Κλιματική αλλαγή: Αυξάνει την πιθανότητα σεισμών και ηφαιστειακών εκρήξεων

Ραγδαίες είναι οι συνέπειες παγκοσμίως, εξαιτίας της κλιματικής κρίσης που βιώνει ολόκληρος ο πλανήτης.

Σε ορισμένες περιοχές, η κλιμάκωση των θερμοκρασιών αυξάνει τη συχνότητα και την πιθανότητα πυρκαγιών και ξηρασίας. Σε άλλες, οι βροχοπτώσεις και οι καταιγίδες γίνονται πιο έντονες ή επιταχύνουν τον ρυθμό της τήξης των παγετώνων, όπως αναφέρει η ιστοσελίδα theconversation.

Ακραία φαινόμενα

Ο προηγούμενος μήνας είναι μια καθαρή απεικόνιση αυτού ακριβώς του φαινομένου. Τμήματα της Ευρώπης και του Καναδά καταστράφηκαν από τις πυρκαγιές, ενώ το Πεκίνο έχει καταγράψει τις πιο έντονες βροχοπτώσεις εδώ και τουλάχιστον 140 χρόνια.

Κοιτάζοντας πιο πίσω, μεταξύ 2000 και 2019, οι παγετώνες έχασαν περίπου 267 γιγατόνους πάγου ετησίως. Το λιώσιμο των παγετώνων συμβάλλει στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας (αυτή τη στιγμή αυξάνεται κατά περίπου 3,3 χιλιοστά ετησίως) και σε περισσότερους παράκτιους κινδύνους, όπως πλημμύρες και διάβρωση.

Σεισμοί

Ωστόσο, το μεταβαλλόμενο κλίμα μπορεί να μην επηρεάζει μόνο τους κινδύνους στην επιφάνεια της Γης. Η κλιματική αλλαγή – και συγκεκριμένα η αύξηση των βροχοπτώσεων και η τήξη των παγετώνων – θα μπορούσαν επίσης να επιδεινώσουν τους κινδύνους κάτω από την επιφάνεια της Γης, όπως σεισμοί και ηφαιστειακές εκρήξεις.

Η Έκτη Έκθεση Αξιολόγησης της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή το 2021 αποκάλυψε ότι η μέση βροχόπτωση έχει αυξηθεί σε πολλές περιοχές του κόσμου από το 1950. Μια θερμότερη ατμόσφαιρα μπορεί να διατηρήσει περισσότερους υδρατμούς, οδηγώντας στη συνέχεια σε υψηλότερα επίπεδα βροχοπτώσεων.

Είναι ενδιαφέρον ότι οι γεωλόγοι έχουν από καιρό εντοπίσει μια σχέση μεταξύ των ρυθμών βροχοπτώσεων και της σεισμικής δραστηριότητας. Στα Ιμαλάια, για παράδειγμα, η συχνότητα των σεισμών επηρεάζεται από τον ετήσιο κύκλο βροχοπτώσεων της καλοκαιρινής περιόδου των μουσώνων. Το 48% των σεισμών των Ιμαλαΐων σημειώνεται κατά τους ξηρότερους μήνες πριν από τους μουσώνες, συγκεκριμένα τους μήνες Μάρτιο, Απρίλιο και Μάιο, ενώ μόλις το 16% συμβαίνει την εποχή των μουσώνων.

Κατά τη θερινή περίοδο των μουσώνων, η βροχόπτωση συμπιέζει τον φλοιό τόσο κατακόρυφα όσο και οριζόντια, σταθεροποιώντας τον. Όταν αυτό το νερό εξαφανίζεται το χειμώνα,  αποσταθεροποιεί την περιοχή και αυξάνει τον αριθμό των σεισμών που συμβαίνουν.

Η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να εντείνει αυτό το φαινόμενο. Τα κλιματικά μοντέλα προβλέπουν ότι η ένταση των βροχοπτώσεων των μουσώνων στη νότια Ασία θα αυξηθεί στο μέλλον ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής. Αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει περισσότερα σεισμικές δονήσεις.

Ο αντίκτυπος του βάρους του νερού στον φλοιό της Γης υπερβαίνει την απλή βροχόπτωση και επεκτείνεται και στον πάγο. Η τελευταία εποχή των παγετώνων έφτασε στο τέλος της πριν από περίπου 10.000 χρόνια, όταν απόψυξη βαριών μαζών παγετώνων προκάλεσε την ανάκαμψη τμημάτων του φλοιού της Γης προς τα πάνω. Αυτή η διαδικασία, που ονομάζεται ισοστατική ανάκαμψη, αποδεικνύεται από τις υπερυψωμένες παραλίες στη Σκωτία – μερικές από τις οποίες βρίσκονται έως και 45 μέτρα πάνω από την τρέχουσα επιφάνεια της θάλασσας.

Στοιχεία από τη Σκανδιναβία υποδηλώνουν ότι μια τέτοια ανάταση, σε συνδυασμό με την αποσταθεροποίηση της τεκτονικής της περιοχής, προκάλεσε πολυάριθμους σεισμούς μεταξύ 11.000 και 7.000 ετών πριν. Ορισμένοι από αυτούς τους σεισμούς ξεπέρασαν ακόμη και το μέγεθος των 8,0 βαθμών που υποδηλώνει σοβαρές καταστροφές και απώλεια ζωών. Η ανησυχία έγκειται στο ότι η συνεχιζόμενη τήξη των παγετώνων σήμερα, θα μπορούσε να έχει παρόμοια αποτελέσματα.

Ηφαιστειακές εκρήξεις

Επιπλέον, υπάρχει μια συσχέτιση μεταξύ των παγετώνων στον φλοιό της Γης και της εμφάνισης ηφαιστειακής δραστηριότητας. Περίπου 5.500–4.500 χρόνια πριν, το κλίμα της Γης ψύχθηκε και οι παγετώνες άρχισαν να επεκτείνονται στην Ισλανδία. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα στην Ισλανδία μειώθηκε σημαντικά κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Υπήρξε μια επακόλουθη αύξηση της ηφαιστειακής δραστηριότητας μετά το τέλος αυτής της ψυχρής περιόδου, αν και με καθυστέρηση αρκετών εκατοντάδων ετών.

Αυτό το φαινόμενο μπορεί να εξηγηθεί από το βάρος των παγετώνων που συμπιέζουν τόσο τον φλοιό της Γης όσο και τον υποκείμενο μανδύα (ο κυρίως συμπαγής όγκος του εσωτερικού της Γης). Αυτό διατήρησε το υλικό που αποτελεί τον μανδύα υπό υψηλότερη πίεση, εμποδίζοντάς το να λιώσει και να σχηματίσει το μάγμα που απαιτείται για τις ηφαιστειακές εκρήξεις.

Ωστόσο, η αποπαγετοποίηση και η σχετική απώλεια βάρους στην επιφάνεια της Γης επέτρεψαν να συμβεί μια διαδικασία που ονομάζεται τήξη αποσυμπίεσης, όπου η χαμηλότερη πίεση διευκολύνει την τήξη στον μανδύα. Αυτή η τήξη είχε ως αποτέλεσμα το σχηματισμό του υγρού μάγματος που τροφοδότησε την επακόλουθη ηφαιστειακή δραστηριότητα στην Ισλανδία.

Ακόμη και σήμερα, αυτή η διαδικασία είναι υπεύθυνη για την ώθηση ηφαιστειακής δραστηριότητας στην Ισλανδία. Οι εκρήξεις σε δύο ηφαίστεια, το Grímsvötn και το Katla, συμβαίνουν σταθερά κατά την καλοκαιρινή περίοδο, όταν οι παγετώνες υποχωρούν.

Είναι επομένως λογικό ότι η συνεχιζόμενη υποχώρηση των παγετώνων λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη θα μπορούσε ενδεχομένως να αυξήσει την ηφαιστειακή δραστηριότητα στο μέλλον. Ωστόσο, η χρονική καθυστέρηση μεταξύ των μεταβολών στο φαινόμενο των παγετώνων και της ηφαιστειακής απόκρισης είναι καθησυχαστική προς το παρόν.

Οι επιπτώσεις ενός μεταβαλλόμενου κλίματος γίνονται πιο εμφανείς, με τα ασυνήθιστα καιρικά φαινόμενα να έχουν γίνει ο κανόνας και όχι η εξαίρεση. Ωστόσο, οι έμμεσες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στο υπέδαφος δεν είναι ευρέως γνωστές.

Αυτό πρέπει να αλλάξει, εάν θέλουμε να ελαχιστοποιήσουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που ήδη βιώνουμε.