Ο πολιτισμός του Ιράν μέσα από τον κινηματογράφο, την τηλεόραση και τη λογοτεχνία

Η κοινωνική επανάσταση που προκάλεσαν οι γυναίκες στο Ιράν προχωράει μπροστά. Στον απόηχο του τραγικού θανάτου της Μάχσα Αμίνι μετά τη σύλληψή της για παραβίαση των κανονισμών περί κάλυψης του κεφαλιού, τον περασμένο Σεπτέμβριο, οι διαδηλώσεις κατά του καθεστώτος είχαν ως αποτέλεσμα τη φυλάκιση περισσότερων από 22.000 ανθρώπων και την εκτέλεση επτά ανδρών.

Οι διαμαρτυρίες πέρασαν στη συνέχεια στα ιρανικά σπίτια, όπου οι ηλικιωμένες γυναίκες ζητούσαν με πάθος την ελευθερία των κορών τους, να μπορούν επιλέξουν αν θα φορούν ή όχι τη μαντίλα.

Οι γυναίκες τώρα αφαιρούν με θάρρος τις χιτζάμπ δημοσίως ως πράξη πολιτικής ανυπακοής, ενώ ορισμένοι άνδρες τα φορούν με χιούμορ στη δουλειά τους για να προβάλουν την παρανομία της κυβέρνησης και ως ένδειξη αλληλεγγύης στον αγώνα των γυναικών.

Δείτε το τρέιλερ του Hapiness

Ενωμένη κοινωνία

Η ιρανική κοινωνία έχει εξελιχθεί από τη διαίρεση στην ενότητα, ενισχύοντας τις διαφορετικές φωνές και τις φεμινιστικές φιλοδοξίες, ενώ μια παγιωμένη παλιά φρουρά αντιστέκεται στις μεταρρυθμίσεις και προσκολλάται στην εξουσία.

Το Ιράν είναι μια σημαντική ενεργειακή, γεωστρατηγική και πολιτιστική δύναμη, που διαθέτει πνευματικές φωνές που προάγουν την κουλτούρα του και τον πολιτισμό του, ωστόσο παραμένει σχετικά άγνωστο και υποφέρει υπό την απάνθρωπη ηγεσία του θεοκρατικού, ισλαμικού κράτους που ξεκίνησε με την ιρανική επανάσταση το 1979 και παραμένει ως σήμερα.

Δείτε το τρέιλερ του «Ένας Χωρισμός»

Το φωτεινό Ιράν μέσα από τον κινηματογράφο, την τηλεόραση και τη λογοτεχνία

Το Happiness (2021) είναι μια ιρανο-γαλλική τηλεοπτική σειρά που γυρίστηκε εξ ολοκλήρου στο Ιράν. Τα 15 εξάλεπτα επεισόδια μεταδόθηκαν για πρώτη φορά από το κανάλι arte.tv στο Instagram. Σε σκηνοθεσία του Pouria Takavar, το Happiness περιγράφει τη ζωή μιας 17χρονης Ιρανής που καταναλώνεται μέσα στα ίδια ενδιαφέροντα με τους νέους σε όλο τον κόσμο – ναρκωτικά, τατουάζ, αλκοόλ, σεξ, κατοικίδια ζώα και ραπ μουσική. Σε αυτή την περίπτωση, πρόκειται για ραπ από τους Zedbazi, ένα ιρανικό συγκρότημα. Η σειρά αμφισβητεί αποτελεσματικά τις προκαταλήψεις για τη χώρα και τους εφήβους της, ρίχνοντας φως στην πραγματική φύση και την καθημερινότητά τους.

Ο Ασγκάρ Φαραντί έχει αναδειχθεί ως ο σημαντικότερος Ιρανός σκηνοθέτης μετά τον θάνατο του Αμπάς Κιαροστάμι. Λίγοι σκηνοθέτες από το Ιράν διαθέτουν την ίδια ικανότητα να εκφράζουν επιδέξια τις ενδόμυχες σκέψεις και τα συναισθήματα των χαρακτήρων τους, αποτυπώνοντας στιγμές δισταγμού, περισυλλογής και αποφασιστικής δράσης με απαράμιλλη φινέτσα. Το «Ένας Χωρισμός» (A Separation, 2011) του Φαραντί για το δικαστικό σύστημα του Ιράν εξακολουθεί να θεωρείται μια από τις σπουδαιότερες ταινίες του. Ο Φαραντί διερευνά συχνά ένα εξέχον θέμα του ιρανικού κινηματογράφου – την κοινωνική δυναμική, με ιδιαίτερη έμφαση στη μεσαία τάξη. Όπως έγραψε ο συγγραφέας Χαμίντ Νταμπάσι στο βιβλίο Masters and Masterpieces of Iranian Cinema, οι ταινίες της χώρας συχνά βγάζουν τα άπλυτά της στη φόρα μπροστά σε όλο τον κόσμο.

Υπάρχουν όμως και ταινίες road-trip και θρίλερ, ένα δημοφιλές είδος σε όλο τον κόσμο. Η ταινία Bandar Band (2020), σε σκηνοθεσία της Μανίτζεχ Χεκμάτ, συνδέει τη συμπάθεια της νέας γενιάς για τη μουσική με την ανησυχία της για την κρίση της κλιματικής αλλαγής. Στο Hit the Road (2021), σε σκηνοθεσία του Πάνα Παναχί, ένα μεταφορικό οδικό ταξίδι απεικονίζει τις προκλήσεις της μετανάστευσης.

The Blind Owl (1934) του Σαντέκ Χενταγιάτ

Η διαφθορά είναι κυρίαρχη

Το Law of Tehran (2019), σε σκηνοθεσία Σαΐντ Ρουστάγι, είναι ένα σκληρό αστυνομικό θρίλερ για την κατάχρηση και τη διακίνηση ναρκωτικών στο Ιράν. Το Holy Spider (2022), σε σκηνοθεσία του Αλί Αμπασί, γυρίστηκε στην Τουρκία και αφηγείται την ιστορία των δολοφονιών ιερόδουλων στην ιερή πόλη Mashhad, έναν σιιτικό τόπο προσκυνήματος. Βασισμένες σε πραγματικά γεγονότα, οι 16 δολοφονίες κυριάρχησαν στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και αποτέλεσαν αντικείμενο ενός ιρανικού ντοκιμαντέρ του 2002, με τίτλο And Along Came a Spider (2002).

Και οι δύο ταινίες εκθέτουν τη διαφθορά του δικαστικού συστήματος και των αστυνομικών δυνάμεων του Ιράν, ένα θέμα ταμπού για το οποίο κανείς δεν τολμούσε να μιλήσει μέχρι πρόσφατα. Όσον αφορά τις ταινίες με θέμα τις Ιρανές γυναίκες, αξιοσημείωτες πρόσφατες κυκλοφορίες είναι το The Art of Living in Danger (2020) της Μίνα Κεσάβαρς και το Radiograph of a Family (2020) της Φιρουζέχ Χοσροβάνι. Και οι δύο γυναίκες σκηνοθέτες συνελήφθησαν κατά τη διάρκεια των ταραχών του Μαΐου.

Μερικά αξιοσημείωτα μυθιστορήματα που πρέπει να διαβάσει κανείς για να αντιληφθεί την κουλτούρα του Ιράν είναι το The Blind Owl (1934) του Σαντέκ Χενταγιάτ, ένα αριστούργημα της ιρανικής νεωτερικότητας του 20ού αιώνα. Υπάρχουν επίσης δύο βιβλία που εμβαθύνουν στα σύγχρονα ιρανικά γεγονότα και οδηγούν τον αναγνώστη από τον μικρόκοσμο της οικογένειας στο ευρύτερο κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο. Το Suvashun (1969), της πρώτης γυναίκας συγγραφέως στην περσική γλώσσα, της Σιμίν Ντανεσβάρ, διαδραματίζεται στην πόλη Σιράζ κατά τη διάρκεια της συμμαχικής κατοχής του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αφηγείται τη μεταμόρφωση της Ζαρί από παραδοσιακή νοικοκυρά σε προκλητική γυναίκα που μάχεται ενάντια στην αδικία. Το μυθιστόρημα αυτό περιγράφει μια γενιά που μάχεται ενάντια στις κοινωνικές και ιστορικές δυνάμεις που τελικά συνέβαλαν στην επανάσταση του 1979.

Έργο της Mélodie Hojabr Sadat 

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Tropenmuseum (@tropenmuseum)

Αποσυνδέοντας τη σύνδεση με το Ιράκ 

Το σπίτι του τζαμιού (2005) του Κάντερ Αμπντολάχ είναι μια ιστορία για μια οικογένεια εμπόρων που ζει σε ένα αρχοντικό, όπου διάφοροι χαρακτήρες λαμβάνουν οικονομικές και θρησκευτικές αποφάσεις. Το ιστορικό σκηνικό περιλαμβάνει αριστερές ομάδες που αντιτίθενται στον εκδυτικισμό και ισλαμιστές εξτρεμιστές που οδηγούν στην πτώση του Σάχη και την επιστροφή του Χομεϊνί, γεγονότα που επηρεάζουν δραματικά την οικογενειακή αρμονία.

Το 2003, η Φαριντέ Λασάι, η οποία έφυγε από τη ζωή το 2013, δημοσίευσε το The Jackal Came, μια συναρπαστική αυτοβιογραφία που θυμίζει τη φωνή και την ένταση του Ιρανού ποιητή Φόρουχ Φαροκζάντ. Η καλλιτέχνης και συγγραφέας αναστοχάζεται τα χρόνια της αριστερής μαχητικότητας κατά την εποχή του σάχη, περιγράφοντας λεπτομερώς τη φυλάκισή της επειδή υπερασπίστηκε αυτά τα ιδανικά και τη μετέπειτα εξορία της μετά την επανάσταση του 1979.

Η Καμάντ Κοτζούρι, μια σημαίνουσα προσωπικότητα της σύγχρονης λογοτεχνίας, έχει γράψει δύο διεισδυτικά βιβλία στα αγγλικά που εξερευνούν θέματα αγάπης και συμπόνιας σε κρίσιμες στιγμές. Τα έργα της ρίχνουν φως στις σημαντικές προοπτικές των Ιρανών γυναικών, αναδεικνύοντας τις συνθήκες που συχνά παραβλέπονται.

Γνωστές γυναίκες καλλιτέχνες όπως η Azra Aghighi Bakhshayeshi και η Mélodie Hojabr Sadat εικονογραφούν συναρπαστικά θέματα που κυμαίνονται από αστικά τοπία, τη ζωή των πτηνών και την ομορφιά της φύσης. Αυτά τα οικουμενικά θέματα ξεπερνούν τα σύνορα, αποσυνδέοντας με ενδιαφέροντα τρόπο τη σύνδεσή τους με το Ιράν.

Έργο της Azra Aghighi Bakhshayeshi

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη عذرا عقيقي بخشايشي (@azraaghighibakhshayeshi)

*Με στοιχεία από elpais.com