Η σκιτσογράφος δικαστηρίου που δημιούργησε ένα ιστορικό εξώφυλλο του περιοδικού «New Yorker»

Το 1935, στις Ηνωμένες Πολιτείες διεξαγόταν η δίκη για το λεγόμενο «έγκλημα του αιώνα». Ο Μπρούνο Χόπτμαν κατηγορούνταν ότι είχε απαγάγει και δολοφονήσει τον γιο του διάσημου πιλότου Τσαρλς Λίντμπεργκ. Η υπόθεση καταγράφηκε από περισσότερες από 120 κάμερες μέσα στη δικαστική αίθουσα.

Εκείνη την εποχή, ο Λίντμπεργκ – ήδη ένας Αμερικανός ήρωας επειδή ήταν ο πρώτος που πέταξε από τη Νέα Υόρκη στο Παρίσι με το αεροπλάνο του το 1927 – είχε τη συμπάθεια της χώρας για έναν πολύ πιο σπαρακτικό λόγο: Τα λείψανα του 20 μηνών μωρού του είχαν βρεθεί σε ένα δάσος κοντά στο σπίτι του στο Νιου Τζέρσεϊ, αφού ο πιλότος είχε καταβάλει λύτρα 50.000 δολαρίων.

Δείτε το βίντεο

Μια αναχρονιστική δουλειά

Κανείς δεν αμφισβήτησε την ετυμηγορία που έκρινε τον Χόπτμαν ένοχο, αλλά ο ίδιος άσκησε έφεση με το σκεπτικό ότι το τσίρκο των μέσων ενημέρωσης που τον περιέβαλε του είχε στερήσει το δικαίωμα σε μια δίκαιη δίκη.

Η έφεσή του ήταν ανεπιτυχής, αλλά παρακίνησε τον Αμερικανικό Δικηγορικό Σύλλογο να απαγορεύσει την πρόσβαση καμερών στις αίθουσες δικαστηρίων. Αυτός ο κανόνας είναι έκτοτε αμφιλεγόμενος και η απαγόρευση εφαρμόζεται άνισα σε διάφορες πολιτείες της χώρας.

Η απαγόρευση των καμερών έχει επίσης συζητηθεί επανειλημμένα σε υποθέσεις που αφορούν το τσίρκο των μέσων ενημέρωσης, όπως η δίκη του Ο Τζέι Σίμπσον και, πιο πρόσφατα, η αγωγή της Γκουίνεθ Πάλτροου.

Η Νέα Υόρκη, ωστόσο, δεν κατήργησε ποτέ την απαγόρευση- πέρα από το ερώτημα αν είναι περισσότερο ή λιγότερο επίκαιρη στην εποχή της παγκόσμιας μιντιακής φρενίτιδας, αυτό σημαίνει ότι άνθρωποι όπως η Τζέιν Ρόζενμπεργκ έχουν μια από τις πιο ιδιόμορφες -και ίσως αναχρονιστικές- δουλειές στον κόσμο: Σκιτσογράφος δικαστηρίου.

Η viral στιγμή της

Σε μια συνομιλία στο Zoom από το σπίτι της στο Μπρούκλιν, η Ρόζενμπεργκ εξηγεί ότι από τότε που άρχισε να εργάζεται ως σκιτσογράφος σε δικαστικές αίθουσες το 1980, ο κόσμος έλεγε ότι η δουλειά της θα εξαφανιστεί.

Παρά την πανταχού παρουσία της φωτογραφίας και του βίντεο, ή ίσως εξαιτίας της, η Νεοϋορκέζα (η οποία δεν έχει λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) βιώνει μια μικρή αλλά εξαιρετική στιγμή viral φήμης.

Ο λόγος είναι το πορτρέτο που έφτιαξε στον Ντόναλντ Τραμπ κατά την απαγγελία κατηγορίας του στις 4 Απριλίου νωρίτερα φέτος. Μετά την έκρηξη των μέσων ενημέρωσης, το σκίτσο της έγινε το πρώτο του είδους του που κοσμεί το εξώφυλλο του New Yorker.

«Έκανα δύο σκίτσα εκείνη την ημέρα. Στο πρώτο, ο Ντόναλντ Τραμπ απλώς καθόταν εκεί χωρίς πραγματική έκφραση. Και την επόμενη φορά που τον σκιτσάρισα, μόλις είχε δηλώσει αθώος. Έτσι, σκέφτηκα, ω, πρέπει να το αποτυπώσω αυτό: Να μιλάει στο μικρόφωνο. Αλλά όταν έφτασα στο χαρτί μου, είχε γυρίσει και κοίταξε επίμονα τον εισαγγελέα. Και τον έβλεπα με αυτή την έκφραση. Έτσι, σκέφτηκα, ω, πρέπει να το καταγράψω αυτό» εξηγεί.

Ζωγράφισε τον δολοφόνο του Τζον Λένον

Το 1981, όταν η Ρόζενμπεργκ ξεκινούσε για πρώτη φορά την καριέρα της, ζωγράφισε τον δολοφόνο του Τζον Λένον.

«Η πρώτη μεγάλη υπόθεση που θυμάμαι ήταν όταν ο Μαρκ Ντέιβιντ Τσάπμαν πυροβόλησε τον Τζον Λένον… Και θυμάμαι να πηγαίνω στο δικαστήριο, να κοιτάζω τον δικηγόρο του και σκέφτηκα, πώς μπορεί αυτός ο δικηγόρος να εκπροσωπεί αυτόν τον τύπο; Και τώρα είμαι παντρεμένη με δικηγόρο υπεράσπισης και καταλαβαίνω πώς λειτουργεί το σύστημα, ότι όλοι έχουν δικαίωμα σε υπεράσπιση».

Στη συνέχεια, το 1993, κάλυψε τη δίκη για την επιμέλεια των παιδιών του Γούντι Άλεν και της Μία Φάρου. «Ήταν πολύ πριν από το MeToo. Σε εκείνη τη δίκη δεν κρίθηκε ένοχος για σεξουαλική κακοποίηση. Αφορούσε την επιμέλεια, ποιος είναι καλύτερος γονέας για να μεγαλώσει αυτά τα παιδιά… Και δεν γνώριζε κανέναν από τους παιδικούς σταθμούς των παιδιών, δεν γνώριζε κανέναν από τους γιατρούς τους. Έτσι, έχασε την επιμέλεια. Δεν κέρδισε τη μάχη για την κηδεμονία» θυμάται με σοβαρότητα.

Το σκίτσο της είναι ανεπηρέαστο

Εξηγεί ότι εργάζεται για να αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα των όσων συμβαίνουν στο δικαστήριο. «Η δουλειά μου είναι να δείχνω ακριβώς τι συμβαίνει. Η γνώμη μου δεν έχει καμία σχέση με το σκίτσο μου. Αν κάποιος κλαίει ή κάποιος γελάει, αν πετάγεται από τη θέση του, πρέπει να αποτυπώσω αυτή τη στιγμή, ό,τι κι αν είναι- είναι εν μέρει δημοσιογραφία. Αυτή είναι η δουλειά μου» δηλώνει.

Ένα άλλο από τα viral σκίτσα της είναι από τη δίκη της Γκισλέιν Μάξγουελ το 2021.

Η Μάξγουελ, το δεξί χέρι του Τζέφρι Επστάιν στο κύκλωμα εμπορίας παιδιών, ανέλαβε να ζωγραφίσει η ίδια τη Ρόζενμπεργκ και η Ρόζενμπεργκ σχεδίασε ένα μετα-σκίτσο. Η ίδια λέει ότι δεν ήταν η πρώτη φορά: Αυτό συνέβη και με τον Έντι Μέρφι, ο οποίος τη ζωγράφισε να τον ζωγραφίζει.

Θυμάται επίσης τη εντυπωσιακή ασφάλεια στην υπόθεση του 2019 κατά του Μεξικανού εμπόρου ναρκωτικών Χοακίν –Ελ Τσάπο- Γκουσμάν, η οποία την έκανε να κολλήσει σε ένα ταξί πριν καν διασχίσει τη γέφυρα του Μπρούκλιν.

Πώς έφτασε να κάνει αυτό το ασυνήθιστο επάγγελμα;

Σχετικά με τις πιο αρνητικές αντιδράσεις σε κάποια πορτρέτα της -όπως όταν οι οπαδοί του Τομ Μπρέιντι διαμαρτυρήθηκαν για το πόσο άχαρα τον είχε απεικονίσει- η Ρόζενμπεργκ παρατηρεί ότι «τις διασημότητες είναι λίγο πιο δύσκολο να τις ζωγραφίσεις. Πρέπει πραγματικά να πετύχεις την ομοιότητά τους, επειδή όλοι νομίζουν ότι ξέρουν πώς είναι από τις ταινίες, αλλά σε μια αίθουσα δικαστηρίου έχουν διαφορετικό φωτισμό. Κάθονται εκεί σε φωτισμό φθορισμού χωρίς μακιγιάζ ή οτιδήποτε άλλο» λέει.

Η Ρόζενμπεργκ κατέληξε σε αυτό το ασυνήθιστο επάγγελμα όταν συνειδητοποίησε ότι το να κάνει πορτραίτα αξίας 1 δολαρίου σε τουριστικές περιοχές στο Κέιπ Κοντ της Μασαχουσέτης δεν ήταν τρόπος να βγάλει τα προς το ζην.

«Μετά το κολλέγιο, ήμουν μια καλλιτέχνις που πάλευε. Έκανα ό,τι μπορούσα για να βγάλω λεφτά και να κερδίσω τα προς το ζην. Ήταν πολύ δύσκολο. Και τότε είδα μια διάλεξη από έναν άλλο καλλιτέχνη δικαστηρίου στο Society of Illustrators…

»Ποτέ δεν σκέφτηκα να είμαι σε δικαστήριο. Όταν είδα αυτή τη διάλεξη, σκέφτηκα, ω, αυτό μοιάζει με κάτι που θα ήθελα πολύ να κάνω, αλλά δεν ξέρω αν είμαι αρκετά καλός. Και μετά είχα φίλους δικηγόρους που με πήγαν στο δικαστήριο και τους έκανα ένα εκατομμύριο ερωτήσεις όπως, πού καθόταν ο καλλιτέχνης; Τι έφεραν; Μου είπαν, έλα την επόμενη εβδομάδα- θα σε αφήσουμε να καθίσεις με τα μέσα ενημέρωσης.

»Έτσι, πήγα και κάθισα στο έδρανο των ενόρκων. Υπήρχαν άλλοι δύο καλλιτέχνες. Έκανα το σκίτσο μου και σκέφτηκα ότι πρέπει πραγματικά να το δοκιμάσω. Το NBC κατέληξε να χρησιμοποιήσει το σκίτσο μου, γυρίζοντάς το σε φιλμ. Και γύρισα σπίτι και το παρακολούθησα στη μικρή ασπρόμαυρη τηλεόρασή μου στο σαλόνι μου. Και τηλεφώνησα στους γονείς μου» θυμάται.

Μέσα ενημέρωσης και δικαιοσύνη

Στα 43 χρόνια των δημοσιογραφικών σκίτσων στα δικαστήρια, η Ρόζενμπεργκ υπήρξε μάρτυρας της εξέλιξης δύο πυλώνων της δημοκρατίας: Των μέσων ενημέρωσης και της δικαιοσύνης.

Είναι πιο αισιόδοξη για το δεύτερο παρά για το πρώτο. «Φαίνεται ότι υπάρχουν θέματα. Στις δεκαετίες που ασχολούμαι με την τέχνη των δικαστικών αιθουσών, επί 43 χρόνια, υπάρχουν υποθέσεις μαφίας για μεγάλο χρονικό διάστημα.

»Υπήρχαν πολλές υποθέσεις τρομοκρατίας. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, υπήρχαν επιχειρήσεις, ο Μπέρναντ Μάντοφ και όλα αυτά. Και τώρα φαίνεται να υπάρχει ένα θέμα MeToo. Φαίνεται ότι πολλές από τις υποθέσεις που κάνω είναι MeToo.

»Πάντα υπήρχαν υποθέσεις αστυνομικής βίας από την αρχή μέχρι σήμερα. Και δεν υπήρχαν κινητά τηλέφωνα όταν ξεκίνησα. Έτσι, στην πρώτη υπόθεση αστυνομικής βίας, δεν υπήρχε βίντεο, όπως στην υπόθεση του Τζορτζ Φλόιντ. Και νομίζω ότι οι ένορκοι έκαναν πάντα το σωστό» λέει.

Πώς τα βλέπει τα πράγματα;

«Δεν αισθάνομαι ότι υπήρξε εξέλιξη του συστήματος δικαιοσύνης. Αισθάνομαι ενδεχομένως ότι υπήρξε εξέλιξη των μέσων ενημέρωσης, για τα οποία εργάζομαι. Όταν ξεκίνησα, υπήρχαν μόνο τρεις μεγάλοι τηλεοπτικοί σταθμοί και οι ειδήσεις ήταν μόνο στις έξι και επτά.

»Και στη συνέχεια ήταν στις πέντε, έξι και επτά. Μετά υπήρχε μια μεσημεριανή εκπομπή. Έτσι, οι προθεσμίες μου γίνονταν όλο και πιο γρήγορες. Τώρα, είναι 24 ώρες το 24ωρο. Τώρα πρέπει να βγάζω τα σκετς μου εκεί έξω όσο πιο γρήγορα μπορώ. Με περιμένουν. Βγάλτε το τώρα. Αυτό είναι λοιπόν που εξελίχθηκε» λέει η Ρόζενμπεργκ.

Στο αποκορύφωμα της πανδημίας του Covid-19, η σκιτσογράφος έπρεπε επίσης να κάνει τα πορτρέτα της μέσω τηλεδιάσκεψης (για παράδειγμα, έκανε σκίτσα για τις δίκες των ταραξιών στο Καπιτώλιο) και συνέχισε ακόμη και να κάνει πορτρέτα κατηγορουμένων και μαρτύρων φορώντας τις μάσκες του προσώπου τους.

Τα υπαρκτά εμπόδια

Αναφέρει τις δυσκολίες που αντιμετώπισε στην υπόθεση της δημοσιογράφου Τζιν Κάρολ – η οποία κατηγόρησε τον Ντόναλντ Τραμπ ότι τη βίασε – ως αποτέλεσμα του αριθμού των υπολογιστών και των οθονών που της εμπόδιζαν τη θέα του ενάγοντος.

Είναι αγχωτικό; «Είναι πιο αγχωτικό να ξεκινάς από την πρώτη ημέρα της υπόθεσης. Ποτέ δεν ξέρω τι πρόκειται να αντιμετωπίσω. Δεν ξέρω πού θα καθίσω. Οι δίκες είναι διαφορετικές από τις προσαγωγές ή τις ακροάσεις. Είναι τόσο γρήγορες… Αλλά μια δίκη παίρνει πραγματικά χρόνο για να συμβεί κάτι» εξηγεί.

Μαλακώνει όταν κάνει έναν απολογισμό του τι σημαίνει η καριέρα της γι’ αυτήν: «Αγαπώ τη δουλειά μου. Αισθάνομαι ότι προσφέρω δημόσια υπηρεσία. Και παρόλο που δεν έχω πολύ χρόνο για την προσωπική μου ζωή, εξακολουθεί να είναι συναρπαστικό για μένα να παρακολουθώ μια δίκη.

»Νιώθω ότι σχεδόν κάθε μέρα κάθομαι μπροστά σε μια εκπομπή με κάποιο τρόπο».

Ωστόσο, επιστρέφοντας στο αρχικό σημείο, υποστηρίζει ότι, με ή χωρίς αυτήν, η εκπομπή πρέπει να προστατευτεί από τη σόουμπιζ. «Νομίζω ότι η αίθουσα του δικαστηρίου είναι ένας ιερός χώρος. Δεν νομίζω ότι πρέπει να μετατρέπεται σε ψυχαγωγία. Νομίζω ότι πολλοί άνθρωποι φοβούνται να βρεθούν μπροστά στην κάμερα. Οι μάρτυρες μπορεί να είναι φοβισμένοι. Οι δικηγόροι μπορεί να παίζουν στις κάμερες. Υπάρχει μεγάλη δύναμη σε ένα δωμάτιο μοντάζ για το τι βγαίνει στην τηλεόραση».

*Με στοιχεία από elpais.com