Άιντα Τάρμπελ, η ερευνήτρια δημοσιογράφος που τα έβαλε με έναν Αμερικανό μεγιστάνα και νίκησε

Δημοσιογράφος της προοδευτικής εποχής, η Άιντα Τάρμπελ άλλαξε την ιστορία όταν έβαλε στο στόχαστρό της την εταιρεία Standard Oil του Ροκφέλερ. Το αποκαλυπτικό της ρεπορτάζ βοήθησε να οδηγήσει στη διάλυση της εταιρείας του και καθιέρωσε την Τάρμπελ ως μία από τις σπουδαιότερες ερευνητικές δημοσιογράφους της Αμερικής. Αλλά γι’ αυτήν, η υπόθεση ήταν προσωπική.

Η παιδική ηλικία της Τάρμπελ στις πετρελαιοπηγές της Πενσυλβάνια της έδωσε μια ευκαιρία για μια κοντινή ματιά στο βρώμικο υπογάστριο της πετρελαϊκής βιομηχανίας. Ως κορίτσι, είδε πώς ο Ροκφέλερ και η Standard Oil ξεγέλασαν το σύστημα και έβλαψαν τους ανεξάρτητους κατασκευαστές.

Και ως ενήλικη, η Τάρμπελ χρησιμοποίησε την πένα της για να αντιδράσει.

Η αποκαλυπτική της έκθεση σε 19 μέρη για τις παρασκηνιακές τακτικές της Standard Oil κυκλοφόρησε μεταξύ 1902 και 1904 και εξηγούσε τις μηχανορραφίες της πετρελαϊκής βιομηχανίας με εύληπτους όρους. Κατέταξε την Τάρμπελ μεταξύ των πιο γνωστών γυναικών της εποχής της και συνέβαλε στη διάλυση της Standard Oil το 1911.

Ήταν η κόρη του πετρελαιοπαραγωγού που τα έβαλε με την πετρελαϊκή βιομηχανία και κέρδισε.

Photo: Wikimedia Commons

Οι πρώτες εμπειρίες της Άιντα με την πετρελαϊκή βιομηχανία

Η Άιντα Μινέρβα Τάρμπελ γεννήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 1857 στο Hatch Hollow της Πενσυλβάνια. Η μητέρα της ήταν δασκάλα, ενώ ο πατέρας της ήταν πετρελαιάς.

Σε νεαρή ηλικία, η Τάρμπελ έγινε μάρτυρας της δύναμης του Τζον Ντ. Ροκφέλερ μέσα από τις εμπειρίες του πατέρα της με την Standard Oil. Αν και η πετρελαϊκή έξαρση της Πενσυλβάνια το 1859 είχε βελτιώσει σημαντικά τις προοπτικές της οικογένειάς της, τα πράγματα άλλαξαν δραματικά όταν ο Ροκφέλερ εμφανίστηκε στο προσκήνιο.

Photo: YouTube

Ο πετρελαϊκός πόλεμος

Σε ηλικία 14 ετών, η Άιντα έγινε μάρτυρας της σφαγής του Κλίβελαντ, κατά την οποία δεκάδες μικροί παραγωγοί πετρελαίου στο Οχάιο και τη Δυτική Πενσυλβάνια, μεταξύ των οποίων και ο πατέρας της, βρέθηκαν αντιμέτωποι με μια τρομακτική επιλογή που έμοιαζε να έρχεται από το πουθενά: Να πουλήσουν τις επιχειρήσεις τους στον πανούργο, γεμάτο αυτοπεποίθηση 32χρονο Τζον Ντ. Ροκφέλερ και τη νεοϊδρυθείσα Standard Oil Company, ή να επιχειρήσουν να ανταγωνιστούν και να αντιμετωπίσουν την καταστροφή. Δεν το καταλάβαινε τότε, τουλάχιστον όχι όλα, αλλά δεν θα ξεχνούσε ποτέ τις άθλιες συνέπειες του «πετρελαϊκού πολέμου» του 1872, ο οποίος επέτρεψε στον Ροκφέλερ να φύγει από το Κλίβελαντ κατέχοντας το 85% των διυλιστηρίων πετρελαίου της πόλης.

Το λεγόμενο σχέδιο βελτίωσης του Νότου του 1872 εξόργισε τους πετρελαιάδες, όπως ο πατέρας του Τάρμπελ, αλλά κανείς δεν μπορούσε να κάνει πολλά μπροστά στην τεράστια δύναμη του Ροκφέλερ.

Η Άιντα κουβαλούσε αυτόν τον σπόρο της αδικίας σε όλη της τη ζωή. Δεν είναι περίεργο που αργότερα προσπάθησε να αποκαλύψει τις άδικες εργασιακές πρακτικές της Standard Oil.

Δεν έπαιζαν δίκαια

«Ξαφνικά η χαρούμενη, ευημερούσα πόλη μας δέχτηκε ένα χτύπημα ανάμεσα στα μάτια» έγραψε αργότερα η Τάρμπελ για το σχέδιο του Ροκφέλερ. «Μέσα από την ανησυχία, την πικρία και τη σύγχυση, αποκόμισα από την ομιλία του πατέρα μου μια πεποίθηση στην οποία εξακολουθώ να εμμένω – ότι αυτό που είχε αναληφθεί ήταν λάθος».

«Ποτέ δεν είχαν παίξει δίκαια» ξεκαθάρισε για την Standard Oil «και αυτό κατέστρεψε το μεγαλείο τους για μένα».

Photo: YouTube

Πώς η Άιντα έβαλε στο στόχαστρο την Standard Oil

Μετά την αποφοίτησή της από το Allegheny College το 1883, η Τάρμπελ δίδαξε για λίγο στο Οχάιο, προτού βρει δουλειά πίσω στην Πενσυλβάνια σε ένα περιοδικό που ονομαζόταν The Chautauquan. Εργάστηκε εκεί μέχρι το 1891 και στη συνέχεια αποφάσισε να μετακομίσει στο Παρίσι προκειμένου να γράψει μια βιογραφία για την Madame Roland, μια γυναίκα που διατηρούσε ένα σημαντικό σαλόνι κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, σύμφωνα με το PBS.

Στο Παρίσι, η Τάρμπελ συντηρούσε τον εαυτό της γράφοντας για περιοδικά όπως το McClure’s, ένα εικονογραφημένο αμερικανικό περιοδικό του 20ού αιώνα. Η πολυσέλιδη σειρά της για τον Αβραάμ Λίνκολν και τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη αποδείχθηκε εξαιρετικά δημοφιλής και διπλασίασε την κυκλοφορία του McClure’s.

Έχοντας καθιερωθεί ως δημοφιλής συγγραφέας περιοδικών έβαλε στο στόχαστρο τον εχθρό της νιότης της, τον Τζον Ντ. Ροκφέλερ και την Standard Oil.

«Χρειάζεται χρόνος»

Το περιοδικό McClure’s συμφώνησε να δημοσιεύσει μια σειρά τριών τμημάτων για την Standard Oil, και η Τάρμπελ έπιασε γρήγορα δουλειά. Μελέτησε δικαστικές μαρτυρίες, κρατικές και ομοσπονδιακές εκθέσεις και δημοσιεύματα εφημερίδων, για να εξηγήσει, με απλούς και κατανοητούς όρους, την ανήθικη συμπεριφορά της Standard Oil.

Το ρεπορτάζ της αποδείχθηκε τόσο δημοφιλές που επεκτάθηκε σε μια σειρά 19 τμημάτων, την οποία η Τάρμπελ έκλεισε με μια καυστική μελέτη χαρακτήρα του ίδιου του Ροκφέλερ.

«Χρειάζεται χρόνος για να συντρίψεις τους ανθρώπους που επιδιώκουν νόμιμο εμπόριο» έγραψε η Τάρμπελ. «Αλλά ένα από τα πιο εντυπωσιακά χαρακτηριστικά του κ. Ροκφέλερ είναι η υπομονή. Ήταν σαν στρατηγός που, πολιορκώντας μια πόλη που περιβάλλεται από οχυρωμένους λόφους, βλέπει από ένα αερόστατο ολόκληρο το μεγάλο πεδίο και βλέπει πώς, αν αυτό το σημείο καταληφθεί, εκείνο πρέπει να πέσει- αν αυτός ο λόφος επιτευχθεί, εκείνο το οχυρό διοικείται. Και τίποτα δεν ήταν πολύ μικρό: Το γωνιακό παντοπωλείο στο Μπράουνταουν, το ταπεινό διυλιστήριο στο Όιλ Κρικ, η πιο μικρή ιδιωτική γραμμή σωληνώσεων. Τίποτα, γιατί τα μικρά πράγματα μεγαλώνουν».

Η Τάρμπελ πρόσθεσε για τον Ροκφέλερ: «Η εθνική μας ζωή είναι από κάθε πλευρά σαφώς φτωχότερη, πιο άσχημη, πιο κακή, για το είδος της επιρροής που ασκεί».

Δείτε το βίντεο

Οι «βρωμιάρες»

Η σειρά του περιοδικού -που δημοσιεύτηκε μεταξύ 1902 και 1904- μετατράπηκε αργότερα σε βιβλίο, με τίτλο The History of the Standard Oil Company. Κατέστησε την Τάρμπελ μία από τις πιο γνωστές ερευνήτριες δημοσιογράφους της εποχής της, οι οποίες χαρακτηρίστηκαν «βρωμιάρες» από τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Θίοντορ Ρούζβελτ.

Και σίγουρα τράβηξε την προσοχή του Ροκφέλερ. Αναφέρθηκε στην Άιντα Τάρμπελ ως «αυτή η δηλητηριώδης γυναίκα», αλλά απαγόρευσε σε οποιονδήποτε να σχολιάσει τις κατηγορίες της. «Ούτε λέξη» έδωσε οδηγίες ο Ροκφέλερ στους συμβούλους του. «Ούτε λέξη για αυτή την παραπλανημένη γυναίκα».

Η Άιντα Τάρμπελ θα είχε τον τελευταίο λόγο.

Photo: YouTube

Η ζωή της μετά την αποκάλυψη της Standard Oil Company

Λόγω της ερευνητικής δημοσιογραφίας της Τάρμπελ η Standard Oil αντιμετώπισε νέο έλεγχο. Το 1911, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ αποφάνθηκε ότι η εταιρεία παραβίαζε την αντιμονοπωλιακή νομοθεσία του Σέρμαν, η οποία απαγόρευε τα μονοπώλια.

Λόγω αυτής της απόφασης, το Ανώτατο Δικαστήριο διέταξε τη διάσπαση της Standard Oil Company σε 34 εταιρείες.

Σήμερα, σε αυτές τις μικρότερες εταιρείες περιλαμβάνονται η ExxonMobil και η Chevron.

Είναι σημαντικό ότι η αποκάλυψη της Standard Oil από την Τάρμπελ εδραίωσε επίσης την αυξημένη συνείδηση του αμερικανικού κοινού για το μέγεθος και την επιρροή ορισμένων εταιρειών. Το έργο της, μαζί με το έργο άλλων «δημοσιογράφων-βρωμιάρηδων» κατά τον Ρούζβελτ, όπως ο Λίνκολν Στέφενς και ο Άπτον Σινκλέρ, ήταν πρωτοπόρο στην Προοδευτική Εποχή της δημοσιογραφίας.

Η Τάρμπελ δεν επαναπαύτηκε στις δάφνες της. Έγραψε για διάφορα περιοδικά καθώς και βιβλία για τον Αβραάμ Λίνκολν και ασχολήθηκε με την πολιτική. Η Τάρμπελ προκάλεσε επίσης (και δικαίως) την οργή των σουφραζετών επειδή, παρά τη δική της πορεία, υποστήριζε ότι οι γυναίκες έπρεπε να διατηρήσουν τον παραδοσιακό τους ρόλο στο σπίτι.

Μέχρι να πεθάνει το 1944, σε ηλικία 86 ετών, είχε γράψει αμέτρητες σελίδες για τα πάντα, από Αμερικανούς προέδρους μέχρι Γάλλους επαναστάτες. Αλλά είναι περισσότερο γνωστή για τη σχολαστική έρευνά της σχετικά με την Standard Oil και το επιχείρημά της ότι η εταιρεία -και ο Ροκφέλερ- είχαν παίξει άτιμα.