Αναζητώντας την Αϊλίν: Πώς ο Τζορτζ Όργουελ έβγαλε τη γυναίκα του από την ιστορία του

«Στο τέλος του καλοκαιριού του 2017 έχασα τον εαυτό μου κάτω από ένα μητρικό φορτίο συζυγικών υποχρεώσεων, οργανώνοντας ξεχωριστά νέα σχολεία για τις έφηβες κόρες μου, το πρόγραμμα διακοπών του γιου μου, μεταφέροντας έναν καταθλιπτικό Γάλλο μαθητή ανταλλαγής για να δει τα αξιοθέατα, κανονίζοντας με ανυπότακτους τεχνίτες να επιδιορθώσουν το παλιό μου σπίτι, τακτοποιώντας τη νοσοκομειακή περίθαλψη ενός συγγενή και φιλοξενώντας αγαπημένη οικογένεια σε μια περίοδο μεγάλης θλίψης» γράφει η Άννα Φάντερ στην Guardian και συνεχίζει:

«Καθώς είχα βγει για ψώνια, για άλλη μια φορά, στο τοπικό εμπορικό κέντρο, οι προθεσμίες συγγραφής έτρεχαν. Όταν το μηχάνημα εξόδου εισέπνευσε το εισιτήριό μου, κατάλαβα: κάτι είχε ρουφήξει την προνομιούχα, περιεμμηνοπαυσιακή ψυχή μου. Έπρεπε να την πάρω πίσω».

Υπάρχουν αναμφίβολα πιο πρακτικοί τρόποι για να αντιμετωπίσεις μια κρίση, αλλά στράφηκα στο περίφημο δοκίμιο του Τζορτζ Όργουελ, «Why I Write» (Γιατί γράφω).

«Ήξερα» λέει ο Όργουελ, «ότι είχα μια ευκολία με τις λέξεις και μια δύναμη να αντιμετωπίζω τα δυσάρεστα γεγονότα, και ένιωθα ότι αυτό δημιουργούσε ένα είδος ιδιωτικού κόσμου στον οποίο μπορούσα να κερδίσω τα δικά μου αντίποινα για την αποτυχία μου στην καθημερινή ζωή».

Διάβασα το έργο του – τόσο αστείο, τόσο οξύ

Όταν το είχα τελειώσει, έπεσα πάνω σε έξι επιστολές της ευφυούς, ιδιόρρυθμης συζύγου του Όργουελ, της Αϊλίν Ο’Σόνεσι, προς την καλύτερη φίλη της Νόρα Σιμς Μάιλς, με την οποία διάβαζε αγγλικά στην Οξφόρδη στις αρχές της δεκαετίας του 1920.

Ανακαλύφθηκε το 2005, αφού είχαν γραφτεί όλες οι βιογραφίες, η αλληλογραφία τους χρονολογείται από την αρχή του γάμου του Όργουελ, μέσα από τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, το διάστημα που το ζευγάρι έζησε στο Μαρόκο και το Λονδίνο του πολέμου κατά τη διάρκεια του blitz*.

(*Blitz ήταν μια γερμανική εκστρατεία βομβαρδισμών κατά του Ηνωμένου Βασιλείου, το 1940 και το 1941, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον βρετανικό Τύπο και προήλθε από τον όρο Blitzkrieg, τη γερμανική λέξη που σημαίνει «πόλεμος αστραπή»).

Οι επιστολές είναι μια αποκάλυψη. Περισσότερο από μισό αιώνα μετά τον θάνατό του, μια πόρτα στην ιδιωτική ζωή του Όργουελ έχει ανοίξει, αποκαλύπτοντας τη γυναίκα που ζούσε πίσω από αυτήν – και τον άνδρα που έγραφε εκεί – υπό ένα εντελώς νέο πρίσμα.

Η Αϊλίν ήταν σπουδαία

Η Αϊλίν γεννήθηκε το 1905 στο South Shields, όπου ο πατέρας της εργαζόταν στο τελωνείο. Η οικογένειά της ήταν πιο εύπορη και σε καλύτερη θέση από την οικογένεια του Όργουελ (την οποία ο ίδιος περιέγραψε ως «κατώτερη ανώτερη μεσαία τάξη»). Η Αϊλίν ήταν άριστη μαθήτρια, κερδίζοντας υποτροφία στο St Hugh’s, όπου ο JRR Tolkien ήταν ένας από τους καθηγητές της.

Απογοητεύτηκε που πήρε το πτυχίο με τον δεύτερο καλύτερο βαθμό στην τάξη, αντί για τον πρώτο.

Μετά την αποφοίτησή της ανέλαβε διάφορες δουλειές, μεταξύ άλλων σε γραφεία γραμματέων (σε ένα από τα οποία ηγήθηκε μιας επιτυχημένης εξέγερσης εναντίον ενός εκφοβιστικού αφεντικού), και έγραψε δημοσιογραφικά άρθρα και ποίηση, μεταξύ των οποίων ένα ποίημα με τίτλο «End of the Century 1984», το οποίο προέβλεπε ένα μέλλον τηλεπάθειας και ελέγχου του νου. Την εποχή που γνώρισε τον Όργουελ, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην ψυχολογία στο UCL.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη George Orwell (@_georgeorwell)

Διαφωνίες στον γάμο

Στην πρώτη επιστολή, με ημερομηνία Νοέμβριος 1936, σχεδόν έξι μήνες μετά το γάμο, η Αϊλίν προσπαθεί να εξηγήσει γιατί δεν μπορούσε να γράψει νωρίτερα:

«Έγραψα τη διεύθυνση πριν από πολύ καιρό και έκτοτε έπαιξα με τρεις γάτες, έκανα τσιγάρο… έβαλα φωτιά και έκανα τον Έρικ (δηλαδή τον Τζορτζ) σχεδόν τρελό – και όλα αυτά επειδή δεν ήξερα πραγματικά τι να πω. Έχασα τη συνήθεια της αλληλογραφίας κατά τις πρώτες εβδομάδες του γάμου μου, επειδή τσακωνόμασταν τόσο διαρκώς και πραγματικά πικρά, που σκέφτηκα να εξοικονομήσω χρόνο και να γράψω μόνο ένα γράμμα σε όλους, όταν είχε ολοκληρωθεί η δολοφονία ή ο χωρισμός».

Οι νεόνυμφοι ζούσαν σε ένα μικροσκοπικό εξοχικό στο Wallington, 30 μίλια από το Λονδίνο, χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, με μια βρύση και ένα υπαίθριο αποχωρητήριο. Σύμφωνα με κάποιους βιογράφους ο Όργουελ είναι «ο πιο ευτυχισμένος που υπήρξε ποτέ… Πράγματι, μόνο εκείνο το καλοκαίρι του 1936 θα μπορούσε να υπάρξει ένας τέτοιος συνδυασμός στοιχείων και περιστάσεων που θα εκπλήρωνε το ιδανικό της ευτυχίας γι’ αυτόν».

Ο «συνδυασμός στοιχείων και περιστάσεων» του Όργουελ είναι, προφανώς, ευτυχή ατυχήματα και όχι μια κατάσταση κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του από την Αϊλίν. Οι συνθήκες αυτές φαίνεται να υπάρχουν χωρίς δημιουργό, επειδή η παθητική φωνή την έχει εξαφανίσει.

Η Αϊλίν του έκανε καλό

Για μυστηριώδεις λόγους που οι βιογράφοι δεν αποδίδουν άμεσα στην Αϊλίν, η γραφή του έγινε ξαφνικά πολύ καλύτερη. «Είναι πιθανό ότι η μεταμόρφωση στο έργο του Όργουελ από το Wigan Pier (Ο δρόμος προς την αποβάθρα του Γουίγκαν) και μετά οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα πνευματικά ερεθίσματα που του έδωσε ο γάμος του», γράφει ένας από αυτούς, για να αποφύγει την υποτίμηση. Η Αϊλίν είχε αφαιρέσει τη λέξη «υπακούω» από τους γαμήλιους όρκους της, ως μια πρώτη ριζοσπαστική πράξη της εκδοτικής ιδιοφυΐας, ενώ έκανε «διορθώσεις» στα προσχέδιά του, και δούλεψαν πολύ στενά μαζί στη «Φάρμα των Ζώων».

Βέβαια, η Αϊλίν ήταν πάντα εκεί, δούλευε, ασχολιόταν με την αλληλογραφία του, οργάνωνε την κοινωνική τους ζωή, έκανε όλα τα ψώνια (που περιλάμβαναν διαδρομή με το λεωφορείο σε ένα χωριό τρία μίλια μακριά) και το μεγαλύτερο μέρος της καθαριότητας, αντιμετώπιζε τις περιστασιακές πλημμύρες, τον βόθρο, το σπίτι, τον κήπο, τις ασθένειές του, τις κότες, την κατσίκα και τους επισκέπτες. Και να διαχειρίζεται τις παρορμήσεις της για φόνο ή χωρισμό, όταν ο Τζορτζ δεν ήθελε να διακόπτεται η δουλειά του από τη ζωή. Εκείνος «παραπονέθηκε πικρά όταν ήμασταν παντρεμένοι μόλις μια βδομάδα και είχε κάνει μόνο δύο μέρες δουλειάς από τις επτά» έγραψε η Αϊλίν στη Νόρα.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη George Orwell (@_georgeorwell)

Πώς βίωνε την κατάσταση η Αϊλίν;

Οι βιογράφοι, συμπεριλαμβανομένης της βιογράφου της Σίλβια Τοπ στο έργο της «Eileen: The Making of George Orwell», υπονοούν την πρόθυμη συγκατάθεση της Αϊλίν στον ξαφνικό ρόλο βοηθού που βρέθηκε.

Σχόλια στις βιογραφίες του Όργουελ, όπως το ότι η Αϊλίν «βοήθησε ακόμη και να καθαριστεί το αποχωρητήριο» έκαναν να φαίνεται ότι ο νεόνυμφος ενθουσιασμός της επεκτάθηκε και στο να βοηθήσει τον Τζορτζ να καθαρίσει το αποχωρητήριο. Αλλά η αλήθεια είναι ότι το έκανε μόνη της και το θυμόταν σε όλη της τη ζωή.

Εκτός από τις δουλειές του σπιτιού, οι ανάγκες του Όργουελ την εμποδίζουν να επισκέπτεται τη Νόρα:

«Νόμιζα ότι θα μπορούσα να έρθω να σε δω και είχα αποφασίσει δύο φορές πότε θα μπορούσα, αλλά ο Έρικ αρρωσταίνει πάντα όταν φεύγω, αν έχει ειδοποιηθεί για το γεγονός, και αν δεν έχει ειδοποιηθεί αρρωσταίνει όταν έχω φύγει, ώστε να πρέπει να επιστρέψω ξανά στο σπίτι».

Κανείς δεν ξέρει πότε ακριβώς ο Όργουελ προσβλήθηκε από φυματίωση που τον σκότωσε το 1950, αλλά είχε κακούς πνεύμονες σε όλη του τη ζωή και οι αιμορραγίες άρχισαν νωρίς, από την αρχή του γάμου τους.

«Υπήρχαν δύο σπουδαία γεγονότα για τις γυναίκες, τα οποία… μπορούσες να μάθεις μόνο αν παντρευόσουν, και τα οποία έρχονταν σε πλήρη αντίθεση με την εικόνα του εαυτού τους που οι γυναίκες είχαν καταφέρει να επιβάλουν στον κόσμο. Το ένα ήταν η αδιόρθωτη βρωμιά και ακαταστασία τους. Το άλλο ήταν η τρομερή, καταβροχθίζουσα σεξουαλικότητά τους…» γράφει ο Όργουελ στο προσωπικό του λογοτεχνικό σημειωματάριο, κατά τη διάρκεια της τελευταίας του ασθένειας.

Πώς εξαφανίζεται μια γυναίκα;

«Επέστρεψα στις υποσημειώσεις και τις πηγές των βιογράφων και στα αρχεία και βρήκα λεπτομέρειες που είχαν παραλειφθεί. Η Αϊλίν άρχισε να ζωντανεύει» συνεχίζει η Άννα Φάντερ στην Guardian και συνεχίζει:

«Κάποιος τη θεωρούσε «ανώτερο άτομο» σε σχέση με όλους τους άλλους εκεί -μια λεπτομέρεια που δεν αναφέρθηκε από κανέναν βιογράφο. Ήταν «επιφυλακτική και ανεπιτήδευτη στον τρόπο της», είπε ένας άλλος, αλλά «είχε μια ήρεμη ακεραιότητα που δεν είδα ποτέ να κλονίζεται»».

Η Αϊλίν αγαπούσε τον Όργουελ «βαθιά, αλλά με μια τρυφερή διασκέδαση». Και είχε αντίρρηση να τον αποκαλούν «Άγιο Γεώργιο» λόγω του μαραζωμένου, χριστουγεννιάτικου προσώπου του. Αυτό οφειλόταν απλώς, είπε, στο ότι του έλειπαν ένα ή δύο δόντια.

Πώς εξαφανίζεται μια γυναίκα; Γιατί ο Όργουελ δεν φώτισε το πρόσωπο της Αϊλίν;

Μια από τις πιο επιδεικτικά ευρηματικές περιπτώσεις διαγραφής των γυναικών από τον Όργουελ προέρχεται από το βιβλίο Down and Out in Paris and London (Οι αλήτες του Παρισιού και του Λονδίνου), στο οποίο διηγείται ότι του έκλεψε όλα όσα είχε στο κατάλυμά του ένας «μελαψός Ιταλός με μουστάκια». Όμως η αλήθεια ήταν ότι τον λήστεψε μια γυναίκα, μια «μικρή τσούλα» που λάτρευε, την οποία είχε πάρει σε ένα παρισινό καφέ και εγκατέστησε στο δωμάτιο του ξενοδοχείου του. Η Σουζάν, μια πόρνη του δρόμου και απατεώνισσα, ήταν η γυναίκα που «αγαπούσε περισσότερο» από όλα τα κορίτσια που είχε γνωρίσει πριν από την Αϊλίν.

«Ήταν πανέμορφη, είχε κορμοστασιά σαν αγόρι, καλλιέργεια Ίτον και ήταν από κάθε άποψη επιθυμητή». Όμως δεν μπορούσε να παραδεχτεί ότι τον εξαπάτησε η Σουζάν, γιατί αυτό θα τον μείωνε και, επομένως, θα τον ντρόπιαζε.

«Καθώς άρχισα να αναγνωρίζω τις μεθόδους παράλειψης, γοητεύτηκα. Όταν οι γυναίκες δεν μπορούν να παραλειφθούν, αμφισβητούνται, ευτελίζονται ή περιορίζονται σε υποσημειώσεις με μικροσκοπική γραμματοσειρά. Άλλες φορές, η χρονολογία αλλοιώνεται για να αποκρύψει. Αλλά ο πιο ύπουλος τρόπος με τον οποίο παραλείπονται οι πράξεις των γυναικών είναι η χρήση της παθητικής φωνής» γράφει η Άννα Φάντερ στην Guardian.

«Τα χειρόγραφα δακτυλογραφούνται χωρίς δακτυλογράφους, οι ειδυλλιακές συνθήκες υπάρχουν χωρίς δημιουργούς, η διαφυγή από τους σταλινικούς διώκτες επιτυγχάνεται, με τα διαβατήρια να είναι «εντάξει». Κάθε φορά που έβλεπα το «έτσι κανονίστηκε» ή το «κανείς δεν έπαθε τίποτα», ευαισθητοποιούμουν – ποιος το κανόνισε; Ποιος θα μπορούσε να έχει πληγωθεί;

»Δεν ήθελα να υποτιμήσω με κανέναν τρόπο τον Όργουελ ή το έργο του. Ανησυχούσα μήπως κινδύνευε να «ακυρωθεί» από την ιστορία που αφηγούμαι. Αν και αυτή, φυσικά, έχει ήδη ακυρωθεί – από την πατριαρχία. Έπρεπε να βρω έναν τρόπο να τα κρατήσω όλα αυτά – το έργο, τον άντρα και τη γυναίκα – σε έναν αστερισμό στο μυαλό μου, με το κάθε μέρος να κρατάει το άλλο στη θέση του. Είχα την τύχη να λάβω την άδεια να χρησιμοποιήσω τις έξι επιστολές της Αϊλίν προς τη Νόρα, και από αυτές δημιούργησα μια αντι-μυθοπλασία, που θα υπήρχε παράλληλα με τη μυθοπλασία της παράλειψης στις βιογραφίες» καταλήγει η συγγραφέας του βιβλίου «Wifedom: Mrs. Orwell’s invisible life».

*Με στοιχεία από theguardian.com