Ο «χάρτης» των ηγετών: Στην εξουσία η γενιά των… εβδομηντάρηδων και βάλε

Το 2021, όταν άρχιζε η πρώτη θητεία του στον Λευκό Οίκο, ο Τζο Μπάιντεν ήταν ήδη ο γηραιότερος πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ. Φέτος, σε ηλικία 80 ετών, ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να διεκδικήσει και πάλι το χρίσμα των Δημοκρατικών. Στόχος του είναι να επανεκλεγεί στην προεδρία των ΗΠΑ στις εκλογές του 2024. Στο τέλος της επόμενης θητείας του θα έχει κλείσει, αισίως, τα 86 του χρόνια.

Δεν αποτελεί μοναδική περίπτωση ο Τζο Μπάιντεν. Άνω των 70 ετών είναι μερικοί από τους πιο σημαντικούς ηγέτες σε όλον τον κόσμο. Ρωσία, Κίνα, Ινδία, Βραζιλία, Νότια Αφρική και Ισραήλ αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα. Εύλογα τίθεται το ερώτημα, εάν ένας 70άρης διαθέτει πάντοτε τη σωματική ρώμη και την πνευματική διαύγεια που απαιτούνται για τη διακυβέρνηση μίας χώρας. Διάγνωση εξ αποστάσεως ασφαλώς δεν μπορεί να γίνει, απλές απαντήσεις δεν υπάρχουν, ενώ η ενημέρωση της κοινής γνώμης δεν είναι πάντα αυτονόητη. Ενώ, για παράδειγμα, γνωρίζουμε αρκετά για τα ιατρικά ζητήματα που απασχολούν του Τζο Μπάιντεν, καμία πληροφορία δεν διαρρέει για την υγεία του Κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ.

Κοινωνική θέση και ιατρική περίθαλψη

Tο ποοστό των ηλικιωμένων ανδρών που χαίρουν άκρας υγείας είναι σήμερα πολύ μεγαλύτερο από ότι πριν 20 ή 30 χρόνια. Όπως επισημαίνει ο Φρανκ Χόφμαν, καθηγητής Ιατρικής και επικεφαλής της Γερμανικής Εταιρείας για την Ανδρική Υγεία, «αυτό οφείλεται στις καλύτερες συνθήκες ιατρικής περίθαλψης, παρακολούθησης και πρόληψης», οι οποίες όμως συχνά προσφέρονται μόνο σε άτομα ανωτέρου μορφωτικού και εισοδηματικού επιπέδου. Όταν μιλάμε για κορυφαίους πολιτικούς ή επιχειρηματίες, στο επιτελείο τους μπορεί να περιλαμβάνεται και προσωπικός γυμναστής ή μάγειρας. «Εδώ μιλάμε για ένα επίπεδο συστηματικής παρακολούθησης, το οποίο είναι μάλλον απρόσιτο για τους ‘κοινούς θνητούς’», τονίζει ο Φρανκ Χόφμαν.

Παρά την επιστημονική πρόοδο όμως είναι γεγονός ότι προϊούσης της ηλικίας αυξάνονται οι πιθανότητες να εκδηλωθούν χρόνιες ασθένειες. Σύμφωνα με έρευνα του γερμανικού Ινστιτούτου Ρόμπερτ Κοχ, στις ηλικίες μεταξύ 65 και 74 ετών τουλάχιστον ο ένας στους δύο άνδρες καταγράφει αυξημένη πίεση, ενώ ο ένας στους τέσσερις εμφανίζει πόνους στις αρθρώσεις. Το 18% έχει διαβήτη, ενώ το 14% έχει υποστεί τουλάχιστον ένα έμφραγμα. Αντίστοιχο είναι το ποσοστό των ανδρών, στους οποίους εμφανίζεται μία μορφή καρκίνου. Άνοια εκδηλώνεται σε ποσοστό 5% των ανδρών κάτω των 75 ετών, όμως μετά τα 80 έτη το ποσοστό αυτό ξεπερνά το 80%.

Εκτός όλων αυτών, υπάρχουν και άλλες συνήθεις διαταραχές και προβλήματα υγείας. Για παράδειγμα, στις ηλικίες μεταξύ 71 και 80 ετών ο ένας στους τρεις άνδρες παρουσιάζει σημαντικά προβλήματα ακοής. Συν τοις άλλοις, «το αργότερο μετά τα 70 έτη εμφανίζεται σημαντική συρρίκνωση της μυϊκής μάζας και της μυϊκής δύναμης», τονίζει ο Ίνγκο Φρόμπεζε, καθηγητής στη Γυμναστική Ακαδημία της Κολωνίας. Μοναδική εξαίρεση αποτελούν οι άνδρες που επιδίδονται σε συστηματική, αλλά και εντατική αναερόβια άσκηση και μετά τα 50 ή 60 έτη.

Κλειδί η «βιολογική ηλικία»

Σε κάθε περίπτωση οι ειδικοί επισημαίνουν ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στη «χρονολογική ηλικία» του ατόμου, που προσδιορίζεται με βάση την ημερομηνία γέννησης, και στη «βιολογική ηλικία» του, η οποία καθορίζει την ικανότητά του να επιδοθεί σε επαγγελματικές ή άλλες δραστηριότητες. «Θα προσπαθήσω να το εξηγήσω με μία δόση υπερβολής», λέει ο Μπερντ Κλάινε-Γκουνκ, πρόεδρος της Γερμανικής Εταιρείας Anti-Aging. «Υπάρχουν άνθρωποι 75 χρονών, που παίζουν τένις τρεις φορές την εβδομάδα και γράφονται στο πανεπιστήμιο για ένα δεύτερο πτυχίο. Υπάρχουν όμως και άλλοι, επίσης 75 χρονών, που δεν μπορούν να μετακινηθούν χωρίς περιπατητήρα και δεν θυμούνται τα ονόματα των εγγονών τους».

Όσον αφορά τους πολιτικούς κάποιας ηλικίας, ο Γερμανός ειδικός θεωρεί ότι «υπάρχει ένα είδος ηλικιακού ρατσισμού, ένας στιγματισμός των πιο ηλικιωμένων. Αυτό είναι λάθος». Άλλωστε η ιατρική συμβουλή είναι ότι πρέπει κανείς να ασχολείται, όσο περισσότερο μπορεί, με αυτό που πραγματικά τον ικανοποιεί. «Εάν αυτό είναι το επάγγελμά του, τότε πρόκειται για μία καταπληκτική θεραπεία anti-aging», λέει ο Μπερντ Κλάινε-Γκουνκ. Αυτή η ενασχόληση μπορεί ακόμη και να απελευθερώσει νέες δυνάμεις, ιδιαίτερα όταν συνοδεύεται από την αίσθηση ότι επιτελούμε ένα λειτούργημα ή εκπληρώνουμε ένα όραμα. Αντιστρόφως, τίποτα δεν προκαλεί τόσο γρήγορο εκφυλισμό του εγκεφάλου, όσο η πλήρης απόσυρση και ακινητοποίηση μετά τα 65 έτη.

Η ψυχολογική διάσταση

Ο Χανς Βέρνερ Βαλ, καθηγητής Ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, υποστηρίζει ότι η ανάδειξη ηγετών μεγαλύτερης ηλικίας αποτελεί ένα είδος «φυσικής επιλογής», που οφείλεται και σε ψυχολογικούς παράγοντες. «Πρόκειται ασφαλώς για εξαιρέσεις και όχι για τον μέσο όρο της ηλικίας τους», επισημαίνει. «Για να φτάσεις σε αυτό το επίπεδο απαιτείται υψηλό επίπεδο μόρφωσης, αλλά και εμπειρία ζωής, καθώς και εξοικείωση με συγκεκριμένες καταστάσεις. Πρέπει να μοιράζεις τον χρόνο σου και να κατανέμεις τις εργασίες σου, ώστε να εξοικονομήσεις ενέργεια».

Από την άλλη πλευρά, η επίκληση της εμπειρίας μπορεί να έχει και αρνητικές πλευρές. Ένας ηλικιωμένος ηγέτης έχει γαλουχηθεί σε άλλες συνθήκες και ίσως δυσκολεύεται να κατανοήσει τις εξελίξεις της εποχής του. Γι’ αυτό θεωρείται απαραίτητη μία εντατική επαφή και ανταλλαγή απόψεων με τη νεότερη γενιά. «Ένας άλλος κίνδυνος», υποστηρίζει ο Χανς Βέρνερ Βαλ, «είναι ότι ειδικά οι άνδρες μεγαλύτερης ηλικίας εμφανίζουν μία τάση να υπερεκτιμούν τον εαυτό τους μετά από πολλά χρόνια παραμονής σε θέσεις ισχύος».

Πάντως ο Χανς Φερστλ, ψυχίατρος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου (TUM), θεωρεί ότι στην πραγματικότητα δεν έχει μεταβληθεί ο μέσος όρος ηλικίας των ηγετών ανά τον κόσμο. Σε έκθεσή του στο επιστημονικό περιοδικό Dementia and Geriatric Cognitive Disorders, που δημοσιεύθηκε το 2020, αναφέρει μάλιστα παραδείγματα πολιτικών που κυβερνούσαν σε ηλικία 90 ετών και άνω!