Τζάκσον Πόλοκ: Ο θρίαμβος και η τραγωδία ήταν φίλοι του ζωγράφου που κανείς δεν μπορεί να αντιγράψει

Η ιστορία του Πόλοκ είναι μια ιστορία ιδιοφυΐας και θλίψης, εκρηκτικών επιτευγμάτων και θανάτου – τα συστατικά μιας κλασικής τραγωδίας.

Ο Τζάκσον Πόλοκ γεννήθηκε στο Γουαϊόμινγκ το 1912, ο μικρότερος από πέντε γιους. Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ανατροφής του στην Αριζόνα και την Καλιφόρνια και μετακόμισε στη Νέα Υόρκη το 1930 για να ασχοληθεί με την τέχνη, μαθαίνοντας από τον Thomas Hart Benton, έναν ηγέτη του αμερικανικού περιφερειαλισμού* στον κόσμο της τέχνης, στο Art Students League στο Μανχάταν.

(*Ο αμερικανικός περιφερειαλισμός είναι ένα ρεαλιστικό κίνημα σύγχρονης τέχνης που περιελάμβανε πίνακες ζωγραφικής, τοιχογραφίες, λιθογραφίες και εικονογραφήσεις που απεικονίζουν ρεαλιστικές σκηνές της αγροτικής και μικρής πόλης της Αμερικής κυρίως στη Μεσοδυτική).

Photo: YouTube

Ο αλκοολισμός ήταν πάντα εκεί

Από το 1938 έως το 1942, ο Πόλοκ εργάστηκε για την Works Progress Administration, έναν ομοσπονδιακά χρηματοδοτούμενο οργανισμό που προέκυψε ως αποτέλεσμα της Μεγάλης Ύφεσης – με στόχο να δώσει στους ανειδίκευτους και άνεργους Αμερικανούς μια ευκαιρία για εργασία.

Ο Πόλοκ συμμετείχε συγκεκριμένα στο «Ομοσπονδιακό Πρόγραμμα Τέχνης», το οποίο έδινε χρήματα σε άνεργους καλλιτέχνες για να δημιουργήσουν τοιχογραφίες, γλυπτά και πίνακες και παρείχε μια υποψία σταθερότητας και ανακούφισης μετά την ύφεση. Αυτό ήταν ιδιαίτερα αναγκαίο στη ζωή του Πόλοκ, καθώς ο καλλιτέχνης αντιμετώπιζε τον αλκοολισμό στις αρχές της καριέρας του, με ορισμένους ιστορικούς να εικάζουν μάλιστα ότι ο Πόλοκ έπασχε από διπολική διαταραχή.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το 1942, η Λη Κράσνερ μπήκε στη ζωή του Τζάκσον Πόλοκ. Καλλιτέχνης και η ίδια, το ζευγάρι γνωρίστηκε σε μια έκθεση του Πόλοκ, στη Νέα Υόρκη. Η Κράσνερ είδε αμέσως τις επεκτατικές δυνατότητες του Πόλοκ και μάλιστα τον ακολούθησε στο διαμέρισμά του το βράδυ της συνάντησής τους.

Είναι αναμφισβήτητα η πιο σημαντική φιγούρα στη ζωή του Πόλοκ. Ακολούθησε μια ερωτική σχέση και αργότερα ένας γάμος, το 1945, αφήνοντας τη φασαρία της πόλης για την ηρεμία και την ησυχία του East Hampton ώστε να συνεχίσουν ανενόχλητοι να προωθούν τις καλλιτεχνικές τους προσπάθειες.

Λη Κράσερ και Πόλοκ / Photo: YouTube

Το σπίτι τους στο East Hampton / Photo: Wikimedia Commons

«Ο εγκέφαλος πίσω από την επιτυχία του συζύγου της»

Η Λη Κράσνερ υπήρξε απίστευτη υποστηρίκτρια και επιρροή για το έργο του Τζάκσον Πόλοκ. Ως κριτικός και καλλιτέχνης η ίδια, περιγράφηκε ως ο «εγκέφαλος πίσω από την επιτυχία του συζύγου της» από την ιστορικό τέχνης Anna C. Chave. Ο έμπορος τέχνης Τζον Μπέρναρντ Μάιερς αναφέρθηκε επίσης δηλώνοντας ότι «δεν θα υπήρχε ποτέ ένας Τζάκσον Πόλοκ χωρίς μια Λη Πόλοκ, και το θέτω αυτό σε κάθε επίπεδο».

Η πρώτη γνωριμία του Πόλοκ με τα υγρά χρώματα έγινε το 1936, κατά τη διάρκεια ενός πειραματικού εργαστηρίου υπό την καθοδήγηση του Μεξικανού τοιχογράφου, Νταβίντ Αλφάρο Σικέιρος.

Αυτό προκάλεσε το ενδιαφέρον του για την έκχυση υγρού χρώματος, το οποίο τελικά τον έστρεψε στην τεχνική «στάγδην» (drip), για την οποία είναι τόσο γνωστός. Μετακινούνταν από το καβαλέτο στο πάτωμα, απλώνοντας ρολά καμβάδων, φροντίζοντας να γνωρίζει καλά κάθε ίνα, κάθε σταγόνα, κάθε πινελιά.

«Στο πάτωμα είμαι πιο άνετος» είπε. «Αισθάνομαι πιο κοντά… πιο πολύ μέρος του πίνακα, αφού έτσι μπορώ να περπατήσω γύρω του, να δουλέψω από τις τέσσερις πλευρές και να είμαι κυριολεκτικά μέσα στον πίνακα».

Photo: Wikimedia Commons

Photo: Wikimedia Commons

Αμφισβήτησε το τι είναι τέχνη

Από το 1947-1950, γνωστή από πολλούς ως η περίοδος Drip, το έργο του Πόλοκ εκτοξεύτηκε στα ύψη. Οι υψηλής ενέργειας καμβάδες του και οι ρευστοί, αφηρημένοι πίνακές του έγιναν ευρέως αξιοθαύμαστοι για την ικανότητά τους να αμφισβητούν το τι ήταν τέχνη.

Η ζωγραφική έγινε κίνηση και δράση, ένας μοναδικός χορός σόλο γύρω από τον καμβά που έδινε ζωή στο έργο. Γκαλερί, κριτικοί και περιοδικά συνέρρεαν κοντά του, ανυπομονώντας να παρακολουθήσουν αυτή τη νέα φάση της αμερικανικής τέχνης.

«Δεν φοβάμαι να κάνω αλλαγές, να καταστρέψω την εικόνα κ.λπ. επειδή ο πίνακας έχει δική του ζωή. Προσπαθώ να την αφήσω να περάσει» δήλωσε ο Πόλοκ. Η μέθοδός του να χρησιμοποιεί ολόκληρο το σώμα του για να ζωγραφίζει έγινε μια μελέτη της κίνησης και του ελέγχου – της τύχης και της πρόθεσης.

Δημιούργησε μερικά από τα πιο διάσημα έργα του κατά τη διάρκεια εκείνων των ετών, όπως το Number 5 και το Autumn Rhythm (Number 30), και γιορτάστηκε ευρέως στον κόσμο της τέχνης ως βασική φιγούρα του νεότερου κινήματός του.

«Οι νέες ανάγκες χρειάζονται νέες τεχνικές. Και οι σύγχρονοι καλλιτέχνες έχουν βρει νέους τρόπους και νέα μέσα για να κάνουν τις δηλώσεις τους… ο σύγχρονος ζωγράφος δεν μπορεί να εκφράσει αυτή την εποχή, το αεροπλάνο, την ατομική βόμβα, το ραδιόφωνο, με τις παλιές μορφές της Αναγέννησης ή οποιουδήποτε άλλου πολιτισμού του παρελθόντος» θα πει.

Λη Κράσερ και Πόλοκ / Photo: YouTube

Γινόταν μέρος του πίνακα / Photo: YouTube

Η αγαπημένη του αυτοκαταστροφή

Παρά την υποστήριξη της δημιουργικής συζύγου του και την έκρηξη της επιτυχίας που ήρθε με τους πίνακες στάγδην του Πόλοκ, ο καλλιτέχνης συνέχισε να παλεύει με τον αλκοολισμό του, προκαλώντας τεράστια πίεση στη σχέση του με την Κράσνερ.

Εξίσου γρήγορα με την άνοδο της φήμης του Πόλοκ, σταμάτησε-εγκατέλειψε τους πίνακές του. Ένιωσε ότι έχασε την επαφή με το έργο του και έπαψε να χρησιμοποιεί το στυλ του drip. Ταυτόχρονα, ξεκίνησε μια εξωσυζυγική σχέση με την επίδοξη καλλιτέχνιδα Ρουθ Κλίγκμαν το 1956- εκείνος ήταν 44 ετών και εκείνη 26.

Η Κράσνερ, απορροφημένη από θυμό για την ανακάλυψη της απιστίας του Πόλοκ, έφυγε από τις ΗΠΑ για να δει φίλους στην Ευρώπη το καλοκαίρι του 1956. Κατά συνέπεια, η Ρουθ Κλίγκμαν μετακόμισε στο σπίτι του Πόλοκ στο East Hampton που μοιραζόταν με την Κράσνερ. Η σχέση τους ήταν μόλις λίγων μηνών.

Δείτε το βίντεο – Ποια ήταν η Ρουθ Κλίγκμαν;

Το απρόσμενο τέλος

Το βράδυ της 11ης Αυγούστου του 1956, ο Πόλοκ, η Κλίγκμαν και η Έντιθ Μέτζγκερ, φίλη της Κλίγκμαν, μπήκαν για τελευταία φορά στο αυτοκίνητο του Πόλοκ. Ο Πόλοκ είχε περάσει όλη τη μέρα πίνοντας, και πήρε μια απότομη στροφή στην Fireplace Road στο East Hampton, εκτοξεύοντας το όχημα και τους επιβάτες του. Η Κλίγκμαν ήταν ο μόνη επιζούσα.

Ο θρύλος λέει, συγκεκριμένα, ότι στις 11 Αυγούστου 1956 η τότε ερωμένη του, η Ρουθ Κλιγκμαν (μετέπειτα σύντροφος του Βίλεμ ντε Κούνινγκ) μαζί με μια φίλη της του είπαν να τις πάει στην παραλία, αυτός προτίμησε να πάνε σε ένα μπαρ και να γίνει στουπί (υπέφερε από βαρύ αλκοολισμό, πλέον) με αποτέλεσμά στην επιστροφή ενώ τον παρακάλαγαν να σταματήσει αυτός να επιταχύνει και το αυτοκίνητο να βγει από το δρόμο.

Ο Πόλοκ άφησε μια σπουδαία κληρονομιά καινοτομίας και μεγαλοφυΐας, που αντιπαραβάλλεται με την καταστροφή και την αυτοαπόρριψη. Όπως έγραψε ο συγγραφέας Γουίλ Μπλάιθ στο περιοδικό Mirabella Magazine το 1999 «κρατήστε την ιστορία του στο φως, γυρίστε την όπως θέλετε, και μπορεί να χρησιμεύσει ως ένα μάθημα για σχεδόν τα πάντα – τη φθορά του δαιμονικού ρουμιού (ή των six-packs όλη μέρα), την κατασπάραξη του καλλιτέχνη από τους λύκους της εμπορευματοποίησης, μια πρόγευση των κινδύνων της κουλτούρας των διασημοτήτων, την κωμωδία της ψυχανάλυσης στην αμερικανική ακμή της, και πάει λέγοντας».

Και όπως είχε πει και ο ίδιος ο Τζάκσον Πόλοκ «δεν υπάρχει χάος, γαμώτο».

Δείτε το τρείλερ της ταινίας για τη ζωή του, «Πόλοκ, ο ασυμβίβαστος», του 2000 με τους Εντ Χάρις και την Μάρσα Γκέι Χάρντεν