Αγρόν ηγόρασαν αλλά κάηκε

Κάπου στο Τέξας, οκτώ νέοι συναντώνται σε ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο με έναν κοινό σκοπό: να ανατινάξουν σε δύο σημεία, με αυτοσχέδια εκρηκτικά, έναν πρόσφατα κατασκευασμένο αγωγό πετρελαίου.

Ο καθένας τους έχει φτάσει εκεί για διαφορετικούς λόγους. Μία κοπέλα είδε τη μητέρα της να πεθαίνει στη διάρκεια ενός κύματος καύσωνα, σε μια πόλη γεμάτη ρύπανση από τα διυλιστήρια πετρελαίου.

Μία άλλη έχει διαγνωσθεί με καρκίνο σε τελικό στάδιο, και πάλι λόγω της ρύπανσης. Ενας νεαρός είδε μια πετρελαϊκή εταιρεία να αρπάζει με το έτσι θέλω την προγονική γη της οικογένειάς του. Ενας άλλος απλώς ψάχνει λίγο νόημα στη ζωή του. Και ούτω καθεξής. Εκείνο που τους ενώνει είναι η πεποίθηση πως οι ειρηνικές διαμαρτυρίες για το κλίμα είναι ανεπαρκείς, παρωχημένες, μάταιες.

Είναι το στόρι της ταινίας «Πώς να ανατινάξετε έναν αγωγό», του αμερικανού σκηνοθέτη Ντάνιελ Γκολντχάμπερ. Ενός οικολογικού θρίλερ, που δεν αντιμετωπίζει τη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής και τη ριζοσπαστικοποίηση ως μία έννοια που χρίζει ανάλυσης, αλλά ως μια αλήθεια, ένα γεγονός – και δεν προσπαθεί ούτε στιγμή να γίνει μια ταινία αποδεκτή, ευγενική. Εκανε πρεμιέρα τον περασμένο Σεπτέμβριο στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Τορόντο, κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ τον Απρίλιο, και μόλις έκανε το ντεμπούτο της στη Γαλλία.

Εδωσε έτσι την αφορμή στον γαλλικό Τύπο για μπόλικες συνεντεύξεις με τον σουηδό ακτιβιστή, και καθηγητή ανθρώπινης οικολογίας στο πανεπιστήμιο του Λουντ, Αντρέας Μαλμ. Γιατί το σενάριο της ταινίας στηρίχτηκε σε ένα δικό του βιβλίο, με τον ίδιο τίτλο – που όμως δεν έχει καμία σχέση με τον «Τσελεμεντέ του Αναρχικού».

Στο βιβλίο του, ο Μαλμ δεν δίνει οδηγίες ανατίναξης αγωγών, ούτε και οτιδήποτε άλλου. Εξηγεί όμως γιατί θεωρεί πως είναι ώρα να «τελειώνει» με τον πασιφισμό η μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής, και να αποκτήσει μια πιο ριζοσπαστική διάσταση, βασισμένη στο σαμποτάζ μηχανημάτων και εγκαταστάσεων.

Τα μη βίαια κύματα οικολογικής δράσης που έχουμε δει από τα μέσα της δεκαετίας του 2000 απέτυχαν, επιχειρηματολογεί· η επιδείνωση της κλιματικής κρίσης καθιστά απαραίτητες δράσεις οι οποίες εμποδίζουν τη λειτουργία ή την κατασκευή υποδομών που καταναλώνουν ορυκτά καύσιμα και εκπέμπουν μεγάλες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου· άλλωστε, παρά τη μετριοπαθή εικόνα που έχουν ιστορικά κινήματα όπως οι σουφραζέτες ή το αμερικανικό κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα, η βία δεν ήταν ποτέ απούσα από αυτά, αποτέλεσε μάλιστα καθοριστικό παράγοντα επιτυχίας τους· αρκεί, λέει (πάντα) ο Μαλμ, να χρησιμοποιείται μόνον όταν είναι απολύτως απαραίτητη, και να προκαλεί μόνο υλικές ζημιές. «Κανένα ριζοσπαστικό οικολογικό κίνημα δεν προέβη ποτέ σε ενέργειες που έθεσαν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές», διαβεβαίωσε ο ίδιος τη Libération.

Ο λόγος που έχει γίνει τελευταία πιο γνωστός και από την Γκρέτα Τούνμπεργκ ο Μαλμ στη Γαλλία δεν είναι μόνο η κυκλοφορία της ταινίας που βασίστηκε (πολύ ελεύθερα…) στο βιβλίο του. Είναι πρωτίστως γιατί ο υπουργός Εσωτερικών της χώρας, ο Ζεράλντ Νταρμανάν, μνημόνευσε αυτό το τελευταίο στο διάταγμα με το οποίο επέβαλε, τέλη Ιουνίου, τη διάλυση του Soulèvements de la Terre, «Εξεγέρσεις της Γης» – η πρώτη φορά που διαλύεται διά νόμου οικολογικό κίνημα στη Γαλλία.

«Με πρόσχημα την υπεράσπιση του περιβάλλοντος», επεσήμανε ο υπουργός στο διάταγμα, το κίνημα «ενθαρρύνει τη διάπραξη πράξεων δολιοφθοράς και την πρόκληση υλικών ζημιών». Είχαν προηγηθεί οι συλλήψεις αρκετών ακτιβιστών του για πρόκληση υλικών ζημιών, στο πλαίσιο μιας επιχείρησης «αφοπλισμού» (αυτό τον όρο χρησιμοποιεί και ο ίδιος ο Μαλμ) της τσιμεντοποιίας Lafarge.

Το διάταγμα του Νταρμανάν πυροδότησε  αρκετό θόρυβο στη Γαλλία, με τη Monde να χαρακτηρίζει «προβληματική» τη διάλυση του Soulèvements de la Terre. Γιατί στηρίχθηκε στο άρθρο 212-1 του κώδικα εσωτερικής ασφάλειας, άλλως γνωστού ως «νόμου κατά του αυτονομισμού», που ψηφίστηκε προ διετίας με στόχο το ριζοσπαστικό Ισλάμ.

Και πολλοί συμμερίζονται την άποψη του Μαλμ πως «αυτά που κάνει το Soulèvements de la Terre στη Γαλλία δεν έχουν καμία σχέση με τη σφαγή στο Μπατακλάν». Εκείνο που κατάφερε σε κάθε περίπτωση ο Νταρμανάν ήταν να εκτοξευτούν οι πωλήσεις του βιβλίου του σουηδού ακτιβιστή. «Τα πράγματα θα αλλάξουν», διαβεβαίωσε ο ίδιος. «Η κλιματική απορρύθμιση θα επιταχυνθεί, φέτος ή του χρόνου θα ξεπεράσουμε την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 1,5 °C. Οι άνθρωποι θα δουν σύντομα αυτές τις δράσεις από άλλη οπτική γωνία γιατί θα έρθουν καταστροφές. Και θα έρθουν απίστευτα γρήγορα».

Η στήλη επ’ ουδενί συμμερίζεται την άποψή του πως η βία, έστω και αν έχει στόχο αυστηρά και μόνο μηχανήματα και εγκαταστάσεις, μπορεί να λύσει οποιοδήποτε πρόβλημα. Συμμερίζεται όμως την απελπισία του απέναντι σε μία καλπάζουσα κλιματική κρίση που μοιάζει να μην αντιμετωπίζεται παρά με ευχολόγια και ατελείωτες συζητήσεις που καταλήγουν σταθερά σε βήματα χελώνας. Μπορεί να μη μας αρέσουν αυτά που διαβάζουμε αλλά δεν έχει νόημα να τα βάζουμε κάτω από το χαλί: ούτε η κρίση θα περάσει μόνη της, ούτε η οργή που προκαλεί, ιδίως στους νέους, η στάση «αγρόν ηγόρασα αλλά ουπς, κάηκε» τον ιθυνόντων πρόκειται να σβήσει. Τα χειρότερα έπονται, ποικιλοτρόπως.