Ζαν Τάτλοκ: Η τραγική ιστορία της «αληθινής αγάπης» του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ

*Προειδοποίηση: Το κείμενο περιέχει κάποια spoiler.

«Η Ζαν ήταν η πιο αληθινή αγάπη του Ρόμπερτ. Την αγαπούσε απίστευτα. Ήταν αφοσιωμένος σ’ αυτήν».

Αυτή η φράση, από τον στενό φίλο του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, τον Ρόμπερτ Σέρμπερ, ανοίγει ένα κεφάλαιο στη βιογραφία «Αμερικανός Προμηθέας: Ο θρίαμβος και η τραγωδία του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ» του Κάι Μπερντ και Μάρτιν Σέργουιν.

Μιλάει για τη Ζαν Τάτλοκ, μια φοιτήτρια ιατρικής και μετέπειτα ψυχίατρο που είχε μια ρομαντική σχέση με τον Οπενχάιμερ για χρόνια. Η σχέση τους, βασικό κομμάτι της προσωπικής αλλά και της πολιτικής ζωής του δεύτερου, είναι επίσης ένα σημαντικό στοιχείο της ταινίας – η οποία στις τρεις ώρες διάρκεια δεν μπόρεσε να ασχοληθεί με τη συναρπαστική ουσία της Ζαν Τάτλοκ.

Η Τάτλοκ, την οποία υποδύεται η Φλόρενς Πιου στην ταινία, περιγράφεται στον «Αμερικανό Προμηθέα» ως «μια καλλίγραμμη γυναίκα με πυκνά, σκούρα σγουρά μαλλιά, καστανά-μπλε μάτια, με βαριές μαύρες βλεφαρίδες και φυσικά κόκκινα χείλη- κάποιοι πίστευαν ότι έμοιαζε «με μια παλιά ιρλανδική πριγκίπισσα»». Πράγματι γνώρισε για πρώτη φορά τον Οπενχάιμερ σε ένα πάρτι, όπως φαίνεται και  στην ταινία, αλλά ήταν επίσης φίλος με τον πατέρα της, τον Τζον Τάτλοκ, έναν μελετητή του Άγγλου συγγραφέα και ποιητή, Τζέφρυ Τσώσερ, ο οποίος εντυπωσιάστηκε, όπως και τόσοι άλλοι άνθρωποι, από τις λογοτεχνικές γνώσεις του Οπενχάιμερ.

«Το πιο ελπιδοφόρο κορίτσι»

Η Ζαν Τάτλοκ ήταν επίσης πολύ μορφωμένη, αφού είχε περάσει χρόνο με μια κοινότητα ψυχαναλυτών του Γιουνγκ στην Ελβετία, ακόμη και πριν εγγραφεί στο Vassar για να σπουδάσει αγγλικά. Ένας από τους συμφοιτητές της στο Vassar τη θυμόταν ως «το πιο ελπιδοφόρο κορίτσι που γνώρισα ποτέ, το μόνο από όλα όσα είδα γύρω μου στο κολέγιο που ακόμη και τότε φαινόταν να το αγγίζει το μεγαλείο».

Όταν γνώρισε τον Οπενχάιμερ, ήταν γραμμένη στην Ιατρική Σχολή του Στάνφορντ- ήταν επίσης συνδρομητικό μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος και συγγραφέας και δημοσιογράφος της εφημερίδας Western Worker.

Όπως απεικονίζεται στην ταινία, η Ζαν ήταν λίγο σκεπτικίστρια -αποκάλεσε την οργανωμένη θρησκεία «βλακείες»- αλλά ήταν αφοσιωμένη κομμουνίστρια, λέγοντας σε μια φίλη της κάποια στιγμή: «Δεν θα ήθελα να συνεχίσω να ζω αν δεν πίστευα ότι στη Ρωσία όλα είναι καλύτερα».

«Του άνοιξε την πόρτα»

Όταν αυτή και ο Οπενχάιμερ άρχισαν τη σχέση τους το 1936, τον σύστησε σε πολλούς φίλους της στο Κόμμα και «του άνοιξε την πόρτα», σύμφωνα με τα λεγόμενα της βιογραφίας, για τη συμμετοχή του σε πολιτικές υποθέσεις όπως ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος και τη δυσχερή θέση των μεταναστών εργατών.

«Μου άρεσε η νέα αίσθηση της συντροφικότητας και εκείνη τη στιγμή ένιωσα ότι γίνομαι μέρος της ζωής της εποχής και της χώρας μου» εξήγησε αργότερα ο Οπενχάιμερ. Όταν κάποτε είπε στη Ζαν ότι θα έπρεπε να συμβιβαστεί με το να παραμείνει στο περιθώριο κάποιων από αυτούς τους σκοπούς, η Ζαν ανταπάντησε: «Ω, για όνομα του Θεού, μην συμβιβάζεσαι με τίποτα».

Η σχέση τους ήταν διανοητική αλλά και έντονη και ασταθής -σύμφωνα με κάποιους σε αυτό έπαιξε ρόλο η μανιοκατάθλιψη της Ζαν. «Κάποιες μέρες ήταν στενοχωρημένος επειδή είχε προβλήματα με τη Ζαν» θυμάται ο φίλος του, ο Ρόμπερτ Σέρμπερ, σύμφωνα με τον «Αμερικανό Προμηθέα».

Πράγματι η Ζαν είπε να σταματήσει να της φέρνει λουλούδια και απέρριψε πολλές προτάσεις του. Δεν υπάρχουν στοιχεία στη βιογραφία ότι τον ανάγκαζε να διαβάζει δυνατά την Μπαγκαβάντ Γκίτα κατά τη διάρκεια του σεξ, όπως συμβαίνει πολύ αξιομνημόνευτα στην ταινία, αλλά είναι δυνατόν να το φανταστεί κανείς να συμβαίνει.

Τον έβαλε να ασχοληθεί με την ποίηση του Τζον Ντον, η οποία αργότερα τον ενέπνευσε να ονομάσει την πρώτη δοκιμή πυρηνικής βόμβας «Trinity», και διάβαζε σανσκριτικά από τις αρχές της δεκαετίας του 1930.

Δείτε το βίντεο

Αλλά αυτός παντρεύτηκε

Ο Οπενχάιμερ γνώρισε τη σύζυγό του, Κίτι, κατά τη διάρκεια ενός πάρτι τον Αύγουστο του 1939, και η σχέση του με τη Ζαν είχε διαλυθεί μέχρι το τέλος αυτού του έτους.

Αλλά δεν ήταν αυτό το τέλος μεταξύ τους. Συνέχισαν να βλέπουν ο ένας τον άλλον περίπου δύο φορές τον χρόνο μέχρι το 1943- όπως εξήγησε αργότερα ο Οπενχάιμερ, «είχαμε πολύ δυνατή σχέση μεταξύ μας και εξακολουθούσε να υπάρχει ένα πολύ βαθύ συναίσθημα όταν βλέπαμε ο ένας τον άλλον».

Η επανασύνδεσή τους τον Ιούνιο του 1943, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού της επιστροφής του στο Μπέρκλεϊ από το Λος Άλαμος, καταγράφηκε εκτενώς από στρατιωτικούς πράκτορες που μοιράστηκαν τα ευρήματά τους με το FBI. Οι πράκτορες δεν ήταν στο δωμάτιο για να δουν τους δύο γυμνούς, φυσικά, αλλά ανέφεραν ότι «η σχέση του Οπενχάιμερ και της Τάτλοκ φαίνεται να είναι πολύ στοργική και οικεία».

Υπό απόλυτη παρακολούθηση

Ο Οπενχάιμερ βρισκόταν υπό «σχεδόν απόλυτη παρακολούθηση» κατά τη διάρκεια της θητείας του στο Λος Άλαμος, με την κυβέρνηση να μην εγκαταλείπει ποτέ τις υποψίες της σχετικά με τους κομμουνιστικούς δεσμούς του.

Μετά από αυτή την επίσκεψη στην Τάτλοκ, η παρακολούθηση επεκτάθηκε και σε αυτήν. Την 1η Σεπτεμβρίου 1943, ο ίδιος ο Τζέι Έντγκαρ Χούβερ έγραψε ένα υπόμνημα στο οποίο συνιστούσε να παρακολουθείται το τηλέφωνό της επειδή είχε γίνει «η ερωμένη ενός ατόμου που κατείχε ζωτικές μυστικές πληροφορίες σχετικά με την πολεμική προσπάθεια του έθνους».

Σε αντίθεση με τον Οπενχάιμερ, δεν είχε εγκαταλείψει τους κομμουνιστικούς δεσμούς της σε αυτό το σημείο. Αλλά μετά από μήνες παρακολουθήσεων το FBI δεν είχε μάθει «τίποτα που να επιβεβαιώνει τις υποψίες του ότι η νεαρή ψυχίατρος ήταν ο αγωγός του Οπενχάιμερ (ή οποιουδήποτε άλλου) για τη διαβίβαση πληροφοριών στους Σοβιετικούς» όπως γράφει ο «Αμερικανός Προμηθέας».

Δεδομένης της ευφυΐας της και των διασυνδέσεών της με μερικά από τα λαμπρότερα μυαλά της εποχής της, η Ζαν Τάτλοκ θα μπορούσε κάλλιστα να γίνει τόσο διάσημη όσο και ο Οπενχάιμερ. Αντ’ αυτού, η ζωή της έληξε ξαφνικά στις 4 Ιανουαρίου 1944.

«Αυτοκτονία, άγνωστο το κίνητρο»

Η Τάτλοκ βρέθηκε ξαπλωμένη πάνω σε ένα σωρό μαξιλάρια με το κεφάλι της βυθισμένο στη μπανιέρα. Την βρήκε ο πατέρας της, ο καθηγητής Τζον Τάτλοκ, και σε μια ανεξίτηλη εικόνα που περιγράφεται στο βιβλίο, ξάπλωσε το σώμα της στον καναπέ, ενώ εκείνος έψαχνε μια στοίβα από γράμματα και φωτογραφίες της και στη συνέχεια τα έκαψε όλα στο τζάκι.

Ο θάνατος της Τάτλοκ κρίθηκε ως «αυτοκτονία, άγνωστο το κίνητρο». Είχε πάρει πολλά ναρκωτικά και άφησε ένα σημείωμα που έγραφε εν μέρει: «Νομίζω ότι θα ήμουν βάρος σε όλη μου τη ζωή – τουλάχιστον θα μπορούσα να πάρω το βάρος μιας παράλυτης ψυχής από έναν κόσμο που αγωνίζεται».

Στον «Αμερικανό Προμηθέα», οι συγγραφείς εικάζουν ότι μπορεί να πάλευε με τη σεξουαλικότητά της εκείνη την εποχή, λέγοντας σε έναν φίλο της πριν από τον θάνατό της ότι προκειμένου να ξεπεράσει την έλξη της για τις γυναίκες, είχε «κοιμηθεί με κάθε «ταύρο» που μπορούσε να βρει». Όταν πληροφορήθηκε τα νέα ο Οπενχάιμερ έκανε «έναν από τους μακρινούς, μοναχικούς του περιπάτους, κάτω από τα ψηλά πεύκα, γύρω από το Λος Άλαμος».

Δείτε το βίντεο

Μήπως η αλήθεια είναι άλλη;

Ποτέ δεν έπαψε να υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με το αν ο θάνατος της Τάτλοκ ήταν πράγματι αυτοκτονία. Ένα από τα φάρμακα στον οργανισμό της, η ένυδρη χλωράλη, είναι το δραστικό συστατικό του τέλειου «Mickey Finn», ακριβώς αυτό που θα χορηγούσατε σε κάποιον αν θέλατε να τον βγάλετε νοκ άουτ. «Αν ήσουν έξυπνος και ήθελες να σκοτώσεις κάποιον, αυτός είναι ο τρόπος να το κάνεις» όπως λέει ένας γιατρός στον «Αμερικανό Προμηθέα».

Ένας πιθανός βασικός ύποπτος ήταν ο Μπόρις Πας, ο αξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών του στρατού, ο οποίος ανέκρινε τον Οπενχάιμερ για τους κομμουνιστικούς δεσμούς του και διεύθυνε επίσης τις υποκλοπές στο διαμέρισμα της Τάτλοκ. Το 1975, μια ακρόαση της Γερουσίας για τις συνωμοσίες δολοφονιών της CIA διαπίστωσε ότι στη μονάδα της CIA του Μπόρις Πας, όπου εργαζόταν από το 1949 έως το 1952, είχε ανατεθεί «η ευθύνη για δολοφονίες και απαγωγές».

Ο Ε. Χάουαρντ Χαντ Τζούνιορ, πρώην αξιωματικός της CIA, που έπαιξε στη συνέχεια καθοριστικό ρόλο στο σκάνδαλο Watergate, δήλωσε το 1975 ότι του είπαν ότι η μονάδα του Πας ήταν υπεύθυνη για «τη δολοφονία ύποπτων διπλών πρακτόρων και παρόμοιων χαμηλόβαθμων αξιωματούχων».

Ο Πας αρνήθηκε οποιαδήποτε ευθύνη για δολοφονίες κατά τη διάρκεια αυτών των ακροάσεων και πέθανε το 1995. Και ειδικά στην περίπτωση της Τάτλοκ, τα γεγονότα δεν ταιριάζουν απόλυτα. Τον Ιανουάριο του 1944 είχε μετατεθεί στο Λονδίνο, μακριά από το διαμέρισμα της Ζαν, στο Σαν Φρανσίσκο.

Η Τάτλοκ δεν ήταν η μόνη γυναίκα με την οποία ο Οπενχάιμερ είχε σχέση – η Ρουθ Τόλμαν, η σύζυγος του καλού του φίλου Ρίτσαρντ Τόλμαν, εμφανίζεται επίσης για λίγο στην ταινία – αλλά η σχέση του με τη Ζαν ήταν σαφώς καθοριστική.

*Με στοχεία από vanityfair.com