Πώς το hip-hop κατέκτησε τον κόσμο

Αυτή την εβδομάδα γιορτάζουμε την 50ή επέτειο του χιπ-χοπ. Μισός αιώνας θράσους, επιδεξιότητας, ελαστικότητας, ατίθασου, γελοίου, ζοφερού, σπαρταριστού, κομπλεξικού, χυμώδους, κουνήματος και ευφυΐας, προκλητικής αλαζονείας, καταστροφικού χιούμορ, καταναλωτικής λαγνείας και βίαιης δυστυχίας, καινοτομίας, κινδύνου, αμφιβολίας και δακρύων.

Το χιπ-χοπ υπήρχε απλά «από πάντα».

«Αυτή η ενέργεια ήταν πάντα μαζί μας, στους μαύρους Αμερικανούς – στην εκκλησία, στις σκηνές, στα στούντιο, στους δρόμους, στα ρούχα και στα μαλλιά και στη στάση του σώματος και στα δόντια, αστράφτοντας, χαμογελώντας, κάνοντας γκριμάτσες, γρυλίζοντας, ακτινοβολώντας, βλαστημώντας. Κυρίως χαμογελώντας ένα θαυματουργό χαμόγελο» γράφει ο Wesley Morris στους New York Times και συνεχίζει.

«Το χιπ-χοπ δεν απλά μια μείξη από το αφρικανικό τύμπανο στο πνευματικό, στο ragtime, την τζαζ, το gospel και τα blues, στο R.&B., τη folk, το rock ‘n’ roll, το funk, τη disco, το new wave και τη house. Δεν είναι επίσης απλώς soul μουσική, είναι μια ενέργεια που δεν διαλύεται ποτέ, αλλά απλώς αλλάζει οικοδεσπότες».

Το «ιερό» breakdance / Photo: Wikimedia Commons

Λοιπόν…

Το χιπ-χοπ είναι κάτι περισσότερο από μουσική- είναι ένα πολιτιστικό κίνημα που ενσωματώνει στοιχεία της τέχνης. Τέσσερα θεμελιώδη στοιχεία χαρακτηρίζουν την κουλτούρα του χιπ-χοπ. Οι αρχικοί τέσσερις βασικοί πυλώνες του χιπ-χοπ περιλαμβάνουν το DJing, το MCing/ραπ, το B-boying/breaking και την οπτική τέχνη/graffiti. Αυτές οι μορφές έκφρασης έχουν επίσης εξελιχθεί σε περαιτέρω υποκουλτούρες με διαρκή κληρονομιά.

«Το ραπ είναι κάτι που κάνεις, το χιπ χοπ είναι κάτι που ζεις» – KRS One

Η διασταύρωση αυτών των τεσσάρων στοιχείων δημιούργησε επίσης μια πολιτιστική επανάσταση που εξαπλώθηκε γρήγορα σε ολόκληρο τον κόσμο. Η παγκόσμια επιρροή της κουλτούρας του χιπ-χοπ διαμόρφωσε τα μουσικά στυλ, τη μόδα, την τεχνολογία, την τέχνη, την ψυχαγωγία, τη γλώσσα, το χορό, την εκπαίδευση, την πολιτική, τα μέσα ενημέρωσης και πολλά άλλα. Μέχρι σήμερα, το χιπ-χοπ συνεχίζει να είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, αναπτύσσοντας νέες μορφές τέχνης που επηρεάζουν τις ζωές νέων και παλαιότερων γενεών.

Δείτε το βίντεο 

Τόσες δεκαετίες μέσα σε 15 λεπτά

Τη βραδιά των τελευταίων Grammy, έγινε μια σύντμηση πέντε δεκαετιών σε 15 λεπτά, και το αποτέλεσμα ήταν μια απίστευτη καλλιτεχνική εργασία. Ο αρχιραπέρ των Roots, Black Thought, άνοιξε με ένα παραμύθι. «Πενήντα χρόνια πριν, μια πριγκίπισσα του δρόμου γεννήθηκε για να γίνει είδωλο» ξεκινούσε. Στη συνέχεια εμφανίστηκε μια δίνη από δημιουργούς.

Ο Grandmaster Flash με τον Barshon, ο Melle Mel, ο Rahiem και ο Scorpio, οι οποίοι συγχωνεύτηκαν στους Run-DMC. Και οι Run-DMC σε LL Cool J. Ο LL Cool J σε DJ Jazzy Jeff. Jazzy Jeff σε Salt-N-Pepa. Αυτοί οι δύο σε Rakim, τον οποίο ακολούθησαν οι Chuck D και Flavor Flav. Αυτή ήταν απλώς η πρώτη πορεία τριών χαλαρά χρονολογικών κινήσεων. Η τρίτη έκλεισε με τους απογόνους: Lil Baby, μετά GloRilla και μετά Lil Uzi Vert.

«Πόσο σωματική ήταν πάντα αυτή η μουσική, πόσο σωματική. Salt-N-Pepa, Kid ‘n Play, MC Hammer, Missy Elliott, Beyoncé – χορεύουν. Μιλάω για το πώς δεν μπορείς απλά να στέκεσαι εκεί και να ραπάρεις. Τα χέρια χτυπάνε. Οι καρποί σπάνε. Τα τακούνια ποδοπατούν. Τα κεφάλια γνέφουν, κουνιούνται, περιστρέφονται, ταλαντεύονται.Τα δάχτυλα, οι ώμοι, τα φρύδια. Παλιά η κίνηση ήταν να λυγίζεις τα πόδια σου, ένα χέρι σε κάθε μηρό, να σκύβεις μπροστά και να κουνιέσαι» συνεχίζει ο Wesley Morris στους New York Times.

Dj Kool Herc / Photo: Wikimedia Commons

Το νέο σύνολο του sexiness

«Θα μπορούσα να συνεχίσω, για τον έμφυτο hip-hop σεξισμό, για τη στερεοτυπική σωματική διάπλαση: LL και Lil’ Kim, Tupac, Trina και 50 Cent- για την Cardi B. Για το πυραυλοεπιστημονικό βάθος στο hook ενός από τα hits της Megan Thee Stallion: “Body-ody-ody-ody-ody-ody-ody-ody-ody-ody-ody-ody-ody-ody-ody-ody”.

»Αλλά νομίζω ότι αυτό που στην πραγματικότητα μου αποκαλύφθηκε εκείνο το βράδυ των Grammy είχε λιγότερο να κάνει με τις ερωτικές δυνατότητες του χιπ-χοπ και περισσότερο με ένα νέο (επίσης σέξι) σύνορο: Tην απόκτηση χάρης και κύρους.

»Κάτι που δεν μου έγινε αντιληπτό μέχρι που η Queen Latifah ανέβηκε στη σκηνή για να τραγουδήσει ένα κομμάτι του «U.N.I.T.Y.». Αυτό που φορούσε ήταν μαύρο και φουσκωτό- το γιλέκο της, έλαμπε. Ποια αστρική δύναμη την ώθησε για να βρεθεί εκεί;» αναρωτιέται επιχειρηματολογώντας ο Wesley Morris.

Photo: Wikimedia Commons

50 χρόνια πριν

Αυτή η 50ή επέτειος χρονολογείται από τη νύχτα, στο Μπρονξ, τον Αύγουστο του 1973, που ο Kool Herc στάθηκε πάνω από ένα σετ πικάπ και συνδύασε δύο δίσκους για να σχηματίσει ένα συνεχές breakbeat. Δεν ακούγεται και τόσο σεισμικό όταν το θέτεις έτσι. Αλλά αυτό ήταν: Το Big Bang, ένα μυθικό γεγονός.

Και όταν το θέτεις έτσι, αυτά τα 50 χρόνια πρέπει πραγματικά να σταθούν μόνα τους. Οι πρώτοι καλλιτέχνες των μπλουζ ήταν σκλάβοι. Ανάλογα με το πότε πιστεύετε ότι γεννήθηκε η τζαζ – μιλάμε για ιστορία και μυθολογία εδώ – οι δημιουργοί της είχαν γονείς που ήταν σκλάβοι. Οι εφευρέτες του ροκ εν ρολ προέρχονταν από κεντρικά και νότια μέρη. Αλλά το χιπ-χοπ συμβαίνει ακριβώς όταν η Μεγάλη Μετανάστευση τελειώνει. Οι απαρχές του είναι συντριπτικά βόρειες και εντελώς αστικές.

Ένας DJ έπαιζε δίσκους και τα πληρώματα χόρευαν. Οι πρώτοι M.C; Ήταν προσωπικότητες που μερικές φορές μιλούσαν πάνω από τη μουσική. Η ομοιοκαταληξία και τα μηχανήματα παραγωγής ρυθμών ήρθαν αργότερα. Η αδράνεια; Οι συνθήκες που γεννήθηκε το χιπ-χοπ προσπαθώντας να δώσει λύσεις. Πώς να κρατάς τα b-boys και τα b-girls να τα σπάνε όλη νύχτα;

Οι DJs ανακάλυψαν τη θεραπεία. Το χιπ-χοπ προσδιόρισε μια κουλτούρα που ήδη υπήρχε, αλλά έκανε τα παιδιά, τους εφήβους και τους ελάχιστα ενήλικες να βγάλουν νόημα για τον εαυτό τους. Οι Νέοι Μαύροι – φρέσκοι, μετά fly, μετά fire, μετά rizzy.

Μια ακόμα επίκληση σε έναν διαχρονικό ευφημισμό της κοινότητας και των καθημερινών ειδήσεων: Μόνιμα σε κίνδυνο. Καταδικασμένοι.

Θα περίμενε κανείς να επικρατήσει ένα μπλουζ ή τουλάχιστον μια αμφιθυμία. Όχι. Μια πληθωρική, επίμονη, αδύνατη αποφασιστικότητα καθόρισε το πρώιμο χιπ-χοπ, το jive μέρος του μπλουζ, τη φανταστική σκληρότητα, την ταυτοτική ευδοκίμηση. «That’s the breaks, that’s the breaks». «Είναι σαν ζούγκλα μερικές φορές. Με κάνει να αναρωτιέμαι πώς καταφέρνω να μη βουλιάξω». «Έτσι είναι, και έτσι είναι. Huuh!»

50 Cent / Photo: Wikimedia Commons

Μια ρήξη με το παρελθόν

«Εδώ και 50 χρόνια, η ουσιαστική γραφή – μύθοι, κωμωδίες, ημερολόγια- περιπέτεια, απομνημονεύματα, πορνό – για τη ζωή των νέων μαύρων συμβαίνει στο χιπ-χοπ. Τραγούδια για συναισθήματα, φαντασιώσεις, διλήμματα, εξομολογήσεις, φαντασιώσεις.

Τι άλλο είναι το Ready to Die του Notorious B.I.G. και η εξαντλητική, εν γνώσει του, μελωδική αναπαράσταση της ηθικής παρακμής, παρά ένας θρίαμβος της λογοτεχνίας; Δεν είναι παρά ένας μόνο τίτλος σε ένα ράφι γεμάτο με δεκάδες ανάλογους δυνατούς τίτλους.

Αυτό είναι ένα αριστούργημα που διαδραματίζεται στη Νέα Υόρκη» γράφει ο ο Wesley Morris στους New York Times και συνεχίζει.

«Αυτό που τελικά παρασκευάζεται στο Χιούστον και στην Ατλάντα, στο Μαϊάμι, στη Νέα Ορλεάνη και στο Μέμφις, στη Βιρτζίνια και στην Καλιφόρνια, εμβαθύνει το χιπ-χοπ, το οδηγεί σε φρικιαστικά, funky, bouncy, ξεκαρδιστικά, σκανδαλιάρικα βασίλεια, σκοτεινά, ονειρικά, ασταθή τοπία. Αναδύονται η αδυναμία, η παράνοια, η τριπλότητα, ο αφροκεντρισμός και ο μινιμαλισμός. Είναι μουσική που εξορύσσει το παρελθόν, αλλά δυναμικά για το παρόν, συχνά για τον εαυτό της. Τα παιδιά του χιπ-χοπ δεν γνώριζαν έναν εθνικό αγώνα για τα πολιτικά δικαιώματα ως κάτι περισσότερο από ιστορία ή μέρος ενός σχεδίου μαθήματος. Είχαν βιώσει προσωπικές συγκρούσεις – τον αγώνα για φαγητό, στέγη, ασφάλεια, σταθερότητα, δουλειά και σεβασμό. Πόσοι από αυτούς τους καλλιτέχνες ενηλικιώθηκαν μέσα ή δίπλα σε δημόσιες κατοικίες και στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης; Η δυστυχία ήταν μέσα στην τέχνη.

»Το χιπ-χοπ αντιπροσωπεύει μια ρήξη με το παρελθόν, επειδή εξερράγη από κάτι που έσπασε: Την υπόσχεση αυτής της χώρας προς τους μαύρους πολίτες της. Και σε αντίθεση με τις πτυχές της τζαζ και της Motown, αυτή η νέα μουσική δεν θα μπορούσε να διαφωνήσει για τη λαμπρότητα, την αξία και την απαράμιλλη εφευρετικότητά της. Κατευνασμός, λεπτότητα, ευγένεια, αγάπη – αυτά προφανώς δεν λειτούργησαν. Φέρτε το θόρυβο».

*Με στοιχεία από nytimes.com