Στα μέσα Ιουνίου -στον απόηχο μιας ογκώδους αντικυβερνητικής διαδήλωσης, από τις μεγαλύτερες στα μετακομμουνιστικά χρονικά της Πολωνίας– χιλιάδες συγκεντρώθηκαν στη Βαρσοβία.

Διαμαρτύρονταν για τον θάνατο ακόμη μιας εγκύου, κατηγορώντας ως υπεύθυνη την εθνικιστική κυβέρνηση και τον πολωνικό νόμο κατά των αμβλώσεων, από τους πιο σκληρούς στην Ευρώπη.

Περίπου ένα μήνα μετά, στα τέλη Ιουλίου, διαδηλωτές κατέκλυσαν την Κρακοβία, ενώ έγιναν αλληλέγγυες κινητοποιήσεις σε άλλες πολωνικές πόλεις.

Αιτία αυτή τη φορά ήταν η σύλληψη μιας γυναίκας, που προμηθεύτηκε νόμιμα χάπι άμβλωσης για να τερματίσει μια κύηση, που διεγνωσμένα θα έθετε την υγεία της σε κίνδυνο.

Η λήψη του είχε αρνητικό ψυχολογικό αντίκτυπο. Πήρε τη γιατρό της, που με τη σειρά της ειδοποίησε την υπηρεσία έκτακτης ανάγκης.

Φοβήθηκε ότι η ασθενής της μπορεί να ανέπτυσσε τάσεις αυτοκτονίας.

Όμως στην πόρτα του σπιτιού της δεν εμφανίστηκε μόνο μια ιατρική ομάδα, αλλά και η αστυνομία.

Την πήγαν σε στρατιωτικό νοσοκομείο και μετά σε άλλο για εξέταση, προκειμένου διασπιστωθεί ότι δεν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση για τερματισμό της κύησης.

Της κατέσχεσαν τον φορητό υπολογιστή και το κινητό της.

Δύο γυναίκες αστυνομικοί της ζήτησαν να γδυθεί, να καθίσει οκλαδόν και να βήξει.

«Είχα ακόμη αιμορραγία ακόμα και αρνήθηκα να βγάλω το εσώρουχό μου», είπε κλαίγοντας η Γιοάνα σε τηλεοπτική συνέντευξη στις 20 Ιουλίου.

«Ήταν πολύ ταπεινωτικό και ένιωσα ανίσχυρη».

Μάταια τους εξηγούσε ότι κανείς δεν την έπεισε ή τη βοήθησε να διακόψει την κύηση, που βάσει του πολωνικού Ποινικού Κώδικα θεωρείται αδίκημα και τιμωρείται με φυλάκιση έως και τρία χρόνια.

Αμετάπειστη, η εισαγγελία άνοιξε έρευνα για την υπόθεσή της.

«Εκείνη τη στιγμή δεν ήμουν πια για αυτούς άνθρωπος», είπε μια εβδομάδα αργότερα ο Γιοάνα ενώπιον του πλήθους των διαδηλωτών στην Κρακοβία.

Επιστροφή στον… Μεσαίωνα

Περίπου την ίδια περίοδο που ήρθε στο φως της δημοσιότητας η ιστορία της Γιοάνα, πολωνικά ΜΜΕ ανέφεραν την περίπτωση της Όλα.

Είχε άσχημη αποβολή. Μπήκε στο νοσοκομείο.

Όταν όμως γύρισε στο σπίτι της την περίμεναν αστυνομικοί με εισαγγελική εντολή.

Ο βόθρος του σπιτιού της έπρεπε να αποστραγγιστεί, για να διαπιστωθεί εάν είχε πράγματι αποβάλει εκεί ή εάν έκανε συγκεκαλυμμένα άμβλωση στο νοσοκομείο.

Αδιανόητες ιστορίες σαν και αυτές γίνονται όλο και πιο συχνές στην Πολωνία του 21ου αιώνα, που δείχνει να έχει επιστρέψει στον Μεσαίωνα, επιβάλλοντας εξοντωτικούς -κυριολεκτικά και μεταφορικά- περιορισμούς στα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών.

Σύμφωνα με περσινή έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, από το 2020 έχουν καταγραφεί τουλάχιστον έξι θάνατοι Πολωνών εγκύων, λόγω καθυστερημένου τερματισμού της κύησης ή ακόμη και άρνησης των γιατρών να προχωρήσουν στη διαδικασία, επικαλούμενοι λόγους συνείδησης ή φόβο για κυρώσεις.

Στη συντηρητική ευρωπαϊκή χώρα, όπου η επιρροή της Καθολικής Εκκλησίας είναι βαθιά, ο νόμος για τις αμβλώσεις ήταν ήδη αυστηρός από τη δεκαετία του ‘90.

Τις επέτρεπε μόνο σε περιπτώσεις εγκυμοσύνης από βιασμό ή αιμομιξία. Εάν τίθεται σε κίνδυνο η υγεία ή η ζωή της εγκύου. Εάν έχει διαγνωστεί στο έμβρυο σοβαρή δυσπλασία.

Την τελευταία παράμετρο ακύρωσε το 2020 το Συνταγματικό Δικαστήριο, που ελέγχεται από την εθνικιστική κυβέρνηση του κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη.

Δεδομένου ότι οι αμβλώσεις για εμβρυϊκές ανωμαλίες αντιστοιχούσαν περίπου στο 98% όσων γίνονταν μέχρι τότε νόμιμα στην Πολωνία, η απόφαση συνεπαγόταν ουσιαστικά σχεδόν καθολική απαγόρευσή τους.

Έκτοτε οι απηνείς διώξεις και ποινές έχουν «δηλητηριάσει» τις σχέσεις μεταξύ γιατρών και ασθενών, εμποτίζοντάς τες με καχυποψία.

Οι περισσότερες γυναίκες -και είναι εκατοντάδες χιλιάδες- καταφεύγουν στο εξωτερικό  ή σε παράνομες δομές στην Πολωνία για να τερματίσουν μια ανεπιθύμητη κύηση, παίζοντας τη ζωή τους «κορώνα-γράμματα».

Οι αστυνομικοί έλεγχοι και η καταστολή έχουν φτάσει εν τω μεταξύ σε οργουελικά επίπεδα.

O Ντόναλντ Τουσκ

Αμβλώσεις και κάλπη

Στις εκλογές του φθινοπώρου, το εθνικιστικό κυβερνών κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη επιδιώκει να κερδίσει μια άνευ προηγουμένου τρίτη συνεχόμενη θητεία.

Όμως η σκληρή ατζέντα του και ειδικά η άτεγκτη πολιτική του στο θέμα των αμβλώσεων έχουν βάλει «φωτιά» στους δρόμους.

Δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι σχεδόν το 84% των Πολωνών είναι υπέρ της κατάργησης των ασφυκτικών περιορισμών στα αναπαραγωγικά δικαιώματα της γυναίκας.

Το κεντροδεξιό κόμμα Πολιτική Πλατφόρμα -που κυβέρνησε την Πολωνία μεταξύ του 2007 και του 2015 και σήμερα είναι αξιωματική αντιπολίτευση- βλέπει τα ποσοστά του να αυξάνονται.

Αν και υπολείπεται έως και έξι μονάδες του κυβερνώντος Νόμος και Δικαιοσύνη (κυμαίνεται πέριξ του 35%), έρευνες καταγράφουν ως ώθηση στη δημοσκοπική άνοδο του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης τις γυναίκες.

Ο πρώην πρωθυπουργός και πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ -που έχει πια επιστρέψει στην πολωμένη πολωνική πολιτική σκηνή, και πάλι ως αρχηγός της Πολιτικής Πλατφόρμας- έχει ταχθεί υπέρ της νομιμοποίησης των αμβλώσεων έως τη 12η εβδομάδα της κύησης.

Με αφορμή την ιστορία της Γιοάνα, έχει καλέσει σε μια «πορεία εκατομμυρίων καρδιών» στη Βαρσοβία σε ένδειξη στήριξης στις γυναίκες την 1η Οκτωβρίου.

Κοντά στο στήσιμο της κάλπης των βουλευτικών εκλογών, τουτέστιν.

Ο αρχηγός της πολωνικής ακροδεξιάς, Σλάβομιρ Μέντσεν

Ρευστές ισορροπίες

Δύο μικρότερα αντιπολιτευόμενα κόμματα -ένα κεντρώο και ένα αγροτικό, που θεωρούνται πιθανοί μετεκλογικοί κυβερνητικοί εταίροι του Τουσκ- ζητούν τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τον νόμο περί αμβλώσεων εντός των πρώτων 100 ημερών από τον σχηματισμό κυβέρνησης.

Όμως ο ίδιος έχει προ μηνών ήδη απορρίψει την ιδέα.

Το ίδιο έχει κάνει και το κόμμα της Αριστεράς, απορρίπτοντας κάθε απόπειρα επιστροφής στον λιγότερο σκληρό, αλλά αυστηρό νόμο προ του 2020.

Με το θέμα να διχάζει περαιτέρω την Πολωνία, πολλοί βλέπουν με τρόμο ένα άλλο, δυσοίωνο σενάριο.

Η ακροδεξιά συμμαχία Συνομοσπονδία Ελευθερία και Ανεξαρτησία βλέπει και αυτή τα ποσοστά της να αυξάνονται τους τελευταίους μήνες.

Στις τελευταίες δημοσκοπήσεις είναι τρίτο κόμμα, με 13-15%.

Μεταξύ πολλών άλλων ακραίων θέσεων -αντιμεταναστευτικών και αντιευρωπαϊκών- ο ηγέτης του, Σλάβομιρ Μέντσεν, έχει ζητήσει καθολική απαγόρευση των αμβλώσεων και ποινές φυλάκισης έως και δέκα χρόνια για τους παραβάτες: γυναίκες και γιατρούς.

Εάν, δε, το εθνικιστικό κόμμα χρειαστεί μετεκλογικά συμμάχους, θεωρείται ότι θα προστρέξει στην πολωνική ακροδεξιά.

Αν και πολλοί αναλυτές επισημαίνουν ότι ο μακροπρόθεσμος στρατηγικός στόχος της Συνομοσπονδίας είναι να αντικαταστήσει το Νόμος και Δικαιοσύνη ως το κυρίαρχο κόμμα της πολωνικής εθνικιστικής δεξιάς.

Headlines