«Ο Ερντογάν μάς εξέπληξε στο Βίλνιους»

Προσεκτικός και σιωπηλός θα πρέπει να είναι ο ρόλος των ΗΠΑ στην προσπάθεια προσέγγισης και γεφύρωσης των διαφορών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, υποστηρίζει η Χέδερ Κόνλι, πρόεδρος του German Marshall Fund of the US (GMF), στη συνέντευξή της στα «ΝΕΑ».

Η αμερικανίδα ειδικός, η οποία έχει θητεύσει παλαιότερα ως αναπληρώτρια βοηθός υπουργού Εξωτερικών για Ευρώπη και Ευρασία, μιλάει επίσης για την Ουκρανία, την Κίνα, τις σχέσεις ΕΕ-ΗΠΑ, το Κυπριακό.

Μια που η τύχη και η ανασυγκρότηση της Ουκρανίας απασχολεί το GMF, η πρώτη μας ερώτηση αφορά την ουκρανική αντεπίθεση. «Οι προσδοκίες μας για την ταχύτητα της ουκρανικής αντεπίθεσης ήταν υψηλές. Εκτιμώ πάντως ότι είναι επιτυχής. Πάντως, οι ρωσικές αμυντικές γραμμές είναι σημαντικές. Χρειάζεται μια γερή δόση ρεαλισμού ότι πρόκειται για μακροπρόθεσμη προσπάθεια που αντίκειται στα πολιτικά διαγράμματα εν όψει των ευρωπαϊκών και αμερικανικών εκλογών, και εδώ πρέπει να κατανοήσουμε όλοι τη δομική αλλαγή στο διεθνές σύστημα που μεγεθύνεται εκθετικά μετά την εισβολή της Ρωσίας. Εχουμε ένα είδος μετακίνησης «τευτονικών πλακών», που μόλις έχουν αρχίσει να γίνονται κατανοητές» απαντά η κυρία Κόνλι.

Την προβληματίζει το ενδεχόμενο να σταματήσει η αμερικανική στήριξη στην Ουκρανία αν κερδίσουν οι Ρεπουμπλικανοί τις επόμενες προεδρικές εκλογές; «Αποτελεί ερώτημα. Χρειάζεται να είμαστε επιφυλακτικοί. Δεν γνωρίζουμε όμως πώς θα είναι τότε η εμπόλεμη κατάσταση, ούτε ποιος θα είναι ο αμερικανός πρόεδρος ούτε ποιο το Κογκρέσο. Ο Τραμπ έβλεπε τους συμμάχους ως αντιπάλους και εχθρούς, αλλά ήταν το 2017 όταν η εθνική στρατηγική των ΗΠΑ υπό τον Τραμπ έβαλε τους συμμάχους στο επίκεντρο του ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων. Μια διαφορετική διοίκηση μπορεί να έχει διαφορετική προσέγγιση. Αλλά υπάρχει βαθιά κομματική υποστήριξη στο Κογκρέσο, με την εξαίρεση μιας ομάδας Ρεπουμπλικανών, και η κοινή γνώμη είναι θετική, δύο μηνύματα που πρέπει να καλλιεργηθούν περαιτέρω μέχρι τις εκλογές» επισημαίνει.

Τα ελληνοτουρκικά. Η συζήτησή μας στρέφεται στην Τουρκία. Αλλωστε η κυρία Κόνλι ήταν παρούσα στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους. «Μας εξέπληξε όταν είπε ο Ερντογάν πριν ξεκινήσει η Σύνοδος ότι θα ήθελε να ανοίξει τη συζήτηση με την ΕΕ. Ηταν εκτός της νατοϊκής διάστασης των αιτημάτων του και το πίεζε πολύ αλλά αισθάνθηκε ότι μπορούσε να αποσπάσει το μέγιστο όφελος. Η τουρκική κυβέρνηση χρειάζεται τώρα όσο χώρο γίνεται για να βελτιώσει την οικονομία της που βρίσκεται σε εξαιρετικά κακή κατάσταση. Για αυτό βλέπουμε μια νέα οικονομική ομάδα, μεγαλύτερο άνοιγμα προς ΗΠΑ και ΕΕ. Ο χρόνος θα δείξει αν πρόκειται για εκ νέου αγκυροβόληση προς τη Δύση ή στόχος του Ερντογάν είναι να βελτιώσει την οικονομία και να συνεχίσει στην πολιτική ίσων αποστάσεων μεταξύ της Δύσης και άλλων, κάτι που βλέπουμε να κάνουν και άλλες μεσαίες δυνάμεις γενικότερα» σημειώνει, περνώντας στα ελληνοτουρκικά.

«Τώρα που και οι δύο χώρες είχαν εκλογές δημιουργείται ένα πιο σταθερό περιβάλλον εσωτερικά και για τους δύο ηγέτες για να ανοίξουν την πόρτα και θα δούμε πόση ευελιξία έχουν για να προχωρήσουν. Ο ρόλος των ΗΠΑ θα είναι σιωπηλός. Παρακολούθησα το ότι δόθηκε το πράσινο φως για τα F-16 στην Τουρκία στο πλαίσιο της προσπάθειας ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Οι ΗΠΑ σκέφτονται να πουλήσουν F-35 στην Ελλάδα και να ενισχύσουν περαιτέρω την αμυντική τους συνεργασία. Αποτελεί πρόκληση, διότι αρνηθήκαμε τα F-35 στην Τουρκία, το πώς συνυπολογίζουμε τις διμερείς αμυντικές σχέσεις στην πολυμερή αμυντική θέση του ΝΑΤΟ. Πάντως, υπάρχει ρόλος να παίξουν οι ΗΠΑ, αν είναι επιθυμητό. Πρέπει να είναι σιωπηλός και προσεκτικός, αλλά χρειάζονται και νέες αντιλήψεις σε αυτή την προσέγγιση, και ειδικά αν υπάρχει βούληση για επίλυση του Κυπριακού. Οσο πιο πολύ καθυστερούμε τόσο πιο δύσκολο γίνεται. Ο εθνικισμός ενισχύεται. Πρέπει να δουλέψουμε σε αυτό και η ΕΕ έχει ρόλο, αλλά μόνο αν οι δύο πλευρές έχουν τη βούληση να κάνουν τα βήματα. Δεν είμαστε ακόμη εκεί, αλλά ας δούμε αν θα έχουμε διερευνητικές και μέτρα δημιουργίας εμπιστοσύνης».

Τι εννοεί με «νέες αντιλήψεις». «Να υπάρχουν περισσότερες τοπικές πρωτοβουλίες από τις κοινωνίες των πολιτών και τους τοπικούς ηγέτες και Αγκυρα και Αθήνα να αφήσουν περιθώριο να αυξηθούν και όχι να προηγούνται αυτών».

Οι σχέσεις ΗΠΑ – Κίνας. Θα υπάρξει προσέγγιση ΗΠΑ – Κίνας; «Η κινεζική οικονομία αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα και οι Κινέζοι χρειάζονται ανοίγματα. Δεν θέλουν να ακολουθήσει η ΕΕ τις ΗΠΑ σε οικονομία, τεχνολογία, κυρώσεις. Η διοίκηση Μπάιντεν δεν κατάφερε να επικοινωνήσει ουσιωδώς με την κινεζική κυβέρνηση στο επεισόδιο με το κατασκοπευτικό μπαλόνι και ήταν κάτι πολύ ενοχλητικό για αυτούς.

Οι επισκέψεις (αμερικανών αξιωματούχων) αποτελούν συντονισμένη προσπάθεια για να επανέλθουν οι γραμμές επικοινωνίας και να διασφαλιστεί ότι θα διαρκέσουν. Η ανησυχία είναι ότι όσο πιο επιθετικά πετούν οι Κινέζοι κοντά σε αμερικανικά drones, αεροσκάφη, στόλο στη Νότια Κινεζική Θάλασσα χρειαζόμαστε τα κανάλια να είναι ανοιχτά σε περίπτωση ατυχήματος ή κακών υπολογισμών. Αλλά ο Σι Τζινπίνγκ δεν θα αλλάξει την πορεία συνεργασίας με τη Μόσχα, με στόχο την αλλαγή του διεθνούς συστήματος προς όφελός τους. Πρόκειται τώρα για μια παύση για να αποκατασταθεί πάλι η επικοινωνία, αλλά είμαστε σε πορεία χειροτέρευσης των σχέσεων.

Το ερώτημα είναι αν μπορούμε να τη μετριάσουμε» λέει, εκτιμώντας ότι οι ΗΠΑ δεν θα ήθελαν να επιβάλουν κυρώσεις στην Κίνα. «Θα πρέπει πάντως να αντιμετωπιστεί το ότι η Κίνα συνεχίζει να στηρίζει τη Ρωσία οικονομικά. Και υπάρχει η διάσταση Πεκίνο – Μόσχα – Τεχεράνη, που περιπλέκει την κατάσταση στη Μέση Ανατολή και την πολιτική της Κίνας στη Μέση Ανατολή. Χρειάζεται διπλωματική και οικονομική ευελιξία και ευστροφία να δούμε πώς θα καταλήξουν».

Οι σχέσεις ΗΠΑ – ΕΕ. Για τις ευρωαμερικανικές σχέσεις με δεδομένο τον νόμο IRA δηλώνει ότι «ανησυχώ για τις εντάσεις στη διατλαντική σχέση, που εκδηλώνονται μάλιστα υπό μια δημοκρατική διοίκηση που δίνει μέγιστη αξία στους συμμάχους. ΕΕ και ΗΠΑ πρέπει να είναι οικονομικά ανταγωνιστικοί ως σύμμαχοι και όχι ως ατομικά μπλοκ. Οι ΗΠΑ πρέπει να κατανοήσουν ότι μπορεί να είναι ισχυρότερες αν η Ευρώπη είναι ισχυρότερη και οικονομικά πιο ανθεκτική. Το ίδιο ισχύει για τους συμμάχους μας στον Ινδο-Ειρηνικό. Πρέπει να κινηθούμε διαφορετικά, με κατάλληλα εργαλεία εμπορίου, αλλιώς η στάση αυτή θα συνεχίσει να διαβρώνει τη διατλαντική εμπιστοσύνη».