένος να παρέμβει.

Με τη δύση του ήλιου, οι μόνοι που κυκλοφορούν στην πρωτεύουσα είναι οι ένοπλοι κακοποιοί, με τον υπόλοιπο πληθυσμό κλεισμένο έντρομο στα σπίτια.

Είναι ένα νέο καθεστώς τρόμου, ακόμη και για όσους έζησαν τη φρίκη της δικτατορίας των Ντιβαλιέ -του πατρός «Πάπα Ντοκ» και του γιού του «Μπέιμπι Ντοκ»- από τα τέλη της δεκαετίας του ‘50 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ‘80.

Πριν και μετά την αιματοβαμμένη εκείνη περίοδο -με απολογισμό τουλάχιστον 50.000 νεκρούς- έγιναν δύο αμερικανικές εισβολές στο νησί.

Επί της ουσίας η Αϊτή δεν ορθοπόδησε ποτέ, περνώντας από τη μια κρίση στην άλλη, με πολιτική αστάθεια, εμφύλιες συγκρούσεις και κοινωνική κατάρρευση.

Μέχρι που οι φονικοί σεισμοί των 7 Ρίχτερ το 2010 και των 7,2 Ρίχτερ το 2021 ισοπέδωσαν κυριολεκτικά και μεταφορικά τα πάντα.

Μετά και την προπέρσινη «σκοτεινή» δολοφονία του προέδρου Ζοβενέλ Μοΐζ από Κολομβιανούς και αϊτινής καταγωγής Αμερικανούς μισθοφόρους -μια υπόθεση με μπόλικη πολιτική και επιχειρηματική ίντριγκα, με «άκρες» από την Αϊτή μέχρι τις ΗΠΑ- πρακτικά δεν λειτουργεί τίποτα στη χώρα.

Αρχηγός του κράτους είναι στα χαρτιά ο πρωθυπουργός Αριέλ Ενρί.

Αμφιβόλου νομιμότητας και νομιμοποίησης, δεν μπορεί ούτε να προσεγγίσει την έδρα του στο Πορτ-Ο-Πρενς, όπου κράτος εν κράτει είναι οι συμμορίες.

Εκλογές έχουν να διεξαχθούν στην Αϊτή από το 2016, μετά την ανάδειξη στην προεδρία του επιχειρηματία-πολιτικού Ζοβενέλ Μοΐζ.

Η χώρα δεν έχει πλέον ούτε ένα δημοκρατικά εκλεγμένο εν ενεργεία αξιωματούχο. Κοινοβούλιο δεν υπάρχει, ούτε καν ως κτίριο, μιας και κατέρρευσε και αυτό από τους σεισμούς.

Η οικονομία και οι δημόσιες υπηρεσίες έχει παραλύσει.

Εκατομμύρια πεινούν και οι ασθένειες, όπως η χολέρα, «θερίζουν».

Εγκληματική αδιαφορία

Περίπου 5,2 εκατομμύρια άνθρωποι -σχεδόν ο μισός πληθυσμός της Αϊτής- χρειάζονται ανθρωπιστική βοήθεια. Σχεδόν τα τρία εκατομμύρια εξ αυτών είναι παιδιά.

Ελλείψει ωστόσο επαρκούς διεθνούς χρηματοδότησης, το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ ανακοίνωσε στις αρχές της εβδομάδας ότι μείωσε κατά 25% την ανθρωπιστική βοήθεια στη νησιωτική χώρα για αυτό τον μήνα.

Στα λόγια, η διεθνής κοινότητα συμφωνεί ότι η Αϊτή χρειάζεται επειγόντως βοήθεια.

Στην πράξη όμως δεν υπάρχει διπλωματική συναίνεση ως προς τη μορφή της.

Ο εκτελών χρέη προέδρου της Αϊτής έχει ζητήσει από τον περασμένο Οκτώβριο από τον ΟΗΕ την έγκριση αποστολής διεθνούς στρατιωτικής δύναμης σταθεροποίησης στη χώρα.

Εν μέσω γεωπολιτικών ανταγωνισμών, η προοπτική προβληματίζει. Μια τέτοια κίνηση θα σήμαινε υποστήριξη μιας κυβέρνησης με λίγη νομιμότητα.

Προηγούμενες διεθνείς αποστολές στη νησιωτική χώρα βυθίστηκαν εν τω μεταξύ σε σκάνδαλα και κατέληξαν σε παταγώδη αποτυχία.

Στα τέλη Ιουνίου, ο εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Αϊτή, Γουίλιαμ Ο’Νιλ, ζήτησε την επιβολή εμπάργκο όπλων στη χώρα.

«Η επιβίωση ενός ολόκληρου έθνους διακυβεύεται», υπογράμμισε.

Δεδομένου ότι τα όπλα που χρησιμοποιούνται στην Αϊτή είναι κυρίως αμερικανικής κατασκευής, η πρόταση για εμπάργκο βρίσκει  σύμφωνη την Κίνα, μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Όμως η Ουάσιγκτον -που έχει ρίξει σχεδόν όλο το γεωπολιτικό «βάρος» της στον πόλεμο στην Ουκρανία και στην Κίνα- προτιμά στο θέμα της Αϊτής να «παίζει»…. καθυστερήσεις.

Κατά την πρόσφατη σύνοδο κορυφής της CARICOM -των χωρών της Καραϊβικής- ο Αμερικανός ΥΠΕΞ, Άντονι Μπλίνκεν, πέταξε πρακτικά «τη μπάλα στην εξέδρα», τονίζοντας ότι οι ΗΠΑ εργάζονται να βρουν μια χώρα πρόθυμη να έχει «ηγετικό ρόλο» σε μια τέτοια διεθνή αποστολή.

Ακόμη και η χρηματοδότηση μιας τέτοιας αποστολής θεωρείται εξαιρετικά αμφίβολη, καθώς απαιτεί την έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Πλέον στο Πορτ-Ο-Πρενς εκφράζονται ανοιχτά φόβοι για τον κίνδυνο εμφυλίου.