Αφρικανοί ένστολοι πραξικοπηματίες με «περγαμηνές»… made in USA – Στατιστικά κόλαφος για Ουάσινγκτον

Το πραξικόπημα στον Νίγηρα είναι το πλέον πρόσφατο από τα περίπου 200 (!) που μετράει η αφρικανική ήπειρος, από τη δεκαετία του 1950. Την επιτυχία του, όμως, τη χρωστάει -σε μεγάλο βαθμό- στην εξαιρετική εκπαίδευση των πρωταγωνιστών του από το… Αμερικανικό Πεντάγωνο.

Αναφέρουμε ενδεικτικά λίγα ονόματα:

Ένας από τους διάττοντες αστέρες της αστραπιαίας στρατιωτικής ανατροπής στη χώρα του Σαχέλ, είναι ο σκληροτράχηλος αρχηγός των ειδικών δυνάμεων ταξίαρχος Mouse Salaou Barmou, αγαπημένος της αμερικανικής κυβέρνησης και απόφοιτος του Φορτ Μπένινγκ και του Πανεπιστημίου Εθνικής Άμυνας στην Ουάσινγκτον. O Assimi Goïta, πριν αναλάβει βιαίως την εξουσία στο Μάλι, απέκτησε μεγάλη εμπειρία από την εκπαίδευσή του από τις Αμερικανικές Ειδικές Δυνάμεις. O δικτάτορας της Γουινέας, Μαμαντί Ντουμπουγιά, έλαβε και αυτός την ίδια εκπαίδευση στις ΗΠΑ. O Πολ-Ανρί Σανταογκό Νταμιμπά στη Μπουρκίνα Φάσο μεταξύ 2010 και 2020 εκπαιδευόταν συχνά από τους Αμερικανούς.

Τα παραπάνω ονόματα δεν είναι παρά τη άκρη της κορυφής ενός ζοφερού «παγόβουνου.

Πιο επιρρεπείς στα πραξικοπήματα οι αμερικανοτραφείς

Συλλέγοντας στατιστικά δεδομένα από το 1970 έως σήμερα, ο επίκουρος καθ. Πολιτικής Επιστήμης στο Trinity College, Jonathan Caverley και ο αν. καθ. Στρατηγικής στο Ναυτικό Πολεμικό Κολέγιο των ΗΠΑ και ερευνητής στο ΜΙΤ, Jesse Dillon Savage παρουσιάζουν μια εξαιρετικά σκοτεινή όψη της αμερικανικής επιρροής στην Αφρική.

Σε έρευνα τους αποκαλύπτουν πως οι Αφρικανοί αξιωματικοί που θήτευσαν στις αμερικανικές στρατιωτικές αίθουσες εμφάνισαν συγκριτικά μεγαλύτερη «τάση» να ανατρέπουν τις κυβερνήσεις. Ειδικότερα, οι αξιωματικοί που δεν έλαβαν ταξίδεψαν στις ΗΠΑ για να εκπαιδευτούν, είχαν περίπου 2,7% πιθανότητες να βγάλουν τανκς στους δρόμους σε μια χρονιά. Αντίθετα, όσοι θήτευσαν δίπλα σε Αμερικανούς εκπαιδευτές έχουν πιθανότητες 5,3% ετησίως, δηλαδή διπλάσιο ποσοστό!

Από το 1971 έως 2009, το 60% των στρατιωτικών πραξικοπημάτων ξέσπασε σε κράτη των οποίων οι αξιωματικοί έλαβαν εκπαίδευση μόλις έναν χρόνο πριν το «κίνημα».

Το επίσης εντυπωσιακό δεν είναι μόνο η φιλοχουντική διάθεση των αμερικανοτραφών αξιωματικών, αλλά ότι είναι πιο πετυχημένοι στην ανατροπή κυβερνήσεων συγκριτικά με τους άλλους πραξικοπηματίες που δεν έλαβαν αμερικανική εκπαίδευση.

Όσοι εκπαιδεύτηκαν από την Ουάσιγκτον αντιπροσωπεύουν σχεδόν τα 2/3 των πετυχημένων πραξικοπημάτων, έχοντας ένα ποσοστό επιτυχιών πάνω από 43%.

«Τα δεδομένα είναι πραγματικά απογοητευτικά» σχολιάζει με ανησυχία η Emma Ashford από το αμερικανικό Κέντρο Stimson. «Υποδηλώνει ότι τα ιδρύματα των ΗΠΑ τείνουν να είναι αρκετά επιτυχημένα στην εκπαίδευση ξένου στρατιωτικού προσωπικού ώστε να είναι αποτελεσματικό στον τομέα και να έχουν εξαιρετικό πνεύμα και επαγγελματική στρατιωτική ταυτότητα, αλλά όχι τόσο καλοί στο να μεταδίδουν αξίες που σχετίζονται με τον πολιτικό έλεγχο του στρατού. Ο συνδυασμός σημαίνει περισσότερα πραξικοπήματα -και πιο επιτυχημένα πραξικοπήματα- είναι ένα αποτέλεσμα της εκπαίδευσης των ΗΠΑ».

Όσο εντονότερη αμερικανική παρουσία, τόσο περισσότερη τρομοκρατία  

Πως φτάσαμε όμως ως εδώ;

Όταν πριν 20 χρόνια έφτασε η πρώτη αμερικανική αντιτρομοκρατική βοήθεια, στον Νίγηρα, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ υπολόγισε συνολικά περίπου εννέα τρομοκρατικές επιθέσεις στην υποσαχάρια Αφρική. Το 2022, μόνο στη Μπουρκίνα Φάσο, στο Μάλι και στον Νίγηρα, σημειώθηκαν περισσότερες από 2700 τρομοκρατικές επιθέσεις, μια αύξηση 30.000%.

Ο ειδικός σε ζητήματα αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής δημοσιογράφος του The Intercept Murtaza Hussain εξηγεί πως «αμέσως μετά την 11η Σεπτεμβρίου, οι ΗΠΑ κοίταξαν έξω τον κόσμο και μόλις πήραν μια απόφαση ότι, βασικά, θα κοιτούσαν σε μέρη που θεωρούσαν ακυβέρνητους χώρους, μέρη όπου πίστευαν ότι η τρομοκρατία θα μπορούσε να επικρατήσει. Αυτή ήταν απλώς μια θεωρία ότι θα έπρεπε να «πλημμυρίσετε» αυτές τις περιοχές με βοήθεια για ασφαλεία, να φέρετε συμβούλους των ΗΠΑ στα μέρη αυτά, να δημιουργήσετε ένα καθεστώς αντιτρομοκρατίας».

Έτσι, σήμερα, οι ΗΠΑ θεωρούν τον Νίγηρα ένα αντιτρομοκρατικό προπύργιο στην περιοχή εδώ και πολλά χρόνια. «Ο Νίγηρας έχει γίνει όλο και πιο σημαντικός για τις ΗΠΑ στην περιοχή τα τελευταία χρόνια, αλλά υπάρχει μια μακροχρόνια σχέση και οι φορολογούμενοι των ΗΠΑ έχουν στείλει περισσότερα από μισό δισ. δολ. σε βοήθεια για ζητήματα ασφάλειας στον Νίγηρα μόλις το 2012 και οι ΗΠΑ στέλνουν στρατιωτική βοήθεια, όπλα, εκπαιδευτές, συμβούλους στον Νίγηρα περίπου από το 2002, το 2003»

Ωστόσο, το περίερφο είναι ότι όταν έφτασαν οι Αμερικανοί, τότε, δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου τρομοκρατικές δυνάμεις σύμφωνα με Murtaza Hussain. «Δεν υπήρχε καμία από τις απειλές για τις οποίες ανησυχούσαν τόσο πολύ. 20 χρόνια αργότερα, η Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων των ΗΠΑ στην Αφρική αριθμεί περίπου 50 τρομοκρατικές και μαχητικές ομάδες στην Αφρική».

Ένα εξαιρετικά επιζήμιο μοντέλο αντιτρομοκρατίας

«Το μοντέλο αντιτρομοκρατίας των ΗΠΑ βοήθησε να τροφοδοτήσει» τη κατάσταση αυτή, «ενισχύοντας περισσότερο αυτούς τους στρατούς, επιτρέποντάς τους να στοχεύουν περαιτέρω αυτές τις κοινότητες και απλώς ενίσχυσε την τρομοκρατία εκεί. Έτσι, έχει γίνει μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία και, πραγματικά, ένας ατελείωτος κύκλος και σπείρα βίας», λέει ο δημοσιογράφος.

Η Ashford διατείνεται ότι οι ΗΠΑ βασίζονται, εν ολίγοις, πολύ στις στρατιωτικές επαφές, στην εκπαίδευση και στον εξοπλισμό ξένων στρατιωτών για να κάνουν αντιτρομοκρατικές ή άλλες αποστολές, παρά σε παραδοσιακούς διπλωματικούς ή οικονομικούς δεσμούς με περιφερειακές κυβερνήσεις». Εξηγεί όμως πως αυτή η προσέγγιση είναι η ίδια που χρησιμοποιείται στη Μέση Ανατολή τις τελευταίες δεκαετίες. «Και μπορείτε να δείτε πόσο αναποτελεσματική ήταν αυτή ως στρατηγική. Δεν καταπολεμά πραγματικά την τρομοκρατία και αποσταθεροποιεί τις κυβερνήσεις».

Για παράδειγμα οι τρομοκρατικές οργανώσεις κατάφεραν να προσεταιριστούν εθνοτικές ομάδες, όπως η Peul -που είναι κυρίως ισλαμική κτηνοτροφική κοινότητα- την οποία έχουν περιθωριοποιήσει εδώ και δεκαετίες οι Δυτικοί. Η ομάδα κρατήθηκε μακριά από κυβερνητικές θέσες, όπως ο στρατός. Η μεταβαλλόμενη δυναμική στη χώρα, η οικονομία, η κλιματική αλλαγή κτλ επηρέασαν πολύ την ομάδα αυτή, δίχως όμως να βρίσκει στήριξη από τις κυβερνήσεις. Συνεπώς, κάποιοι άρχισαν να στρατολογούνται σχετικά εύκολα από τις ισλαμικές τρομοκρατικές, γεγονός που οδήγησε τις κυβερνήσεις να θεωρούν όλους τους Peul. Οι φρικαλεότητες των κυβερνητικών στρατευμάτων -που εκπαιδεύουν οι Αμερικανοί- εις βάρος αυτών των ομάδων, ενίσχυσαν στην πραγματικότητα ακόμα περισσότερο τους τρομοκράτες.

«Νομίζω ότι μπορείτε να δείτε τον τρόπο με τον οποίο οι ΗΠΑ έχουν δομήσει τη βοήθειά τους, πώς ενίσχυσαν αυτήν την αντιτρομοκρατική νοοτροπία που έχει μετατρέψει τις τοπικές συγκρούσεις σε περιφερειακές συγκρούσεις, που έχει πάρει αυτά που ήταν τοπικά προβλήματα μεταξύ εθνοτικών ομάδων και των κυβερνήσεων τους, και τα διεθνοποίησαν δημιουργώντας ανοίγματα για να εισέλθουν και να στρατολογήσουν οι τρομοκρατικές ομάδες» προσθέτει ο Hussain.

Η σκοτεινή όψη της Ουάσιγκτον

Η Ashford ναι μεν είναι θετική στην εκπαίδευση άλλων κρατών από τις ΗΠΑ, αλλά «δεν φαίνεται να βοηθάμε πραγματικά την κατάσταση σε πολλές περιπτώσεις».

Οι ΗΠΑ έχουν εμπλακεί με χώρες στο Σαχέλ με στρατιωτικό τρόπο, κάτι που η Monica Duffy Toft, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Tufts, περιέγραψε ως «κινητική διπλωματία».

«Η στροφή προς την «κινητική διπλωματία» ξεκίνησε μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Ο Πρόεδρος Τζορτζ Μπους κήρυξε «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» και μετέτρεψε επιτυχώς την αμερικανική πολιτική από προώθηση του περιορισμού απειλών για την ασφάλεια σε προληπτική εμπλοκή στο εξωτερικό. Η κυβέρνηση Μπους επιτάχυνε την πρακτική αναζήτησης «κακών» στο εξωτερικό, υποστηρίζοντας ότι μόνο με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν να προστατευτούν οι ζωές των Αμερικανών. Αυτό ξεκίνησε τη μετάβαση από τη διπλωματία πρώτα, και την ένοπλη δύναμη ως έσχατη λύση, στην ένοπλη δύναμη» έχει υποστηρίξει η Monica Duffy Toft.

Ο καλύτερος τρόπος να προβλεφθεί η εκδήλωση ενός πραξικοπήματος στο μέλλον σε μια χώρα, σύμφωνα με τους Jonathan Caverley και Jesse Dillon είναι να δούμε εάν η χώρα αυτή βίωσε πρόσφατα ανάλογο πραξικόπημα. Ωστόσο, όπως λένε, η πολιτική των ΗΠΑ πρέπει να είναι να μειώνουν την εκπαίδευση ξένων στρατευμάτων μετά από πραξικοπήματα στις χώρες τους.

Επίσης, οι ΗΠΑ δεν επιλέγουν τους πιο ταλαντούχους μαθητές (και επομένως τους πιο επιρρεπείς σε πραξικοπήματα) από μια παγκόσμια δεξαμενή. Αντίθετα, τα Υπουργεία Άμυνας και Στέιτ Ντιπάρτμεντ καθορίζουν ποσοστώσεις για συγκεκριμένες χώρες με βάση τα εθνικά συμφέροντα των ΗΠΑ και, στη συνέχεια, αφήνουν σε μεγάλο βαθμό τις κυβερνήσεις-αποδέκτες να επιλέξουν εκείνες ποιούς θα στείλουν.

Τα αποτελέσματα, όμως, αυτής της πολιτικής είναι εμφανή, ιδιαίτερα στους ανθρώπους που κατοικούν σε αυτά τα μέρη.