Τρία «μαθήματα» από την ισπανική κάλπη

Η νίκη για το Λαϊκό Κόμμα του Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχό αποδεικνύεται πύρρειος στις εκλογές της Κυριακής στην Ισπανία και η ήττα πιθανόν… «γλυκιά» για τους μέχρι χθες -και ίσως και αύριο- κυβερνώντες Σοσιαλιστές του Πέδρο Σάντσεθ.

Το δεξιό κόμμα ενίσχυσε μεν σημαντικά το ποσοστό του (33,1% από 20,8% στις προηγούμενες εκλογές του 2019) και τις έδρες του (+47, στις 136), εξασφαλίζοντας την πρωτιά, όχι όμως και την αυτοδυναμία.

Παρά τον ούριο δημοσκοπικό «άνεμο», επικράτησε με λιγότερες από 331.000 ψήφους έναντι των Σοσιαλιστών.

Αδυνατεί, δε, να σχηματίσει κυβέρνηση πλειοψηφίας ακόμη και με την «κουτσουρεμένη» Ακροδεξιά: «εκλεκτή» του Λαϊκού Κόμματος -από την προεκλογική κιόλας περίοδο- ως υποψήφια κυβερνητική εταίρος.

Το κόμμα του Σάντσεθ από την άλλη αντιστάθηκε στη φθορά της εξουσίας και στη γενικότερη τάση αποδυνάμωσης των σοσιαλιστικών κομμάτων στην Ευρώπη.

Η ριψοκίνδυνη πολιτική «ζαριά» με την προκήρυξη πρόωρων εκλογών φαίνεται ότι βγήκε στον 51χρονο αρχηγό των Ισπανών Σοσιαλιστών.

Όχι μόνον ανέκοψε τη φόρα του αντιπολιτευόμενου μπλοκ Δεξιάς-Ακροδεξιάς προς την εξουσία, αλλά ενίσχυσε επίσης το κόμμα του σε ποσοστά (από 28% σε 31,7%) και σε έδρες (+2, στις 122).

Αν και τα «κουκιά» δεν βγαίνουν για κανέναν, αμφότεροι θα αρχίσουν διαβουλεύσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης.

Οι κοινοβουλευτικές ισορροπίες και οι πιθανότητες φαντάζουν ευνοϊκότερες για τον Σάντσεθ.

Η συμμαχία με την αριστερή, πολυσυλεκτική πολιτική πλατφόρμα Sumar της Γιολάντα Ντίαθ συγκεντρώνει 153 έδρες.

Μπορεί να υπολογίζει θεωρητικά στη σύμπραξη με μικρότερα κοινοβουλευτικά κόμματα, τα οποία στήριζαν ad hoc τη μειοψηφική κυβέρνηση συνασπισμού με τους Unidas Podemos (τώρα μέρος του Sumar).

Για να επιτευχθεί, ωστόσο, θα απαιτηθούν σκληρές διαπραγματεύσεις και συμβιβασμοί, προκειμένου να αποφευχθεί μια νέα προσφυγή στις κάλπες, ενόσω η Ισπανία προεδρεύει για το τρέχον εξάμηνο στην ΕΕ, με κρίσιμη ατζέντα.

Θα χρειαστούν εβδομάδες μέχρι ο πολιτικός «γρίφος» να λυθεί.

Ορισμένα μηνύματα της κάλπης είναι πάντως εμφανή. Τουλάχιστον στην παρούσα φάση…

Ο επικεφαλής του ακροδεξιού κόμματος Vox, Σαντιάγο Αμπασκάλ

«Μπλόκο» στην Ακροδεξιά

«No pasarán!» φώναζαν ρυθμικά υποστηρικτές των Σοσιαλιστών τη βραδιά των εκλογών, επαναλαμβάνοντας το αντιφασιστικό σύνθημα του ισπανικού εμφυλίου.

Πανηγύρισαν για την απομάκρυνση του ενδεχόμενου η Ακροδεξιά να ανέλθει στην εξουσία πρώτη φορά μετά τη δικτατορία Φράνκο.

Το κίνδυνο αυτό έβαλε στο επίκεντρο της προεκλογικής εκστρατείας ο Πέδρο Σάντσεθ.

Και ήταν αυτός ο φόβος που ενεργοποίησε τα δημοκρατικά αντανακλαστικά των Ισπανών ψηφοφόρων, που προσήλθαν μαζικά στην κάλπη.

Αυτό, σε συνδυασμό με τη διαρροή ψήφων προς το Λαϊκό Κόμμα οδήγησε το μεταφασιστικό Vox σε ένα εκλογική συρρίκνωση.

Έχασε 19 έδρες σε σχέση με τις εκλογές του 2019.

Είδε το ποσοστό του να μειώνεται από 15,1% σε 12,4%.

Λίγο έλειψε να χάσει την τρίτη θέση ως κοινοβουλευτική δύναμη από το αριστερό Sumar, που στα τελικά αποτελέσματα υπολείπεται του Vox μόλις κατά 0,1%.

Αυτό δεν σημαίνει ωστόσο ότι η ισπανική ακροδεξιά δεν παραμένει ισχυρή.

Σε συνεργασία με το Λαϊκό Κόμμα συμμετέχει σε τοπικές και περιφερειακές κυβερνήσεις ανά την ισπανική επικράτεια.

Ο δε επικεφαλής του Vox, ο 42χρονος Σαντιάγο Αμπασκάλ, δεν κρύβει τη φιλοδοξία του να ακολουθήσει τα πολιτικά χνάρια της μεταφασίστριας, στενής συμμάχου του και νυν πρωθυπουργού της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι.

Οι -μεταξύ άλλων- ακραία εθνικιστικές θέσεις του φαντάζουν ωστόσο τώρα ένα από τα βασικά εμπόδια στο ενδεχόμενο συγκρότησης μιας ευρύτερης κυβέρνησης συνασπισμού υπό το Λαϊκό Κόμμα.

Κατά μια ειρωνεία της τύχης, μάλιστα, η ανάκαμψη της ισπανικής Δεξιάς στηρίχθηκε -πέρα από τους ψηφοφόρους των απόντων από αυτές τις εκλογές κεντροδεξιών Ciudadanos- στη διαρροή ψήφων από το Vox.

Ένα ακροδεξιό κόμμα που ούτως ή άλλως δημιουργήθηκε το 2013 με την απόσχιση μελών του Λαϊκού Κόμματος και συνεχίζει μέχρι και σήμερα, μέσω αυτού, να «κανονικοποιείται».

Μια επικίνδυνη τάση, που καταγράφεται με πολλά κεντροδεξιά κόμματα εξουσίας ανά την Ευρώπη.

Ο Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχό και ο Πέρδρο Σάντσεθ 

Από τον δικομματισμό και τον πολυκομματισμό, στον πολιτικό διπολισμό

Στις εκλογές του 2008, πριν δηλαδή από τα χρόνια της οικονομικής κρίσης, τα δύο παραδοσιακά κόμματα εξουσίας στην Ισπανία -το Λαϊκό Κόμμα και οι Σοσιαλιστές- μοιράστηκαν περίπου το 83% των ψήφων.

Οι υπόλοιπες πήγαν τότε σε περιφερειακά κόμματα, που ούτως ή άλλως ευθυγραμμίζονται με τη μία ή με την άλλη πλευρά κατά κάποιον τρόπο.

Ήταν ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο στα χρόνια της μεταπολίτευσης.

Όμως από το 2015 η Ισπανία έδειξε να εγκαταλείπει τον δικομματισμό.

Το μακροχρόνια σταθερό δίπολο κατρακύλησε στις μισές ψήφους, με τις υπόλοιπες να διανέμονται σε νέες, αναδυόμενες φωνές.

Τότε έκαναν τη δυναμική εμφάνισή τους στην κεντρική πολιτική σκηνή οι αντισυστημικοί Podemos και οι κατ’ όνομα κεντρώοι Ciudadanos.

Τώρα, οκτώ χρόνια μετά, μπορεί και οι δύο συγκεκριμένες παρατάξεις να έχουν συρρικνωθεί, ενόσω το Λαϊκό Κόμμα και οι Σοσιαλιστές συγκεντρώνουν τις περισσότερες ψήφους.

Ωστόσο το πολιτικό σκηνικό παραμένει κατακερματισμένο, μοιρασμένο ουσιαστικά σε δύο βασικά αντίπαλα μπλοκ.

Το αποτέλεσμα είναι να προκύπτει ως αναγκαιότητα και κανόνας αυτό που απέφευγαν άπαντες επί μακρόν.

Ήτοι τον σχηματισμό κυβερνήσεων συνασπισμού, ακόμη και μειοψηφίας.

Η πρώτη που σχηματίστηκε από τον εμφύλιο του 1930 ήταν αυτή το 2019 μεταξύ των Σοσιαλιστών και του Unidas Podemos: ενός συνασπισμού του ευρύτερου χώρου της Αριστεράς, τότε με τη συμμετοχή των Unidas Podemos.

Στη θέση τους σήμερα στέκει στην πολιτική σκηνή το σχετικά νεόκοπο Sumar.

Στον αντίποδα, στο πλευρό του Λαϊκού Κόμματος βρίσκεται το ακροδεξιό Vox, σε μια ανήσυχη «συμμαχία».

Και στις δύο περιπτώσεις ωστόσο καθοριστικός παράγοντας αναδεικνύονται τα μικρότερα περιφερειακά κόμματα, που με τη στάση τους μπορούν πλέον να να καθορίσουν το μετεκλογικό σκηνικό, προς οποιαδήποτε κατεύθυνση.

Είτε με τον σχηματισμό κυβέρνησης, είτε με παγίωση του πολιτικού αδιεξόδου και προσφυγή ξανά σε εκλογές.

Μικρά κόμματα, μεγάλη ισχύς

Προεκλογικά ο Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχό έδειχνε να έχει εξασφαλίσει σχεδόν όλα όσα χρειαζόταν για να κυβερνήσει.

Τώρα, αν και τυπικά νικητής της κάλπης, δείχνει να πέφτει πρακτικά σε «τοίχο».

Η συνεργασία του Λαϊκού Κόμματος με το Vox συγκεντρώνει 169 έδρες -επτά λιγότερες από τον «μαγικό αριθμό» των 176 εδρών για την εξασφάλιση της κυβερνητικής πλειοψηφίας.

Ακόμη και με την υποστήριξη δύο φίλα προσκείμενων μικρότερων κομμάτων -του UPN της Ναβάρα και της Coalición Canaria των Καναρίων Νήσων- φτάνει μόλις τις 171 έδρες.

Πολύ μακριά δηλαδή από όσα ονειρευόταν προεκλογικά ο Φεϊχό και προδίκαζαν πολλές δημοσκοπήσεις.

Τώρα, προβάλλοντας τη πρωτιά του στην κάλπη, ζητά από τον βασικό  αντίπαλό του, τον Πέδρο Σάντσεθ, να του δώσει την ευκαιρία να κυβερνήσει, επιλέγοντας την αποχή.

Ουσιαστικά του ζητά να… «αυτοκτονήσει» πολιτικά, κάτι που ο αρχηγός των Σοσιαλιστών δεν προτίθεται να κάνει.

Αντίθετα ο Σάντσεθ έχει βγάλει τα «τεφτέρια», κάνοντας ασκήσεις επί χάρτου για τον σχηματισμό της δικής του κυβέρνησης συνασπισμού.

Οι Σοσιαλιστές με το Sumar έχουν μαζί 153 έδρες.

Θα χρειαστούν την υποστήριξη μικρότερων αυτονομιστικών παρατάξεων, ιδίως της Καταλανικής Ρεπουμπλικανικής Αριστεράς (ERC, 7 έδρες) και του αριστερού εθνικιστικού κόμματος των Βάσκων EH Bildu (6 έδρες).

Το σκηνικό συμπληρώνουν έτερα δύο κόμματα που στήριξαν ad hoc -και με πολλές ασυνέπειες- την απερχόμενη κυβέρνηση συνασπισμού μεταξύ των Σοσιαλιστών και του Unidas Podemos.

Πρόκειται για Βασκικό Εθνικιστικό Κόμμα (PNV, 5 έδρες) και το Εθνικιστικό Μπλοκ της Γαλικίας (BNG, 1 έδρα).

Αν και εξαιρετικά περίπλοκο, φαντάζει εφικτό ο Σάντσεθ να συγκροτήσει αυτόν τον ευρύ συνασπισμό, υπό τον φόβο εκλογικών απωλειών των αυτονομιστικών κομμάτων και την απειλή της εθνικιστικής ατζέντας του μπλοκ Δεξιάς-Ακροδεξιάς.

Ο καταλανικός παράγοντας

Ακόμη κι έτσι, ο συνασπισμός υπό τους Σοσιαλιστές θα έχει 172 έδρες.

Τέσσερις λιγότερες από την απόλυτη πλειοψηφία.

Θα έχει ωστόσο μια περισσότερη από εκείνες που υπολογίζεται ότι μπορεί να συγκεντρώσει ο δεξιός Φεϊχό και εν κατακλείδι αρκετές για να μπορέσει ο Σάντσεθ να πάρει -όπως συνέβη και το 2019- ψήφο εμπιστοσύνης.

Εν προκειμένω με απλή πλειοψηφία στη δεύτερη ψηφοφορία στη Βουλή.

Τότε τα ERC και Bildu απείχαν.

Τώρα αυτό το ρόλο καλείται να διαπραγματευτεί το Junts per Catalunya (JxCat).

Ήτοι το καταλανικό αυτονομιστικό κόμμα του Κάρλες Πουτζντεμόν, πρώην πρωθυπουργού της Καταλονίας, ο οποίος οργάνωσε το 2017 το παράνομο τοπικό δημοψήφισμα με το ερώτημα της ανεξαρτησίας και στη συνέχεια διέφυγε στο Βέλγιο για να γλιτώσει τη δίωξη.

Το JxCat βρίσκεται σε ρήξη με τους Σοσιαλιστές, αλλά και σε ανοιχτή έχθρα με το Vox από την άλλη.

Από τις κάλπες της Κυριακής εν τω μεταξύ το καταλανικό κίνημα ανεξαρτησίας βγήκε σοβαρά «τραυματισμένο».

Συνολικά τα κόμματα που το εκπροσωπούν έχασαν εννέα έδρες, πέφτοντας από τις 23 στις 14.

Τούτων λεχθέντων, η ηγεσία του Junts per Catalunya επέλεξε το βράδυ των εκλογών να μην κλείσει κατάμουτρα την πόρτα στους Σοσιαλιστές.

«Δεν θα κάνουμε τον Πέδρο Σάντσες πρωθυπουργό με αντάλλαγμα τίποτα», προειδοποίησε η επικεφαλής του, Μίριαμ Νογκέρας, κηρύσσοντας προφανώς μια μακρά περίοδο σκληρών ένθεν κακείθεν «παζαριών».

Όλα αυτά από καλό Αύγουστο και βάλε -η νέα Βουλή θα συγκληθεί στις 17 του ερχόμενου μήνα.

Το φάσμα μιας εθνικιστικής κυβέρνησης Δεξιάς-Ακροδεξιάς και το άγνωστο πολιτικό κόστος μιας νέας εκλογικής αναμέτρησης στην Ισπανία (της έκτης από το 2015) ίσως να αποδειχθούν αρκετά για την άρση του ορατού πολιτικού αδιεξόδου.

Ίσως πάλι όχι…