Ο απροκάλυπτος εναγκαλισμός της ακροδεξιάς με τον χουλιγκανισμό – Ένα πανευρωπαϊκό φαινόμενο

Λίγα χρόνια πριν φανατικοί της Bad Blue Boys δολοφονήσουν τον 29χρονο Μιχάλη στη Ν. Φιλαδέλφεια, η κροατική αστυνομία είχε εισβάλει σε «στέκια» τους, που ήταν διακοσμημένα με γκράφιτι αφιερωμένα στους… Αδόλφο Χίτλερ και Άντε Πάβελιτς.

Μπορεί να μην είναι όλοι οι εξτρεμιστές χούλιγκανς(ultras) ακροδεξιοί, ούτε όλοι οι ακροδεξιοί να ανήκουν σε ομάδα χουλιγκάνων, αλλά μια ματιά στα βίαια περιστατικά με ιδεολογικά κίνητρα που διαπράχθηκαν από χούλιγκαν και εξτρεμιστές σε ευρωπαϊκά κράτη, δείχνει μια αιματοβαμμένη σύνδεση μεταξύ τους.

Αλλά πόσο ισχυρός είναι αυτός ο δεσμός;

Είναι εκείνοι οι ύπουλοι παράγοντες που οδηγούν ένα άτομο να ενταχθεί σε μια ομάδα χούλιγκαν παρόμοιοι με εκείνους που μπορούν να οδηγήσουν ένα άτομο σε μια εξτρεμιστική ομάδα; Γιατί εκδηλώνεται ο εξτρεμισμός σε αυτές τις ομάδες; Οι εξτρεμιστές εντάσσονται σε ομάδες χούλιγκαν ή οι χούλιγκαν γίνονται εξτρεμιστές στη πορεία;

Σε ειδική μελέτη του RAN Centre of Excellence, -ενός δικτύου της ΕΕ που ασχολείται με τη πρόληψη του βίαιου εξτρεμισμού- για τη διασύνδεση του χουλιγκανισμού και της ακροδεξιάς,  καταδεικνύεται ότι ο ακροδεξιός εξτρεμισμός είναι ένα ιδιαίτερα εμφανές -και αυξανόμενο- φαινόμενο μεταξύ των ομάδων χούλιγκαν και ακραίων (ultra).

Οι Wessel Haanstra και Fenna Keijzer, πραγματοποιώντας επίσκεψη στην Πολωνία το 2018 για τις ανάγκες της έρευνας, θεωρούν εξαιρετικά σημαντικό να ξεχωρίσουμε την ανοργάνωτη βία, από τις καλά οργανωμένες επιθέσεις των οργανωμένων χούλιγκαν, όπως αυτή που πραγματοποιήθηκε εναντίον το άτυχου Μιχάλη στη Ν.Φιλαδέλφεια τον Αύγουστο του 2023.

Αυτές οι επιθέσεις «αποτελούν ένα όλο και πιο πιεστικό πρόβλημα σε πολλές χώρες της ΕΕ» λένε οι ειδικοί.

H αίσθηση του… ανήκειν

Το πρώτο σημαντικό στοιχείο είναι ότι χουλιγκανισμός και εξτρεμισμός έχουν παρόμοια βασικά αίτια και κινητήριες δυνάμεις. Και στις δύο περιπτώσεις, τα άτομα εντάσσονται σε μια ομάδα που έχει κάτι να τους προσφέρει: μια αίσθηση του «ανήκειν», μια συλλογική ταυτότητα ή μελλοντικές προοπτικές.

Τόσο ο βίαιος χουλιγκανισμός όσο και ο εξτρεμισμός μοιράζονται τις ίδιες «ελκυστικές» πτυχές: αλληλεγγύη, φιλία, εδαφική ταύτιση, κυριαρχία και αυτονομία, φήμη και τάση για βία.

Μιλώντας ειδικοί στην Πολωνία στους ερευνητές, τόνισαν αυτούς τους παράγοντες έλξης για ομάδες χούλιγκαν και πρόσθεσαν αρκετούς άλλους, όπως το πάθος, τις πολιτικές απόψεις, τη διασκέδαση, τους σαφείς κανόνες και τη δομή.

Το γήπεδο επίσης, παρέχει μια πλατφόρμα για την έκφραση της ιδεολογίας της ομάδας σε ένα ευρύτερο κοινό. Αυτό είναι πιο εμφανές στη χρήση εξτρεμιστικών συμβόλων που χρησιμοποιούνται ευρέως σε όλη την ΕΕ. Αυτά περιλαμβάνουν σύμβολα που σχετίζονται με τους Ναζί, τους Κέλτες και τους σταυροφόρους. Όταν αυτά τα περιστατικά λαμβάνουν παγκόσμια κάλυψη από τα ΜΜΕ, το κοινό τους γίνεται αμέσως πολύ ευρύτερο από τα άτομα στο γήπεδο, αναφέρουν οι Haanstra και Keijzer.

«Φταίνε οι Εβραίοι και ο καπιταλισμός»

Μια άλλη βασική πτυχή είναι η… οικονομική. Αυτοί οι οργανισμοί συχνά εμπλέκονται και σε άλλα ποινικά αδικήματα εναντίον εύπορων.

Εξηγώντας στους ερευνητές τους λόγους που επηρέασαν έναν πρώην εξτρεμιστή χούλιγκαν στη Βαρσοβία να πάρει αυτόν τον βίαιο δρόμο είπε: «Υπήρχε απογοήτευση που δεν είχαμε τα ίδια πράγματα με τη Δύση. Ένας από τους συντρόφους μου έδωσε την απάντηση: φταίνε οι Εβραίοι και ο καπιταλισμός. Αυτή ήταν η σωστή απάντηση για εμάς. Ήθελα το ανήκειν και την εξήγηση, τον σκοπό. Η τοπική ομάδα χούλιγκαν τα παρείχε όλα αυτά, ο αθλητισμός δεν είχε καμία σχέση με αυτό».

Ένας Πολωνός αστυνομικός πρόσθεσε μια άλλη διάσταση σημειώνοντας ότι ο εξτρεμιστικός χουλιγκανισμός στην Πολωνία είναι επίσης ένα ζήτημα γενεών: «Τα παιδιά μεγαλώνουν να μισούν τους άλλους», εξήγησε, παρατηρώντας ότι αντί να παρασυρθούν σε εξτρεμιστικές ομάδες χούλιγκαν, αυτά τα παιδιά μεγαλώνουν για να γίνουν μέλη.

Γήπεδα: Τέλειες δεξαμενές στρατολόγησης

Τα κοινά στοιχεία φανατικών μελών συνδέσμων και ακροδεξιάς καθιστούν τις ομάδες αυτές επιρρεπείς στη στρατολόγηση εξτρεμιστών.

«Οι εξτρεμιστές πηγαίνουν στο γήπεδο για να στρατολογήσουν νέους» αναφέρει η έρευνα « διότι ξέρουν ότι αυτό είναι ένα καλό μέρος για να κοινωνικοποιηθούν και να παρακινήσουν τους ανθρώπους να δραστηριοποιηθούν και έξω από το γήπεδο. Μπορείτε να δείτε ultras που δεν παρακολουθούν το παιχνίδι, αλλά μιλάνε μόνο με άλλους. Αυτοί οι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται για το ποδόσφαιρο και είναι συχνά οι πιο επικίνδυνοι».

Οι εξτρεμιστές χρησιμοποιούν επίσης την ιδεολογία για να ενισχύσουν θεωρίες περί του ανήκειν -εμείς και αυτοί- και να ενισχύσουν την αίσθηση του ανήκειν και της πίστης στη συλλογική τους ταυτότητα και σκοπό.

Οι ποδοσφαιρικές ομάδες Ultra το παρέχουν ήδη αυτό, γεγονός που κάνει ένα επιπλέον βήμα κάπως μικρότερο. Επιπλέον, οι ultra ομάδες καλωσορίζουν τους εξτρεμιστές χούλιγκαν για να ενισχύσουν τον αριθμό τους. Ωστόσο, οι ομάδες ultra δεν διεισδύουν πάντα, επειδή ορισμένες έχουν συνδεθεί με ρητορική μίσους, εγκλήματα μίσους και εξτρεμιστικές ιδεολογίες από την ίδρυσή τους.

Όπως έχουν αναφέρει σε προηγούμενη μελέτη τους οι Alberto Testa και Gary Armstrong «το γήπεδο ποδοσφαίρου θα μπορούσε έτσι να ερμηνευθεί ως μια κοινωνική Αγορά του εικοστού πρώτου αιώνα, όπου οι πολιτικές απόψεις -διαφορετικά γκετοποιημένες στην κοινωνία- μπορούν να εκφραστούν ελεύθερα επιδιώκοντας μια ευρύτερη συναίνεση».

Η «λευκή τζιχάντ»

Κατά καιρούς, οι εξτρεμιστές χούλιγκαν δεν στρατολογούνται απλώς ως μέλη μιας εξτρεμιστικής ομάδας, αλλά ως στρατιώτες για τη «λευκή τζιχάντ» με ακροδεξιά εξτρεμιστικά ιδανικά. Οι χούλιγκαν είναι οργανωμένες ομάδες, πρόθυμες να σπάσουν το νόμος και προσφυγή στη βία.

Αυτό τους καθιστά εξαιρετικά κατάλληλους να πραγματοποιήσουν το έργο των «στρατιωτών» των ακροδεξιών εξτρεμιστικών ομάδων, όπως υπογράμμισαν οι συμμετέχοντες κατά τη διάρκεια της επίσκεψης μελέτης. Ενώ η πλειοψηφία των χούλιγκαν δεν υποστηρίζει τον ακροδεξιό εξτρεμισμό, οι «στρατολόγοι» ακροδεξιών εξτρεμιστικών ομάδων μπορούν να τον χειραγωγήσουν σε ευάλωτες ομάδες χούλιγκαν.

Ορισμένα μέλη χουλιγκάνων και εξτρεμιστών μπορούν να χειραγωγήσουν τον φόβο των ατόμων για τρομοκρατικές επιθέσεις από ισλαμιστές εξτρεμιστές και τον φόβο της μετανάστευσης για να ενισχύσουν το αφήγημα ότι το κράτος δεν προστατεύει τα συμφέροντά τους και να δικαιολογήσει τη χρήση βίας.

Με την απειλή του ισλαμιστικού εξτρεμισμού στην Ευρώπη, τα άτομα μπορεί να αισθάνονται ότι υπερασπίζονται τη χώρα τους με το να ενταχθούν μια ομάδα χούλιγκαν ή εξτρεμιστική ομάδα.

Ας δούμε όμως τι συμβαίνει σε κάποιες χώρες της Ευρώπης που παρατηρείται επικίνδυνη διασύνδεση των δύο φαινομένων.

Ην. Βασίλειο: Η γεννέτειρα του χουλιγκανισμού

Η κοιτίδα του χουλιγκανισμού, η Γηραιά Αλβιόνα υπέστη επίσης έντονη βία χούλιγκαν στη διάρκεια της δεκαετίας του 1980. Ωστόσο, όπως αναφέρει η έρευνα, ο χουλιγκανισμός στο Ηνωμένο Βασίλειο έχει προχωρήσει και τώρα θέτει νέες προκλήσεις: ενώ η σκηνή των χούλιγκαν έχει γίνει λιγότερο βίαιη, η ακροδεξιά παρουσία και οι διαδηλώσεις έχουν αυξηθεί.

Χούλιγκαν και ultras διαφορετικών συλλόγων ενώνονται επίσης κάτω από ένα ιδεολογικό λάβαρο. Τα πιο αξιοσημείωτα είναι η English Defense League (EDL) και η Football Lads Alliance (FLA). Μπορεί ο αριθμός των ακροδεξιών εξτρεμιστών στην FLA να έχει μειωθεί, αλλά μπορεί να κατεβάζει ακόμα και 50.000 οπαδούς σε μια διαδήλωση, κυρίως κατά τη διάρκεια εβδομάδων χωρίς προγραμματισμένους αγώνες ποδοσφαίρου.

Αυτές οι ομάδες ισχυρίζονται ότι στέκονται ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος, προστατεύοντας την Ευρώπη. Ωστόσο, δεδομένου ότι οι διακρίσεις, η ρητορική μίσους, τα ναζιστικά και άλλα σύμβολα της εξεστρεμιστικής ακροδεξιάς είναι εμφανή, η βρετανική αστυνομία εδώ και χρόνια πραγματοποιεί έρευνες για το επίπεδο εξτρεμισμού εντός αυτών των ομάδων.

Σύμφωνα με μαρτυρία Βρετανού αστυνομικού μάλιστα, ορισμένοι χούλιγκαν έχουν πλέον εμπλακεί σε άλλες ακραίες πρακτικές όπως ο σατανισμός.

Ιταλία: Οι 2 στους 10 χούλιγκανς είναι ακροδεξιοί

Όπως αναφέρει η έρευνα, το φαινόμενο των ultras προήλθε από την Ιταλία. Η ταυτότητα των Ιταλών οπαδών του ποδοσφαίρου έχει τις ρίζες της στην εντοπιότητα και την κοινωνική τάξη, η οποία τους παρέχει μια κοινή πολιτική ταυτότητα.

Κατά καιρούς, αυτό οδήγησε σε βία που βασίζεται σε εξτρεμιστικές πολιτικές ιδέες πέρα από τις ποδοσφαιρεικές ομάδες. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει για όλους τους ultras: η ιταλική αστυνομία εκτιμά ότι το 20% από τις 400 ομάδες ultra έχουν ιδεολογικά κίνητρα, κυρίως από τον ακροδεξιό εξτρεμισμό, αλλά και από τον ακροαριστερό εξτρεμισμό. Το υπόλοιπο 80% επικεντρώνεται στην υποστήριξη της ποδοσφαιρικής τους ομάδας.

Η κατάπτυση αντισημιτική εικόνα σε αγώνα της Λάτσιο το 2018.

Ένα εντυπωσιακό περιστατικό, που καλύφθηκε ευρέως από τα MME, ήταν όταν οι οπαδοί της Λάτσιο εμφάνισαν αντισημιτικά σύμβολα. Περιείχαν μια εικόνα της Άννας Φρανκ, ενός από τα πιο γνωστά θύματα του Ολοκαυτώματος, φορώντας πουκάμισο των Ρομά.

Η ιταλική ιστορία έχει μια κληρονομιά διχασμένης μνήμης του παρελθόντος, αύξησης της βίας και του εξτρεμισμού στα γήπεδα ποδοσφαίρου, έξω από τη σφαίρα και τους νόμους της καθημερινής ζωής, όπου οι αστυνομικές ενέργειες περιορίζονται, απλά στη διατήρηση της δημόσιας τάξης.

Γερμανία: Έκφραση για τον νεοναζισμό οι κερκίδες 

Τα προβλήματα που σχετίζονται με τον χουλιγκανισμό και τον εξτρεμισμό στη Γερμανία έχουν επισημανθεί εκτενώς στα μέσα ενημέρωσης. Το ακροδεξιό στοιχείο είναι ιδιαίτερα εμφανές στον κόσμο των χούλιγκανς στη Γερμανία.

Ακροδεξιός διαδηλωτής στο Chemnitz το 2018.

Ο (νεο)ναζιστικός συμβολισμός χρησιμοποιείται συχνά μεταξύ των ακραίων ομάδων χούλιγκαν, πυροδοτώντας τη συζήτηση σχετικά με το εάν αυτό συνιστά ελευθερία έκφρασης πολιτικής γνώμης, ξεκάθαρη πρόκληση και/ή εξτρεμισμό.

Υπενθυμίζεται ότι πριν χρόνια, στις διαδηλώσεις στο Κέμνιτς, όπου συγκεντρώθηκαν περισσότεροι από 4.500 ακροδεξιοί εξτρεμιστές διαδηλωτές και αρκετοί ακροδεξιοί εξτρεμιστές είχαν συλληφθεί πολλοί ως ύποπτοι για το σχεδιασμό τρομοκρατικής επίθεσης.

Βέλγιο: Βία και κλείσιμο ματιού στον αντισημιτισμό 

Το δε Βέλγιο έχει βρεθεί αντιμέτωπο με αρκετές ισλαμιστικές εξτρεμιστικές επιθέσεις.

Υπενθυμίζεται ότι οπαδοί της «ομπρέλας» ακραίων οργανώσεων «Casuals against terrorism» επιδίδονται σε ναζιστικούς χαιρετισμούς και σε βία.

Ακροδεξιοί Χούλιγκανς στη Γερμανία το 2018.

Οι πιο διαβόητες ομάδες χούλιγκαν υποστηρίζουν την ποδοσφαιρική ομάδα της Ρουαγιάλ Αντβέρπ ΦΚ και της KFCO Beerschot. Ορισμένα μέλη σε αυτές τις ομάδες εμφανίζουν αντισημιτικά, αντι-ισλαμικά και αντιμεταναστευτικά σύμβολα, δίχως να κρύβουν τις ναζιστικές τους συμπάθειες.

Ένας μεγάλος αριθμός ατόμων σε αυτές τις ομάδες έχουν δείξει βίαιη συμπεριφορά και είναι πρόθυμοι να πολεμήσουν οποιονδήποτε τους αντιτίθεται.