Πραξικόπημα στον Νίγηρα: Πώς αντέδρασε η Δύση

Ο στρατός του Νίγηρα προχώρησε στην απομάκρυνση του προέδρου Μοχάμεντ Μπαζούμ από την εξουσία, σηματοδοτώντας το έβδομο κατά σειρά δημοψήφισμα στη δυτική και κεντρική Αφρική από το 2020.

Αμέσως μετά την σύλληψη του Μπαζούμ, μία ομάδα στρατιωτών εμφανίστηκε στην τηλεόραση και διάβασε μία δήλωση. Με βάση πληροφορίες του Guardian, o συνταγματάρχης Amadou Abdramane, εμφανίστηκε μπροστά στην τηλεόραση, όντας καθιστός και πλαισιωμένος από άλλους 9 αξιωματικούς που φορούσαν στολή.

Τι ανέφερε ο συνταγματάρχης

Ο ίδιος ανέφερε πως οι δυνάμεις ασφαλείας αποφάσισαν να «βάλουν τέλος στο καθεστώς που γνωρίζετε λόγω της επιδείνωσης της κατάστασης ασφαλείας και της κακής διακυβέρνησης». Είπε ότι τα σύνορα της χώρας ήταν κλειστά και ότι όλα τα θεσμικά όργανα της δημοκρατίας είχαν ανασταλεί και ανακοίνωσε εθνική απαγόρευση κυκλοφορίας.

Οι στρατιώτες προειδοποίησαν κατά οποιασδήποτε ξένης παρέμβασης. Το φαινομενικό πραξικόπημα λέγεται ότι έγινε υπό την ηγεσία του επικεφαλής μιας περιφερειακής ομάδας πολιτικής και ασφάλειας.

Η χώρα παλεύει με δύο τζιχαντιστικές εκστρατείες – η μία στα νοτιοδυτικά, η οποία σάρωσε από το γειτονικό Μάλι το 2015, και η άλλη στα νοτιοανατολικά, στην οποία εμπλέκονται τζιχαντιστές που εδρεύουν στο βορειοανατολικό Νίγηρα. Ο στρατός του Νίγηρα έχει λάβει εκπαίδευση και υλικοτεχνική υποστήριξη από τις ΗΠΑ και τη Γαλλία, οι οποίες διαθέτουν στρατιωτικές βάσεις εκεί.

Πρόκειται για μια κρίση ιδιοσυγκρασίας της προεδρικής φρουράς, αλλά διεξάγονται συνομιλίες με τον πρόεδρο», δήλωσε η πηγή στο πρακτορείο ειδήσεων AFP, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας. «Ο πρόεδρος είναι καλά, είναι ασφαλής και υγιής», είπε η πηγή. «Αυτός και η οικογένειά του βρίσκονται στην κατοικία του».

Η αντίδραση της Δύσης

Αμέσως μετά τα γεγονότα, ΟΗΕ και ΗΠΑ τοποθετήθηκαν σχετικά με την ανατροπή του Μπαζούμ. Από την πλευρά του, ο Λευκός Οίκος ανέφερε ότι ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, μίλησε με τον αιχμάλωτο Μπαζούμ και «μετέφερε την αμέριστη υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών … η ισχυρή οικονομική εταιρική σχέση των ΗΠΑ και η εταιρική σχέση ασφαλείας με τον Νίγηρα εξαρτάται από τη συνέχιση της δημοκρατικής διακυβέρνησης και τον σεβασμό του κράτους δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Ο Μπλίνκεν, ο οποίος επισκέπτεται τη Νέα Ζηλανδία, δήλωσε αργότερα: «Ο Νίγηρας είναι ένας από τους σημαντικότερους εταίρους του Νίγηρα: «Μίλησα με τον πρόεδρο Μπαζούμ νωρίτερα σήμερα το πρωί και κατέστησα σαφές ότι οι ΗΠΑ τον υποστηρίζουν αποφασιστικά ως δημοκρατικά εκλεγμένο πρόεδρο του Νίγηρα. Ζητάμε την άμεση απελευθέρωσή του.

«Καταδικάζουμε κάθε προσπάθεια κατάληψης της εξουσίας με τη βία. Συνεργαζόμαστε ενεργά με την κυβέρνηση του Νίγηρα, αλλά και με εταίρους στην περιοχή και σε όλο τον κόσμο, και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε μέχρι η κατάσταση να επιλυθεί κατάλληλα και ειρηνικά».

Τέλος, ο ΟΗΕ δήλωσε ότι ο γενικός γραμματέας του, Αντόνιο Γκουτέρες, μίλησε επίσης με τον Μπαζούμ και προσέφερε την «πλήρη υποστήριξη και αλληλεγγύη» του. Ο Γκουτέρες κάλεσε «όλους τους εμπλεκόμενους φορείς να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση και να διασφαλίσουν την προστασία της συνταγματικής τάξης».

Ποια η στρατηγική σημασία του Νίγηρα

Το νέο πραξικόπημα θα μπορούσε ενδεχομένως να περιπλέξει ακόμα περισσότερο τις δυτικές προσπάθειες να βοηθήσουν τις χώρες της περιοχής Σαχέλ να καταπολεμήσουν μία τζιχαντιστική εξέγερση που βρίσκεται εν εξελίξει στο Μάλι την τελευταία δεκαετία.

Ο Νίγηρας, πρώην γαλλική αποικία, έχει γίνει ένας κομβικός σύμμαχος για τις δυτικές δυνάμεις που αναζητούν στήριξη για την καταπολέμηση των εξεγέρσεων, αλλά αντιμετωπίζουν την αντίσταση από τα καθεστώτα που είναι εγκαθιδρυμένα σε Μάλι και Μπουργκίνα Φάσο.

Η Γαλλία μετέφερε στρατεύματα στον Νίγηρα από το Μάλι το 2022 μετά την επιδείνωση των σχέσεών της με τις προσωρινές αρχές εκεί. Έχει επίσης αποσύρει ειδικές δυνάμεις από την Μπουρκίνα Φάσο εν μέσω παρόμοιων εντάσεων. Αποτελεί βασικό σύμμαχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην καταπολέμηση της μετανάστευσης από την υποσαχάρια Αφρική.

Ο Μπαζούμ ως η μόνη ελπίδα της Δύσης στην περιοχή Σαχέλ

Η εκλογή του Μπαζούμ το 2021 ήταν η πρώτη δημοκρατική μετάβαση εξουσίας σε ένα κράτος που έχει γίνει μάρτυρας τεσσάρων στρατιωτικών πραξικοπημάτων από την ανεξαρτησία του από τη Γαλλία το 1960.

Οι ΗΠΑ λένε ότι έχουν δαπανήσει περίπου 500 εκατ. δολάρια από το 2012 για να βοηθήσουν τον Νίγηρα να ενισχύσει την ασφάλειά του. Η Γερμανία ανακοίνωσε τον Απρίλιο ότι θα συμμετάσχει σε μια τριετή ευρωπαϊκή στρατιωτική αποστολή με στόχο τη βελτίωση του στρατού του Νίγηρα.

«Ο Μπαζούμ ήταν η μόνη ελπίδα της Δύσης στην περιοχή του Σαχέλ. Η Γαλλία, οι ΗΠΑ και η ΕΕ έχουν ξοδέψει μεγάλο μέρος των πόρων τους στην περιοχή για να ενισχύσουν τον Νίγηρα και τις δυνάμεις ασφαλείας του», δήλωσε ο Ulf Laessing, επικεφαλής του προγράμματος Σαχέλ για το γερμανικό thinktank Konrad-Adenauer-Stiftung.

Η «ζώνη των πραξικοπημάτων»

Μετά το νέο στρατιωτικό πραξικόπημα που ανέτρεψε τον Μπαζούμ, τόσο η Αφρικανική Ένωση, όσο και το δυτικοαφρικανικό περιφερειακό μπλοκ Ecowas καταδίκασαν αυτό που χαρακτήρισαν απόπειρα πραξικοπήματος.

Σε αυτό το σημείο, αξίζει να προστεθεί ότι η περιοχή γύρω από τον Νίγηρα αντιμετωπίζει αστάθεια τα τελευταία χρόνια, την ώρα που είχε αρχίσει να αποβάλλει τη φήμη της ως «ζώνη των πραξικοπημάτων». Η απογοήτευση για την αποτυχία του κράτους να αποτρέψει τις βίαιες επιθέσεις στις πόλεις και στα χωριά ώθησε εν μέρει σε δύο πραξικοπήματα στο Μάλι και δύο στη Μπουρκίνα Φάσο από το 2020.

Υπήρξε μια αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στον Νίγηρα τον Μάρτιο του 2021, όταν μια στρατιωτική μονάδα προσπάθησε να καταλάβει το προεδρικό μέγαρο λίγες ημέρες πριν από την ορκωμοσία του πρόσφατα εκλεγμένου Μπαζούμ.