Ο Νετανιάχου δοκιμάζει τα όρια των αμερικανοϊσραηλινών σχέσεων

Παρά τις προσπάθειες, ακόμη και την τελευταία στιγμή, να υπάρξει μια αναβολή ή έστω καθυστέρηση στην εφαρμογή του νέου πλαισίου για το δικαστικό σύστημα στο Ισραήλ, που περιορίζει τη  δυνατότητα του Ανώτατου Δικαστηρίου να ακυρώνει κυβερνητικές πρωτοβουλίες ή διορισμούς, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου αποφάσισε να αγνοήσει τις πολύ μεγάλες διαδηλώσεις στην Ιερουσαλήμ και μια εντυπωσιακή πορεία πέντε ημερών από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ, αλλά και το μποϊκοτάζ της κοινοβουλευτικής διαδικασίας από την αντιπολίτευση, και να προχωρήσει στην υπερψήφιση ενός σημαντικού μέρους τους νομοσχεδίου.

Και το έκανε αυτό παρά το γεγονός ότι αυτή του η νομοθετική πρωτοβουλία έχει συναντήσει μεγάλες αντιδράσεις από το ίδιο το ισραηλινό κατεστημένο, συμπεριλαμβανομένων των ενόπλων δυνάμεων.

Περισσότεροι από 1100 πιλότοι και τεχνικοί της ισραηλινής αεροπορίας έχουν δηλώσει ότι δεν θα πετάξουν για μια δικτατορία, ότι μια ανοιχτή επιστολή δεκάδων ανώτατων αξιωματούχων συμπεριλαμβανομένων πρώην επικεφαλής  των Ενόπλων Δυνάμεων, της Μοσάντ, την Σιν Μπετ και της αστυνομίας τον καλούσε να μην προχωρήσει στην υπερψήφιση, ότι ο επιχειρηματικός κόσμος προειδοποίησε για μη αντιστρέψιμες αρνητικές συνέπειες για την ισραηλινή οικονομία.

Το έκανε ακόμη και σε βάρος των προτάσεων ακόμη και τμήματος του ίδιου του κυβερνητικού συνασπισμού για να μην εφαρμοστεί τώρα η μεταρρύθμιση.

Ο Μπάιντεν στο πλευρό των διαδηλωτών

Όμως, ο Νετανιάχου δεν προσπέρασε μόνο τις αντιδράσεις στο εσωτερικό του Ισραήλ, αλλά και στο εξωτερικό. Ακόμη και τις αντιδράσεις του πιο παραδοσιακού και συνάμα πιο σημαντικού συμμάχου του Ισραήλ, των Ηνωμένων Πολιτειών.

Μιλώντας στον Τόμας Φρίντμαν των New York Times, ο Μπάιντεν υπογράμμισε ότι οι συνεχείς διαδηλώσεις στο Ισραήλ είναι μια έκφραση του σφρίγους της ισραηλινής δημοκρατίας και εξέφρασε την επιθυμία του η ισραηλινή κυβέρνηση να μην προχωρήσει με την επικύρωση αυτής της συνταγματικής αλλαγής και ότι χρειαζόταν χρόνος για να βρεθεί μια λύση που να τυγχάνει ευρύτερης συναίνεσης.

Η επιλογή της αμερικανικής κυβέρνησης να δηλώσει με τόσο σαφή τρόπο την αντίθεσή της σε μια πρωτοβουλία ισραηλινής κυβέρνησης είναι εντυπωσιακή. Αποτυπώνει μια συνολικότερη ανησυχία των ΗΠΑ ότι το Ισραήλ, ο βασικότερος σύμμαχός τους στην περιοχής, αποσταθεροποιείται μέσα από αυτή την πολιτική σύγκρουση και διαμορφώνεται μια συνθήκη που θα μπορούσε να κάνει πιο δύσκολη τη συνεργασία των δύο χωρών.

Δεν είναι η πρώτη φορά που υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στις δύο χώρες. Και άλλοι Αμερικανοί πρόεδροι στο παρελθόν είχαν έρθει σε μερική αντιπαράθεση. Ο Τρούμαν, παρότι ήταν ο πρόεδρος που στήριξε τη συγκρότηση του κράτους του Ισραήλ είχε αρνηθεί την αποστολή επιθετικών όπλων, στάση που τήρησαν ο Αϊζενχάουερ και ο Κένεντι. Ο Αϊζενχάουερ μάλιστα είχε πιέσει το Ισραήλ να αποσυρθεί από την Αίγυπτο στην κρίση του Σουέζ το 1956, ο Ρόναλντ Ρίγκαν βρέθηκε στο στόχαστρο επειδή διαπραγματεύτηκε την πώληση αεροσκαφών υψηλής τεχνολογίας στη Σαουδική Αραβία, ο Τζορτζ Μπους κάποτε έκοψε δέκα δισεκατομμύρια σε βοήθεια σε αντίδραση για την πολιτική των εποικισμών. Ακόμη και ο Ντόναλντ Τραμπ είχε διαφωνήσει με τον Νετανιάχου σε ζητήματα όπως η ενδεχόμενη προσάρτηση της Δυτικής Όχθης στο Ισραήλ.

Όμως, η τρέχουσα σύγκρουση ανάμεσα στον Νετανιάχου και τον Μπάιντεν δείχνει να είναι πιο βαθιά. Το παράδοξο είναι ότι ο Τζο Μπάιντεν είναι από τους πιο κοντινούς στις θέσεις του Ισραήλ αμερικανούς προέδρους, όπως προκύπτει από το γεγονός ότι στη διάρκεια της θητείας του απέφυγε να πάρει κάποια πρωτοβουλία για ειρηνευτική διαδικασία με τους Παλαιστινίους, ενώ άφησε να βαλτώσουν και οι συζητήσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ισραήλ. Όμως, φαίνεται ότι τώρα ανησυχεί ακριβώς για το ζήτημα της εσωτερικής συνοχής του Ισραήλ.

Γιατί ο Νετανιάχου επιμένει

Από τη δική του πλευρά ο Μπενιαμίν Νετανιάχου επιμένει στην προώθηση της μεταρρύθμισης παρά το μέγεθος των αντιδράσεων. Αυτό έχει να κάνει με τον υπολογισμό που φαίνεται να κάνει και για τον εσωτερικό και για τον διεθνή συσχετισμό.

Όπως έχει γραφτεί κατ’ επανάληψη, η σημερινή διαίρεση στο Ισραήλ αποτυπώνει την κοινωνική και δημογραφική εξέλιξη της χώρας.

Η άνοδος της δεξιάς και της ακροδεξιάς στο Ισραήλ αποτυπώνει τη διαρκώς αυξανόμενη βαρύτητα των Μιζραχί Εβραίων, δηλαδή των Εβραίων με καταγωγή από την Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική σε βάρος των Ασκενάζι Εβραίων, με την καταγωγή από την κεντρική και ανατολική Ευρώπη που κυριάρχησαν στη φάση της οικοδόμησης του νέου κράτους. Σε μεγάλο βαθμό αυτοί που αντιδρούν εκπροσωπούν τους Ασκεναζί Εβραίους και τη μεσαία τάξη, που αντιδρά σε αυτό που αισθάνεται ως μια αυταρχική μετάλλαξη του κράτους, όμως ο Νετανιάχου πιστεύει ότι μπορεί να στηριχτεί στην υπόλοιπη κοινωνία, που άλλωστε έχει και μεγαλύτερο δημογραφικό δυναμισμό.

Επιπλέον, ο Νετανιάχου και οι σημερινοί του σύμμαχοί είναι κατεξοχήν μια κυβέρνηση που στηρίζει τους εποίκους και ήταν το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ, αυτό που τώρα βλέπει τις αρμοδιότητές του να περιορίζονται ριζικά, που κατά καιρούς είχε τοποθετηθεί κατά των εποικισμών.

Την ίδια στιγμή, ως προς τον διεθνή συσχετισμό ο Νετανιάχου δείχνει να εκτιμά ότι ανεξαρτήτως των αντιδράσεων για το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να σταματήσουν να στηρίζουν το Ισραήλ, καθώς δεν έχουν κανέναν άλλο τόσο στενό (και ισχυρό) σύμμαχο στην περιοχή που θα μπορούσε να αποτελέσει αντίβαρο στην αναβάθμιση της ισχύος του Ιράν. Σε αυτό το φόντο, είναι που αρνείται τις παραινέσεις για αλλαγή στάσης σε σχέση με τη δικαστική μεταρρύθμιση.

Άλλωστε, την ίδια στιγμή γνωρίζει ότι οι Ρεπουμπλικάνοι αλλά και ένα σημαντικό τμήμα των Δημοκρατικών εξακολουθούν να στηρίζουν το Ισραήλ, ακόμη και στις πιο επιθετικές πλευρές της πολιτικής του. Άλλωστε, την ώρα που το Ισραήλ δείχνει να χάνει την αίγλη που είχε στα μάτια του πιο προοδευτικού μέρους της Εβραϊκής διασποράς στις ΗΠΑ, την ίδια στιγμή έχει την υποστηρίξει των πιο συντηρητικών Ορθόδοξων θρησκευόμενων τμημάτων της διασποράς.

Η συνολικότερη μετατόπιση του Ισραήλ

Αυτό βεβαίως που δεν συζητιέται είναι ότι η μετατόπιση του Ισραήλ σε μια πιο αυταρχική κατεύθυνση δεν ξεκίνησε κυρίως με τη δικαστική μεταρρύθμιση, έστω και εάν γύρω από αυτή υπάρχει μια τόσο μεγάλη σύγκρουση.

Γιατί ο πυρήνας του προβλήματος είναι ακριβώς το πώς αυτή η χώρα αναμετριέται με το γεγονός της παράνομης κατοχής εκτάσεων, του παράνομου εποικισμού της υπονόμευσης κάθε λύσης «δύο κρατών», της επιβολής συνθήκης απάρτχαϊντ ουσιαστικά σε βάρος των Παλαιστινίων και της διαμόρφωσης ενός τεράστιου μηχανισμού επιτήρησης και καταστολής για τη διαχείριση αυτής της συνθήκης.

Με μια έννοια, η τρέχουσα κυνική (και ως ένα βαθμό ιδιοτελής εάν αναλογιστούμε και τις δικαστικές περιπέτειές του) στάση του Νετανιάχου σε σχέση με τη δικαστική μεταρρύθμιση, απλώς συγκεφαλαιώνει μια συνολικότερη και ίσως βαθύτερη αυταρχική μετατόπιση.