Κύριος στόχος των κωμωδιών του Κρατίνου ήταν ο Περικλής –μαζί με την Ασπασία του–, ο οποίος άκουγε της χρονιάς του και επικρινόταν ως ολέθριος και επιπόλαιος υποκινητής του πολέμου, αλλά και ως ηγέτης μιας διεφθαρμένης Αθήνας. Αναμειγνύοντας τον παρωδημένο μύθο με αναφορές στην εποχή του, ο Κρατίνος μάς προσφέρει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα τού πόσο γρήγορα μπορούσε να επέλθει στον κόσμο της Αρχαίας Κωμωδίας η αποκαθήλωση μιας προσωπικότητας που στο κοντινό παρελθόν δοξαζόταν – το ίδιο, βεβαίως, και ενδεχόμενη αποκατάσταση της υπόληψης τού εν λόγω προσώπου (αυτό έμελλε να πράξει με τον Περικλή ο Εύπολης μέσα από ένα δικό του έργο κάποια χρόνια αργότερα).

Με βασικό όχημα έκφρασης το χοντροκομμένο και χυμώδες σκώμμα, το οποίο έως τότε κυριαρχούσε στη σφαίρα των διαπροσωπικών σχέσεων, ο Κρατίνος έκρινε και κατέκρινε τα κατά την αντίληψή του κακώς κείμενα στα δημόσια πράγματα, στις υποθέσεις του κράτους. Μάλιστα, η πολεμική αυτή της Αρχαίας Κωμωδίας –αυτό το άνευ ουδενός περιορισμού και φραγμού πολιτικό σκώμμα του Κρατίνου και όχι μόνο– ήταν τόσο οξεία, που οδήγησε κατά καιρούς στην –ατελέσφορη πάντως– έκδοση ψηφισμάτων για τα όρια της ελευθερίας των κωμωδοποιών, προπάντων αναφορικά με τις προσωπικές επιθέσεις (ονομαστί κωμωδείν).

Ο Κρατίνος, ο οποίος έστρεψε τα βέλη της κριτικής του και προς την κατεύθυνση της θρησκείας και της τέχνης, πέτυχε την τελευταία του νίκη στα Μεγάλα Διονύσια του 423 π.Χ. Είχε προηγηθεί η αναφορά του Αριστοφάνη στον ίδιον, στην παράβαση των Ιππέων του, το 424 π.Χ.: ο Κρατίνος, που στις ένδοξες ημέρες του ήταν σωστός χείμαρρος και στα αθηναϊκά γλέντια δεν ακούγονταν παρά μόνο τα δικά του τραγούδια, ήταν πλέον ένας κατ’ ουσίαν ξοφλημένος, ένας θλιβερός γερο-πότης, που αράδιαζε ανοστιές και ανοησίες.

Του κακοφάνηκαν του Κρατίνου τα μειωτικά αυτά σχόλια από πλευράς του νεαρού Αριστοφάνη, κι έτσι πήρε την απόφαση να ανταποδώσει το χτύπημα: ανέβασε λοιπόν την Πυτίνη (φλασκί για κρασί), παρουσιάζοντας στη σκηνή τον ίδιον τον εαυτό του με τις γνωστές σε όλους αδυναμίες του, το καινούριο κρασί και τη μέθη. Χάρη στο μεγαλοφυή αυτοσαρκασμό του ο Κρατίνος κατάφερε να κερδίσει το πρώτο βραβείο, αφήνοντας πίσω του τον Αριστοφάνη με τις Νεφέλες του.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο Περικλής, στόχος έντονης κριτικής από πλευράς του Κρατίνου.

Η Αρχαία Κωμωδία πέραν του Αριστοφάνη (Μέρος Α’)

Η Αρχαία Κωμωδία πέραν του Αριστοφάνη (Μέρος Β’)

Headlines