Η Λίνα Μενδώνη ανακαλεί την παραχώρηση από την Μελίνα Μερκούρη του «σπιτιού» του ΣΕΑ

Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, με απόφαση που υπογράφει η ίδια και η οποία «ανέβηκε» στη Διαύγεια το απόγευμα της Παρασκευής 11 Αυγούστου, ανακαλεί την παραχώρηση στον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων του κτιρίου που βρίσκεται στην οδό Ερμού 134-136. Την παραχώρηση αυτή είχε κάνει, με δική της υπουργική απόφαση η αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη το 1982.

Η απόφαση της Λίνας Μενδώνη υπογράφηκε και δημοσιεύτηκε πριν καλά καλά η διοίκηση του ΣΕΑ προχωρήσει στην κατάθεση όλων των σχετικών εγγράφων που της είχαν ζητηθεί από τις υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού για τα οποία είχε ζητήσει προθεσμία για να μπορέσει να τα συγκεντρώσει, λόγω και των θερινών διακοπών.

Αφορμή για την ενέργεια αυτή της υπουργού Πολιτισμού ήταν η πραγματοποίηση εκδήλωσης στον προαύλιο χώρο του κτιρίου του ΣΕΑ με αφορμή το πολύνεκρο τραγικό ναυάγιο στην Πύλο, για την οποία εκδήλωση είχε ζητήσει έγγραφες εξηγήσεις από τη διοίκηση του ΣΕΑ. Η υπουργός Πολιτισμού επικαλείται στη σχετική υπουργική απόφαση το γεγονός ότι πραγματοποιήθηκε «εκδήλωση ανοικτή προς το κοινό, χωρίς άδεια του Υπουργείου Πολιτισμού και χωρίς την καταβολή τελών υπέρ του Οργανισμού Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων, κατά παράβαση του ν. 4858/2021 (άρθρο 46)». 

Η υπουργός Πολιτισμού θεώρησε «επιβαρυντική συνθήκη» το γεγονός ότι έγινε εκδήλωση για ζήτημα που «απέκτησε πολιτικές διαστάσεις» και μάλιστα εκδήλωση που «ελάμβανε θέση επί του ζητήματος». Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά: «επιβαρυντική συνθήκη συνιστά το γεγονός ότι, εν γνώσει του Σ.Ε.Α., η εκδήλωση εντός δημοσίου ακινήτου-μνημείου, δεν συνδέονταν ούτε με τα επιστημονικά, εργασιακά και οικονομικά συμφέροντα των αρχαιολόγων-μελών του Σ.Ε.Α., ούτε με την αρχαιολογία, τις αρχαιότητες, τα μνημεία και την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας, ούτε με τις επιστήμες, τις τέχνες και τις πολιτιστικές δράσεις, αλλά αφορούσε σε πρόσφατο πραγματικό περιστατικό, το οποίο είχε λάβει πολιτικές διαστάσεις, η δε εκδήλωση ελάμβανε συγκεκριμένη θέση επί του θέματος, όπως προέκυπτε ήδη από τον τίτλο αυτής».

Η υπουργός στην απόφασή της, την οποία η Αξιωματική Αντιπολίτευση χαρακτηρίζει εκδικητική και ζητά την ακύρωσή της, επικαλείται ότι στην εκδήλωση αυτή υπήρχε «απαραίτητη συνεισφορά» των επισκεπτών, παρότι τόσο ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων όσο και οι συμμετέχοντες στην εκδήλωση έχουν διαψεύσει κατηγορηματικά ότι υπήρξε ποτέ τέτοια αναφορά στην πρόκληση – αφίσα για την εκδήλωση ή οποιαδήποτε οικονομική «συνεισφορά».

Η απόφαση της υπουργού Πολιτισμού βρίσκεται αναρτημένη εδώ.

Φωτόγραφία από βιβλιοπαρουσίαση στον κήπο του κτιρίου που είχε παραχωρηθεί στον ΣΕΑ

Οι Έλληνες Αρχαιολόγοι δεν χρειάζονται το δικό τους σπίτι;

Ο συγκεκριμένος χώρος παραχωρήθηκε στον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων με απόφαση της αείμνηστης Μελίνας Μερκούρη το 1982. Με αυτόν τον τρόπο αναγνώριζε και την προσφορά ενός κλάδου του υπουργείου Πολιτισμού, των αρχαιολόγων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, στους οποίους χρωστάμε μεγάλο μέρος της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας.

Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι όλα αυτά τα χρόνια οι αρχαιολόγοι και ο ΣΕΑ έχουν αναπτύξει πολύ σημαντική δράση στην προσπάθεια να μπει φραγμός ενάντια σε όσους όπου βλέπουν αρχαία ονειρεύονται μπουλντόζες και τσιμέντο. Είναι ένας κλάδος εργαζομένων που έχει έρθει πολλές φορές σε σύγκρουση με οργανωμένα συμφέροντα.

Πολύ πρόσφατο είναι το παράδειγμα του σοβαρού τραυματισμού, σε μαφιόζικου τύπου επίθεση, αρχαιολόγου που εργαζόταν στη Μύκονο και κατέγραφε, ως όφειλε, τις παραβιάσεις της νομοθεσίας από «καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος» σε παραλίες του νησιού. Το περιστατικό προκάλεσε μεγάλο θόρυβο και οδήγησε και σε κυβερνητικές πρωτοβουλίες ενάντια στην «ανομία της Μυκόνου», πρωτοβουλίες που μάλιστα προβλήθηκαν και στην προεκλογική περίοδο.

Είναι αλήθεια ότι σε αρκετά ζητήματα οι αρχαιολόγοι μέσω του ΣΕΑ έχουν συγκρουστεί με την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού. Όμως, το έχουν κάνει προσπαθώντας πάντα να τεκμηριώσουν τις θέσεις τους επιστημονικά και συχνά οι αντιρρήσεις τους σε ζητήματα όπως π.χ. το Μετρό Θεσσαλονίκης ή ο τρόπος που πρέπει να διαμορφωθεί το θεσμικό πλαίσιο των μουσείων, έχουν την υποστήριξη της ελληνικής και διεθνούς ακαδημαϊκής κοινότητας.

Και όποιος γνωρίζει την ελληνική πραγματικότητα, ξέρει ότι οι παρεμβάσεις τους για την προστασία μνημείων έχουν καταφέρει σε αρκετές περιπτώσεις να βελτιώσουν σημαντικά επενδύσεις που έγιναν, κάτι που αναγνωρίζουν και οι ίδιοι οι επενδυτές. Είναι δε ο κλάδος του δημοσίου που έχει τις λιγότερες καταγγελίες σε βάρος του για φαινόμενα διαφθοράς.

Το ίδιο το γεγονός ότι επέλεξαν εδώ και αρκετά χρόνια να παραχωρούν τον χώρο τους για εκδηλώσεις, βιβλιοπαρουσιάσεις, ημερίδες, συνέδρια και άλλες εκδηλώσεις, θεωρώντας ότι δεν τους παραχωρήθηκε από τη Μελίνα για να έχουν απλώς το δικό τους σπίτι, αλλά και για να αποτελέσει ένα χώρο πολιτισμού, επίσης αποτελεί πράξη ευθύνης από τη μεριά τους.

Με βάση όλα τα παραπάνω είναι σαφές ότι οι αρχαιολόγοι άξιζαν να έχουν αυτό το σπίτι και η παρουσία και δράση τους, όλα αυτά τα χρόνια απέδειξε ότι φέρθηκαν με τρόπο ανάλογο στην τιμή που όντως τους έγινε.

Και βεβαίως, όλοι θα συμφωνήσουμε ότι ένας υπουργός οφείλει να κρίνει με το κριτήριο εάν ένας φορέας στον οποίο παραχωρήθηκε δημόσιο κτίριο όντως το αξιοποίησε ορθά και όντως είναι ένας φορέας με δράση στην οποία αναλογεί μια τέτοια παραχώρηση. Δεν μπορεί να κρίνει με το κριτήριο εάν συμφωνεί ή όχι με τις αποφάσεις ενός σωματείου. Άλλωστε, εάν μιλάμε για σωματεία που όντως εκπροσωπούν τους εργαζομένους, επόμενο είναι τις περισσότερες φορές οι υπουργοί να μην συμφωνούν με αυτά που λένε τα σωματεία και όχι το αντίθετο.

Είναι τόσο μεγάλο «παράπτωμα» μια εκδήλωση για την Πύλο;

Στον χώρο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων έχουν πραγματοποιηθεί εκατοντάδες εκδηλώσεις εδώ και αρκετά χρόνια. Ας δούμε πώς οι ίδιοι περιγράφουν όλο το φάσμα των εκδηλώσεων που έχουν κάνει εκεί:

«Ως γνωστόν, ήδη από τη δεκαετία του 1990, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, στη βάση αποφάσεων του Διοικητικού Συμβουλίου και των Γενικών Συνελεύσεων, χρησιμοποιεί το κτίριο και τον κήπο του Συλλόγου για τους καταστατικούς του σκοπούς: την στέγαση των γραφείων του, της βιβλιοθήκης, του ξενώνα για τους αρχαιολόγους που δεν έχουν μόνιμη διαμονή στην Αθήνα, δράσεις του Συλλόγου, την πραγματοποίηση επιστημονικών σεμιναρίων, διαλέξεων και εκδηλώσεων του Συλλόγου, εκδηλώσεων και δράσεων Υπηρεσιών του ΥΠΠΟ, εκδηλώσεων άλλων φορέων, καλλιτεχνικών εκδηλώσεων και πολιτιστικών δρώμενων, με ιδιαίτερη έμφαση στην απεύθυνση στη γειτονιά και τους φορείς της πόλης, σε πολιτιστικούς φορείς, και στην κοινωνία των πολιτών.

Ιδιαίτερα ο κήπος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων έχει φιλοξενήσει, ενδεικτικά και όχι περιοριστικά, εκδηλώσεις του Δήμου Αθηναίων (οι δράσεις του Athens City Festival φιλοξενούνται πλέον κάθε χρόνο στον κήπο του Συλλόγου), την ετήσια γιορτή της Ανεξαρτησίας του Μεξικού που διοργανώνει η Πρεσβεία του Μεξικού, την ετήσια γιορτή του Συλλόγου Αλσατών, σχολικές γιορτές των γειτονικών σχολείων, το Φεστιβάλ Κόμικ, το Φεστιβάλ Women in Arts, βιβλιοπαρουσιάσεις εκδοτικών οίκων όπως οι εκδόσεις  Gutenberg, Τόπος, Μέλισσα, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Στερέωμα κ.ά., παρουσιάσεις των αρχαιολογικών λευκωμάτων του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ι. Λάτση («Ο Κύκλος των Μουσείων»), μουσικές εκδηλώσεις, εκθέσεις φωτογραφίας, δράσεις κατά του κοινωνικού αποκλεισμού του Υπουργείου Δικαιοσύνης, φιλανθρωπικά μπαζάρ, κινηματογραφικές προβολές.

Επιπλέον, ο Σύλλογος έχει διοργανώσει με εθελοντική συνεισφορά των μελών του επί 4 χρόνια θερινό σινεμά στον κήπο, δωρεάν για όλους τους πολίτες, κατά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο. Εκτός από εκδηλώσεις που προβάλλουν την αρχαιολογία και τον πολιτισμό, ο Σύλλογος έχει φιλοξενήσει εκδηλώσεις και φεστιβάλ άλλων φορέων με θέματα την οικολογία, την περιβαλλοντική κρίση, την φιλοζωία, την υπεράσπιση των δικαιωμάτων και την προβολή της επανένταξης των κρατουμένων και των τοξικοεξαρτημένων, εκδηλώσεις ενάντια στον φασισμό, εκδηλώσεις για τα δικαιώματα των γυναικών και τον φεμινισμό, τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, και όλα τα θέματα που απασχολούν κάθε δημοκρατικό πολίτη, αλλά και την ευνομούμενη πολιτεία. 

Με τον τρόπο αυτό, το δημόσιο κτίριο που έχει παραχωρηθεί από το ΥΠΠΟ στον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων όχι μόνο προάγει την σχέση των αρχαιολόγων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας με την κοινωνία και το κύρος του Συλλόγου (Κατ. άρ. 2, 3, 4), αλλά και εκπληρώνει τους κοινωνικούς σκοπούς ενός δημόσιου κτηρίου, αποτελώντας πλέον ένα ζωντανό χώρο – τοπόσημο στην περιοχή του Θησείου και αποδεικνύοντας ότι τα κτήρια ιδιοκτησίας του ΥΠΠΟ μπορούν να αποτελέσουν αναζωογονητικό στοιχείο για την πόλη και τον πολιτισμό, χωρίς καμία εμπορευματική χρήση.»

Και είναι αλήθεια ότι όντως εδώ και χρόνια ο χώρος αυτός λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο και κάποιες φορές οι εκδηλώσεις που οργανώνονται εκεί μπορεί να έχουν και πολιτικό τόνο, παρότι ο Σύλλογος δεν παραχωρεί τον χώρο για αμιγώς πολιτικές-κομματικές εκδηλώσεις. Και ουδέποτε μέχρι τώρα είχε υπάρξει κάποιο πρόβλημα, ούτε είχε ποτέ ζητηθεί κάποια επιπλέον άδεια. Άλλωστε, προφανώς οι αρχαιολόγοι είναι οι κατεξοχήν αρμόδιοι να οργανώσουν εκδηλώσεις με τρόπο που δεν θα προκαλεί φθορά στο συγκεκριμένο κτίριο που είναι ιδιοκτησίας του δημοσίου.

Η συγκεκριμένη εκδήλωση ήταν για το τραγικό ναυάγιο στην Πύλο, ένα θέμα που συγκλόνισε την ελληνική και παγκόσμια κοινωνία, για το οποίο κηρύχθηκε τριήμερο πένθος και για το οποίο άνοιξε μεγάλη συζήτηση για το εάν και κατά πόσο οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και οι πολιτικές τους φέρουν μερίδιο ευθύνης για τέτοια τραγικά περιστατικά. Κανείς μπορεί να έχει τη μία ή την άλλη γνώμη αλλά είναι μια πραγματική συζήτηση, όντως σε τελική ανάλυση πολιτική.

Όμως, ποιο το πρόβλημα να οργανωθεί μια εκδήλωση και αυτό να συζητηθεί; Η διαφωνία της υπουργού με την άποψη που εκφράστηκε εκεί, ή του οποιουδήποτε, δεν είναι λόγος να θεωρηθεί παράπτωμα. Σε τελική ανάλυση, τα σωματεία, συμπεριλαμβανομένων αυτών των δημοσίων υπαλλήλων, έχουν το δικαίωμα να έχουν και άποψη για το συγκεκριμένο θέμα. Και ο ΣΕΑ είχε μια θέση για αυτό το θέμα, ψηφισμένη από γενική συνέλευση, διαφορετική ίσως από την κυβερνητική αλλά εξίσου νόμιμη, εάν μιλάμε για δημοκρατικό διάλογο.

Όμως, υπάρχει και ένα συνολικότερο ζήτημα. Έχουμε έναν χώρο που έχει παραχωρηθεί για δεκαετίες, όπου έχουν γίνει εκατοντάδες εκδηλώσεις για διάφορα ζητήματα και με αφορμή μία εκδήλωση, που είχε έναν πιο πολιτικό τόνο, ανακαλείται η παραχώρηση και ένα ιστορικό σωματείο χάνει το «σπίτι», που του παραχώρησε η Μελίνα Μερκούρη.

Ακόμη, δηλαδή, και εάν δεχτούμε ότι υπήρξε μια «παρέκκλιση» από τους κανόνες για τη χρήση, η εύλογη απάντηση θα ήταν θα ζητηθούν και να δοθούν εξηγήσεις και να γίνουν συστάσεις σε σχέση με τον χαρακτήρα των εκδηλώσεων ή για το ποια πρέπει να είναι η διαδικασία. Αντιθέτως, η σχεδόν «αυτόματη» ανάκληση της παραχώρησης παραπέμπει σχεδόν σε μια «προειλημμένη» απόφαση. Όμως, όλοι μπορούμε να αντιληφθούμε ότι δεν αρμόζει στο αναγκαίο «κυβερνητικό ήθος», υπουργοί να αναζητούν τρόπο να «χτυπήσουν» ενοχλητικά σωματεία.

Γιατί, σε τελική ανάλυση, η δουλειά των σωματείων είναι ακριβώς να είναι ενοχλητικά. Να κάνουν κριτική στους φορείς εξουσία. Να αποκαλύπτουν προβλήματα. Να προωθούν τη δημόσια συζήτηση.

Οι έλληνες αρχαιολόγοι και ο Σύλλογός τους όλα αυτά τα έχουν κάνει με το παραπάνω, την ώρα που ως εργαζόμενοι δημόσιοι υπάλληλοι κάνουν καλά τη δουλειά τους – και εάν καθυστερήσει μια οικοδομή για να τελειώσει η ανασκαφή, για καλό είναι, γιατί έτσι σώζονται αρχαιότητες. Γι’ αυτό και δικαιούνται να συνεχίσουν να έχουν το «σπίτι» τους.