Πώς η μητέρα της μοντέρνας υφαντικής ένωσε τις τάξεις μέσω του ντιζάιν

Η Dorothy Liebes, η «μητέρα της σύγχρονης υφαντικής», δεν έφτιαχνε απλώς υφάσματα. Άφησε ανεξίτηλο το σημάδι της σε ολόκληρο τον κόσμο του ντιζάιν, επηρεάζοντας την αρχιτεκτονική, τους εσωτερικούς χώρους, την υψηλή μόδα, τα εμπορικά ενδύματα, ακόμη και την αυτοκινητοβιομηχανία.

Όμως το έργο της έχει για πολύ καιρό αγνοηθεί – μια τάση που το Cooper Hewitt, Smithsonian Design Museum, στη Νέα Υόρκη ελπίζει να διορθώσει με μια νέα έκθεση με τίτλο «A Dark, A Light, A Bright: Τα σχέδια της Dorothy Liebes».

Η έκθεση εξετάζει την 50ετή καριέρα της Liebes, η οποία ήταν γεμάτη χρώμα και συνεργασίες, συμπεριλαμβανομένων συνεργασιών με καλλιτέχνες υψηλού προφίλ, όπως η σχεδιάστρια μόδας Bonnie Cashin και ο αρχιτέκτονας Frank Lloyd Wright.

Photo: YouTube

Στην αρχή, το μόνο που είχε ήταν ένας μικρός κόκκινος αργαλειός

Η Liebes γεννήθηκε ως Dorothy Wright στη Σάντα Ρόζα της Καλιφόρνια το 1897. Κόρη δύο δασκάλων, συνέχισε το επάγγελμα των γονιών της σπουδάζοντας καλλιτεχνική εκπαίδευση στο San Jose State Teachers College, όπου επικεντρώθηκε στη ζωγραφική.

Ένας καθηγητής είπε στη Liebes ότι οι πίνακές της έμοιαζαν με υφάσματα, ενθαρρύνοντάς την να εξετάσει το ενδεχόμενο να πειραματιστεί με ένα άλλο μέσο. Αφού αποφοίτησε από το κολέγιο το 1919, η Liebes σπούδασε υφαντική στο Hull-House του Σικάγο, ένα καλλιτεχνικό σπίτι που συνιδρύθηκε από τις μεταρρυθμίστριες Jane Addams και Ellen Gates Starr και φιλοξενούσε πρακτικά και καλλιτεχνικά μαθήματα. Ο πρώτος αργαλειός που αγόρασε ήταν μικρός, ξύλινος και -καθώς ποτέ δεν απέφευγε το χρώμα- βαμμένος με έντονο βυσσινί.

Δείτε το βίντεο

Καλαίσθητη, τολμηρή και χειραφετημένη

Αφού δίδαξε τέχνη για μερικά χρόνια, απέκτησε ένα δεύτερο πτυχίο στη διακοσμητική τέχνη, την αρχιτεκτονική και τον εφαρμοσμένο σχεδιασμό υφασμάτων στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ, και στη συνέχεια πήρε μεταπτυχιακό τίτλο στην καλλιτεχνική εκπαίδευση από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια.

Γνώρισε τον Leon Liebes, κληρονόμο ενός πολυκαταστήματος στο Σαν Φρανσίσκο, σε ένα ραντεβού όπου του πούλησε μέτρα υφάσματος, και παντρεύτηκαν το 1928. Την επόμενη χρονιά, ο Liebes ταξίδεψε στο εξωτερικό για να μάθει παραδοσιακές μορφές ύφανσης στη Γαλλία και τη Σουηδία.

Θα συνέχιζε να σπουδάζει σε πολλές άλλες χώρες, όπως η Ιταλία, το Μεξικό, η Γουατεμάλα, η Ιαπωνία και η Ινδία. Επιστρέφοντας στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1930, άνοιξε το πρώτο της στούντιο υφαντικής και σχεδιασμού υφασμάτων στην οδό Powell στο Σαν Φρανσίσκο και άρχισε να συγκεντρώνει μια ομάδα υφαντών που τη βοηθούσε.

Ο Leon απολάμβανε την υφαντική της συζύγου του, αλλά ήθελε η δουλειά της να είναι χόμπι και όχι επιχείρηση, σύμφωνα με τις κοινωνικές προσδοκίες για τις ελίτ γυναίκες της εποχής. Επέμενε η Liebes να εγκαταλείψει την καριέρα της στην υφαντουργία. Εκείνη όμως γνώριζε από την αρχή ότι ήθελε να σχεδιάζει επαγγελματικά.

Το 1930 χώρισε από τον σύζυγό της και το 1934 ίδρυσε την Dorothy Liebes Design, Inc. συνεχίζοντας τις δραστηριότητές της στην Powell Street μέχρι που μετέφερε το στούντιό της στην Sutter Street του Σαν Φρανσίσκο το 1942 και στη Νέα Υόρκη το 1952.

Photo: Wikimedia Commons

Photo: YouTube

Η Liebes αποκαλούσε το στούντιό της «εργαστήριο»

Τα υφάσματά της ήταν έργα αλχημείας, ενσωματώνοντας υλικά που ήταν ασυνήθιστα στη δημοφιλή υφαντική, όπως μέταλλα και φτερά. Και τα δύο στούντιό της στο Σαν Φρανσίσκο βρίσκονταν κοντά στην Chinatown και συχνά πήγαινε εκεί για να αναζητήσει υλικά «επειδή είχαν ασυνήθιστα πράγματα που μπορούσε να αγοράσει σχετικά φθηνά», λέει η συν-επιμελήτρια της έκθεσης Susan Brown.

Η Liebes εξηγούσε τις επιλογές της σε ένα άρθρο του 1944 για το Woman’s Day:

«Μια φορά κι έναν καιρό, περιοριζόμασταν μόνο σε ζωικά ή φυτικά υλικά – χόρτα, λινάρι, βαμβάκι, μαλλί και, το ωραιότερο απ’ όλα, μετάξι. Αλλά αυτός είναι ένας μεγάλος, ευρύς, όμορφος και πολυμήχανος κόσμος. Μπορούμε να υφαίνουμε με απεριόριστα υλικά – σπάγκους, διακοσμητικά, πλεξούδες, κορδέλες, λαδόκολλα, φελλό, λωρίδες ξύλου, καλάμια, δαντέλες, χαρτί, πευκοβελόνες και δέρμα. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε όλα τα είδη των απορριμμάτων, πράγμα που δεν είναι μόνο σωστό, αλλά ευνοεί συναρπαστικές και ενδιαφέρουσες υφές».

Photo: YouTube

Αγκάλιασε πλήρως το χρώμα, το οποίο αποκάλεσε «το μαγικό ελιξίριο»

Ιδιαίτερα στα πρώτα χρόνια της καριέρας της, ήταν υπέρ της χειροποίητης εμφάνισης και έτεινε προς τις τολμηρές υφές. Όπως σημείωνε ένα προφίλ του California Monthly το 1938, «τα υφάσματα Liebes δεν μπορούν να παραχθούν σε ποσότητα. Η ουσία της αξίας τους είναι η ατομικότητά τους και η φροντίδα με την οποία γίνεται κάθε παραγγελία».

Μόλις έφταναν στα χέρια του αγοραστή, τα υφάσματα -από κουρτίνες μέχρι ταπετσαρίες και φορέματα- απαιτούσαν αντίστοιχη φροντίδα.

Στο βιβλίο «Λίγο σκοτάδι, ένα φως, μια λάμψη»: Τα σχέδια της Dorothy Liebes», μια συλλογή δοκιμίων που δημοσιεύτηκε για να συνοδεύσει την έκθεση, ο John Stuart Gordon, ιστορικός τέχνης στο Πανεπιστήμιο Yale, γράφει ότι τα πρώιμα υφάσματα της Liebes απαιτούσαν φροντίδα. Φτιαγμένα από πολυτελή υλικά και κατασκευασμένα με λεπτεπίλεπτα στολίδια, όπως πλατιές θηλιές από κρεμαστές κλωστές, τα υφάσματα ήταν λεπτά και βελούδινα. Δεν ήταν εύκολο να καθαριστούν. Ήταν έργα τέχνης.

Ο τίτλος της έκθεσης προέρχεται από τη συνταγή της Liebes για έναν καλό συνδυασμό χρωμάτων. «Λίγο σκοτάδι, ένα φως, μια λάμψη» θα μπορούσε να αναφέρεται σε ένα μαύρο φόρεμα σε μια ανοιχτόχρωμη γυναίκα που φοράει κόκκινο κραγιόν», λέει η Brown. Μια από τις χαρακτηριστικές τεχνικές της Liebes, η ύφανση υλικού που αντανακλά το φως στα υφάσματά της, έπαιξε ρόλο σε αυτή τη φιλοσοφία. «Πάντα πίστευε ότι τα μεταλλικά χρώματα ήταν ο καλύτερος τρόπος για να ενισχυθεί οποιοδήποτε χρώμα» προσθέτει η Brown.

Δείτε το βίντεο

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Cooper Hewitt, Smithsonian Design Museum (@cooperhewitt)

Το ύφασμα ως καμβάς έκφρασης

Κατά ειρωνικό τρόπο, ο γάμος της που έληξε τη βοήθησε επίσης στην προώθηση της καριέρας της. Ο Leon είχε καλές διασυνδέσεις, και οι επισκέπτες στο διαμέρισμα του ζευγαριού στο Σαν Φρανσίσκο έβλεπαν τη δουλειά της Liebes να εκτίθεται, βοηθώντας στην έκθεση των σχεδίων της στον κόσμο της τέχνης.

Λίγο μετά τον χωρισμό του ζευγαριού, ο αρχιτέκτονας Timothy Pflueger ζήτησε από τη Liebes να σχεδιάσει κουρτίνες για το Χρηματιστήριο του Σαν Φρανσίσκο. Διαπίστωσε ότι της άρεσε να εξετάζει σχέδια και να μαθαίνει για το όραμα του Pflueger για το έργο. «Από αυτό το σημείο εκκίνησης, η Liebes είδε τα υφάσματά της όχι ως απλό υλικό που πρέπει να αγοραστεί χύμα, αλλά ως μια σκόπιμη και προσεγμένη συμβολή σε έναν χώρο» γράφει ο Gordon.

Τη δεκαετία του 1930, οι αρχιτεκτονικές τάσεις ευνοούσαν ανοιχτούς, μίνιμαλ εσωτερικούς χώρους απλών σχημάτων, που περικλείονταν από φύλλα γυαλιού και μεταλλικά πλαίσια. Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης ονόμασε αυτό το κίνημα «Διεθνές Στυλ». Τα σχέδια «προωθούσαν τη δομική σαφήνεια εν μέσω των κοινωνικών αβεβαιοτήτων της Ύφεσης» γράφει ο Gordon.

Photo: Wikimedia Commons

Photo: YouTube

Photo: YouTube

Τα υφάσματα της έφεραν ισορροπία στην αυστηρή αρχιτεκτονική της εποχής

«Ένα γυάλινο κτήριο σαν διάφανο κουτί είναι ένα πανέμορφο στοιχείο» λέει ο Gordon στο περιοδικό Smithsonian. «Αλλά μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να το κατοικήσεις επειδή το φως εισρέει και θερμαίνει τους εσωτερικούς χώρους και λευκαίνει τις επιφάνειες, και χρειάζεσαι κάτι για να το διαμεσολαβήσεις αυτό».

Οι πρώτες δεκαετίες της καριέρας της Liebes ήταν γεμάτες με παραγγελίες υφασμάτων για συγκεκριμένες κατοικίες –συχνά πλούσιων, ισχυρών ανθρώπων.

Το 1937, σχεδίασε υφάσματα για την κατοικία Shangri La της δισεκατομμυριούχου συλλέκτριας τέχνης Doris Duke στη Χονολουλού, σε μια εγκατάσταση που ο Gordon αποκαλεί «μαγική εγκατάσταση». Η Liebes συνεισέφερε επίσης την ιδέα για τις περσίδες και τις ταπετσαρίες στο Royal Hawaiian Hotel στη Χονολουλού.

Για το σχέδιο του Henry Dreyfuss για το Περσικό Δωμάτιο του ξενοδοχείου Plaza το 1950, η Liebes έφτιαξε βαθιές μπλε και πράσινες κουρτίνες, υφασμένες με μεταλλικές κλωστές και -κατόπιν αιτήματος του αρχιτέκτονα- μικροσκοπικούς ηλεκτρικούς λαμπτήρες.

Δύο χρόνια αργότερα, για την τραπεζαρία των Αντιπροσώπων των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, δημιούργησε διαχωριστικές οθόνες που ενσωμάτωναν τη μπλε απόχρωση του λογότυπου του οργανισμού. Συνεργάστηκε επίσης με τον διάσημο αρχιτέκτονα Φρανκ Λόιντ Ράιτ, συνεισφέροντας υφάσματα για κουρτίνες και ταπετσαρίες στο σπίτι των Frieda και Henry J. Neils στη Μινεάπολη.

«Ο Φρανκ Λόιντ Ράιτ ήταν γνωστός για τον απόλυτο έλεγχο» λέει ο Gordon. «Έφτιαχνε τα έπιπλα, τα πιάτα, ακόμη και τα ρούχα για τους ανθρώπους που ζούσαν στα σπίτια του. Είναι αξιοσημείωτο ότι αποφάσισε να αναθέσει σε τρίτους κάποια υφάσματα και να έχει το όνομα κάποιου άλλου στο έργο του».

Photo: YouTube

Το πέρασμα στη μόδα

Πέρα από τον μακρύ κατάλογο των συνεισφορών της στη διακόσμηση εσωτερικών χώρων, η Liebes εφάρμοσε τη μοναδική της ματιά και στη μόδα. Στην έκθεση, άψογα ντυμένες κούκλες φοράνε ρούχα που σχεδίασε η Bonnie Cashin και παρήχθησαν χρησιμοποιώντας τα υφάσματα της Liebes. Οι δύο γυναίκες δημιουργοί ήταν μακροχρόνιες συνεργάτες- η Cashin αναζήτησε το έργο της Liebes καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας της, αναφερόμενη στα υφάσματα της υφάντρας στα προκαταρκτικά σχέδια των ενδυμάτων της.

«Μπορείς να καταλάβεις ότι η Cashin είχε το ύφασμα στο μυαλό της όταν σχεδίαζε το ένδυμα, και οι φούστες, σίγουρα, είναι σχεδιασμένες για να αναδεικνύουν τα υφάσματα» λέει η Brown. Η επιμελήτρια προσθέτει ότι οι καλλιτέχνες δεν ήταν μόνο συνεργάτες αλλά και στενές φίλες.

«Κάθε Σάββατο έκαναν βόλτες στις γκαλερί και τα μουσεία – έβαζαν τα άνετα παπούτσια τους και πήγαιναν».

Ακόμα και όταν ο κόσμος της ελίτ της μόδας και της εσωτερικής διακόσμησης αγκάλιασε τις καινοτομίες της Liebes, εκείνη ένιωθε να καλείται προς άλλα εγχειρήματα: Συγκεκριμένα, εκείνα που θα την έφερναν πιο κοντά στο ευρύ κοινό. Παραπονέθηκε ότι τα ποιοτικά υφάσματα και τα πλούσια χρώματα ήταν διαθέσιμα κυρίως στους πλούσιους. Η Liebes πίστευε ότι τα όμορφα σχέδια θα έπρεπε να είναι προσιτά στη μεσαία τάξη και ξεκίνησε να γεφυρώσει αυτό το χάσμα. Η Brown λέει: «Στα τέλη της δεκαετίας του ’30, είχε ήδη δεσμευτεί πραγματικά να κάνει τα υφάσματα πιο οικονομικά και να κάνει το καλό σχέδιο προσιτό σε όλες τις τιμές».

Photo: YouTube

Η καινοτομία των συνθετικών υφασμάτων

Το 1940, η Liebes συνεργάστηκε με την Goodall Worsted Company, έναν κατασκευαστή υφασμάτων στο Sanford του Maine. Εργάστηκε ως σχεδιάστρια, στιλίστρια και υπεύθυνη χρωμάτων, συμβουλεύοντας την εταιρεία σχετικά με τους καλύτερους τρόπους για να μεταφέρει τα χειροποίητα σχέδια της σε ηλεκτρικό αργαλειό, ώστε να μπορούν να παραχθούν μαζικά και σε χαμηλότερες τιμές.

Λίγα χρόνια αργότερα, ανέλαβε έναν άλλο ρόλο που θα διαμόρφωνε το υπόλοιπο της καριέρας της. Βοήθησε να ξεκινήσει μια νέα εποχή για τα υφάσματα: Η άνοδος των συνθετικών, ή των μηχανικά παραγόμενων υφασμάτων όπως ο πολυεστέρας ή η ρεγιόν.

Η Liebes άρχισε να εργάζεται για την εταιρεία Dobeckmun το 1946, ως πρέσβειρα της μάρκας Lurex, ενός συνθετικού μεταλλικού νήματος που σύντομα θα γινόταν βασικό στοιχείο της δικής της δουλειάς.

Το 1963, επαίνεσε το νάιλον Antron, ένα τεχνητό ύφασμα της χημικής εταιρείας DuPont, σε ένα τηλεοπτικό διαφημιστικό σποτ. Οι καταναλωτές εμπιστεύονταν την κρίση της, καθώς το έργο της ήταν ευρέως γνωστό και διάσημο.

Τα υφάσματά της εκτίθεντο σε μουσεία και σχολεία καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας της, ενώ εμφανιζόταν συχνά σε mainstream μέσα ενημέρωσης, όπως τα περιοδικά House Beautiful και House & Garden, ραδιοφωνικές εκπομπές και τηλεοπτικές εκπομπές. Όπως έγραψε ο κριτικός τέχνης Arthur Millier στους Los Angeles Times το 1941, «Οι λέξεις της κουβαλούν εκείνο το μαγικό είδος που κάνει τα πράγματα να συμβαίνουν».

Photo: YouTube

Δημιούργησε το αποκλειστικό δικό της στυλ

Μέχρι τη δεκαετία του 1970, το «Liebes look», με έμφαση στις μεταλλικές κλωστές και τα περίτεχνα υφαντά σχέδια, κοσμούσε «κουβέρτες, καλύμματα, κουρτίνες, υφάσματα επίπλωσης, ταπετσαρίες, κεραμικά πλακάκια, χαλιά, αμπαζούρ, υφάσματα αυτοκινήτων και ταπετσαρίες αεροσκαφών» γράφει η Monica Penick, ιστορικός σχεδιασμού στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν, στο βιβλίο «Λίγο Σκοτάδι, ένα φως, μια λάμψη».

Πολλά από αυτά τα σχέδια ενσωμάτωναν συνθετικά υφάσματα, όπως η ταπετσαρία που δημιούργησε ο Liebes για το Plymouth Fury του 1957, η οποία συμπλήρωνε το χρυσό-λευκό εξωτερικό του αυτοκινήτου.

Η Brown λέει ότι η Liebes ήταν ενθουσιασμένη με τη βιομηχανική της επιτυχία. «Στο τέλος της καριέρας της, βρήκε δουλειά στα πολυκαταστήματα Sears», προσθέτει η επιμελήτρια. «Αυτή είναι η πιο περήφανη στιγμή μου, να βλέπω αυτό το ύφασμα να πωλείται στα Sears για 4 δολάρια το μέτρο, επειδή η μαζική παραγωγή είναι αυτό που αύξησε το βιοτικό επίπεδο για όλους τους Αμερικανούς» θα πει η ίδια η δημιουργός.

Μέχρι το θάνατό της σε ηλικία 74, ετών το 1972, η Liebes είχε συμβάλει με πρωτοφανή τρόπο στον κόσμο της κλωστοϋφαντουργίας, επηρεάζοντας τις τάσεις του σχεδιασμού σε όλες τις τάξεις, τις βιομηχανίες και τον χρόνο.

*Με στοιχεία από smithsonianmag.com