Πώς μπορεί η Δύση να αντιμετωπίσει την απειλή από την Κίνα; Χωρίς πανικό και με «μπόλικη» αυτοκριτική

Στο πρόσωπο του Σι Τζινπίνγκ, με την κυρίαρχη πολιτική προσωπικότητα και το διεκδικητικό επικοινωνιακό του στυλ, πολλοί στη Δύση βρήκαν τον αυταρχικό ηγέτη που πάντα φοβόντουσαν ότι μια μέρα θα μπορούσε να τους αντιμετωπίσει «στα ίσα».

Για τον Σι και τους ανθρώπους γύρω του, η καταπολέμηση αυτού που η κυβέρνησή του αποκαλεί «δυτικό οικουμενισμό» και των δυτικών προσπαθειών να διεισδύσουν στην πολιτική της Κίνας μέσω της οικονομικής και πολιτιστικής δέσμευσης, ήταν ένα σημαντικό έργο. Τώρα η απειλή του Σι έχει έρθει ακριβώς στην πίσω αυλή μας, σημειώνει χαρακτηριστικά ανάλυση της βρετανικής εφημερίδας The Guardian.

Μια πρόσφατη έκθεση της βρετανικής κοινοβουλευτικής επιτροπής πληροφοριών και ασφάλειας (ISC) ορίζει τη φύση των κινεζικών προθέσεων ως «φιλοδοξία σε παγκόσμιο επίπεδο να γίνει μια τεχνολογική και οικονομική υπερδύναμη, από την οποία εξαρτώνται άλλες χώρες». Αυτό, λέει, «αποτελεί απειλή για την εθνική ασφάλεια του Ηνωμένου Βασιλείου». Τα λόγια της ευθυγραμμίζονται με εκείνα της CIA και του FBI στις ΗΠΑ, οι οποίες τα τελευταία χρόνια θεωρούν την Κίνα ως το μεγαλύτερο αντίπαλό τους.

«Η μεγαλύτερη απειλή είναι οι δυτικοί φόβοι»

Όπως εξηγεί ο Κέρι Μπράουν, πρώην πρώτος γραμματέας της βρετανικής πρεσβείας στο Πεκίνο, καθηγητής Κινεζικών Σπουδών και διευθυντής του Lau China Institute στο King’s College του Λονδίνου, ο όρος «απειλή» είναι ασαφής, ωστόσο, καλύπτει ένα φάσμα θεμάτων. Μπορεί να απειλούμαστε από κακοκαιρία ή από έναν ανεπιθύμητο επισκέπτη που έρχεται να διαταράξει την ησυχία μας.

Υπάρχουν μικρές απειλές, μεγάλες απειλές και απειλές που υπάρχουν περισσότερο στην αντίληψη παρά στην πραγματικότητα. Σε πολλές περιπτώσεις, επίσης, μπορείτε να απειληθείτε από πράγματα και ανθρώπους που δεν έχουν καμία πραγματική ικανότητα να κάνουν αυτά που φοβόμαστε ότι θα κάνουν. Πράγματι, τις περισσότερες φορές, η μεγαλύτερη απειλή είναι οι δικοί μας φόβοι…

Υπάρχουν πολλά στην Κίνα που αποτελούν πρόβλημα, σίγουρα. Υπό τον Σι, το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα υπήρξε αδίστακτο στην αντιμετώπιση της εσωτερικής διαφωνίας, κλείνοντας το χώρο γι’ αυτό που κάποτε ήταν νόμιμη συζήτηση και θέτοντας τα μέσα ενημέρωσης και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις υπό τεράστιους περιορισμούς. Πολλά από αυτά έχουν μεταφερθεί στο εξωτερικό, με κρατικούς πράκτορες να καταδιώκουν τους εχθρούς τους σε όλο τον κόσμο, προκαλώντας ισχυρισμούς ότι η Κίνα έχει αστυνομία με έδρα σε κάποια ξένη χώρα.

Ο «κύκλος των χαμένων»… Κινέζων

Παρά ταύτα, η έκθεση της ISC αποδίδει στην Κίνα ένα επίπεδο συνεκτικής στρατηγικής πρόθεσης και μια απειλή τόσο συστημική και σοβαρή, που είναι… κολακευτική – τουλάχιστον για τους ανθρώπους γύρω από τον Σι.

Τις τελευταίες εβδομάδες, έχουμε δει πολλές αποδείξεις για το πόσο χαοτικό και διχασμένο μπορεί να είναι ακόμη και το ανώτερο τμήμα του κόμματος: στις αρχές του μήνα ο υπουργός Εξωτερικών, Qin Gang, εξαφανίστηκε και αμέσως μετά απομακρύνθηκε από την εξουσία, ενώ τις τελευταίες ημέρες υπήρξε μια προφανής εκκαθάριση βασικών στρατιωτικών στελεχών σε ευαίσθητους τομείς.

Αλλά η απειλή μπορεί να είναι ακόμη υπερβολική. Ένα εντυπωσιακό φαινόμενο τα τελευταία χρόνια ήταν ότι η συζήτηση για την απειλή της Κίνας αυξήθηκε σχεδόν παράλληλα με την πτώση της δυτικής αυτοπεποίθησης. Το ερώτημα είναι αν το πρώτο προκάλεσε το δεύτερο ή το αντίστροφο.

Ένας τραπεζίτης στο Σίτι του Λονδίνου έλεγε, κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008, ότι δεν είχαμε να φοβηθούμε πολλά από τα κινεζικά χρήματα που επενδύονται στη Βρετανία, επειδή θα έπρεπε να χρησιμοποιηθούν σύμφωνα με τους κανόνες και τα συστήματά μας, σημειώνει ο Guardian.

«Η Δύση ήταν ο δημιουργός της δικής της δυστυχίας»

Το κλίμα αυτό έχει προφανώς αλλάξει από τότε. Οι κινεζικές επενδύσεις θεωρούνται τώρα ως βασικός δυνητικός μοχλός των κινεζικών κρατικών προθέσεων και επιρροής. Κατά κάποιο τρόπο, η εμπιστοσύνη στην ικανότητά μας να συνεργαζόμαστε με άλλους, με τους δικούς μας όρους και στο δικό μας χώρο, έχει εξαφανιστεί.

Το να αποδώσουμε αυτή τη μετατόπιση στην Κίνα θα σήμαινε ότι το Πεκίνο έχει πολύ μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα από όση «του αξίζει».

Η Δύση ήταν ο δημιουργός της δικής της δυστυχίας. Αντιμετώπισε μια σειρά από ζητήματα που άλλαξαν το παράδειγμα τα τελευταία 15 χρόνια, πολλά από τα οποία τροφοδότησαν αυτή τη διάβρωση. Το τέλος του ατελείωτου «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» στο Αφγανιστάν ήταν μια ιδιαίτερη περίπτωση – μια καταθλιπτική υποχώρηση, αφού ξόδεψε τρισεκατομμύρια δολάρια, αφήνοντας τους ντόπιους στο έλεος των ίδιων των δυνάμεων, από τις οποίες αρχικά είχε απελευθερωθεί.

Η Κίνα παρακολούθησε αυτή την παγκόσμιας κλάσης επίδειξη ανικανότητας και αναποτελεσματικότητας με ένα μείγμα έκπληξης και ευθυμίας. Μέχρι εκεί έφτασαν τελικά όλα αυτά τα μεγαλεπήβολα δυτικά σχέδια για την εξάπλωση της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη δεν μπορούν να κατηγορήσουν κανέναν άλλον για την αποτυχία αυτή.

«Η Κίνα έχει κάθε λόγο να μην εμπιστεύεται τη Δύση»

Κοιτάζοντας την Ρωσία, όμως, οι ηγέτες της Κίνας βλέπουν το πιο ισχυρό επιχείρημα για να είναι δύσπιστοι απέναντι στις δυτικές φιλοδοξίες και για να αποδείξουν πόσο πολύ μπορούν να πέσουν εκτός στόχου. Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1991 προκάλεσε βαθύ φόβο στο Πεκίνο, το οποίο ταλανιζόταν από τις διαδηλώσεις του 1989, συμπεριλαμβανομένης της πλατείας Τιενανμέν.

Η Δύση δεν εμπιστεύεται την Κίνα, σίγουρα. Αλλά και η Κίνα έχει κάθε λόγο να μην εμπιστεύεται τη Δύση, έχοντας δει τα αποτελέσματα της… «καλοπροαίρετης» ανάμειξής της και την έλλειψη ικανότητάς της να ακολουθήσει και να επιφέρει αλλαγές προς το καλύτερο.

Λίγη αυτοκριτική στη Βρετανία, τις ΗΠΑ και αλλού στη Δύση θα μπορούσε να φέρει κάποια κατανόηση της δικής μας ασυνεπούς συμπεριφοράς και του τρόπου με τον οποίο συχνά αναμειγνύουμε την υψηλή συζήτηση για τις αξίες, με την πολύ πιο γήινη επιδίωξη των δικών μας εμπορικών και υλικών συμφερόντων, γράφει χαρακτηριστικά ο Guardian.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια Κίνα που στέκεται πολύ πιο σίγουρη στα πόδια της, επεξεργάζεται τη δική της πορεία και χαράζει το δικό της χώρο στον κόσμο όσο ποτέ άλλοτε. Μπορεί να είναι άβολο, αλλά δεν είναι παράλογο. Η Κίνα είναι ένας σκληρός παγκόσμιος εταίρος, αλλά δεν είναι τρελός.

«Δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις»

Η βρετανική νοοτροπία έχει σαφώς αμφισβητηθεί από το ερώτημα πώς να αντιμετωπίσει την Κίνα σε μια εποχή όπου, για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία, τα οικονομικά, γεωπολιτικά και στρατιωτικά πλεονεκτήματα βρίσκονται όλο και περισσότερο στο Πεκίνο και όχι στο Λονδίνο.

Υπάρχει μια τάση να ηθικολογούμε, να δείχνουμε με το δάχτυλο και να αποπροσανατολιζόμαστε με παραμύθια για την κακή κομμουνιστική ηγεσία στο Πεκίνο, ενώ στην πραγματικότητα υπάρχει ένα πολύ πιο σύνθετο πρόβλημα – και δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις.

Η έκθεση των βουλευτών της βρετανικής κοινοβουλευτικής επιτροπής πληροφοριών και ασφάλειας (ISC) περιέχει πολλές συστάσεις. Αλλά μία από τις πιο αποτελεσματικές και σημαντικές, την προσπερνά σιωπηλά: αυτή θα ήταν μια σαφής και ειλικρινής παραδοχή ότι η μεγαλύτερη απειλή για τη Δύση από την Κίνα είναι η δική μας μπερδεμένη, πανικόβλητη κατάσταση του μυαλού μας, που πιστώνει ένα ψευδές επίπεδο συνοχής και στρατηγικού νου στο Πεκίνο, προκειμένου να αντισταθμίσει τον δυτικό εφησυχασμό, την ανικανότητα και την έλλειψη αυτογνωσίας.

Μέχρι να το αντιμετωπίσουμε αυτό με ειλικρίνεια, ο Σι και οι συνάδελφοί του θα συνεχίσουν να έχουν το πάνω χέρι, ακόμη και όταν παλεύουν με εσωτερικά ζητήματα, που είναι πολύ πιο σοβαρά από τις όποιες απειλές ή καταδίκες προέρχονται από τη Δύση.