Τα όργια από την Αθήνα στη Ρώμη και η… φαντασία οργιάζει

Στην αμφιλεγόμενη ταινία Babylon, το καλωσόρισμα κάνει μια σκηνή ενός χολιγουντιανού πάρτυ τη δεκαετία του 1920, με τους συμμετέχοντες σε ένα σεξουαλικό όργιο, να κάνουν χρήση ουσιών. Σήμερα τέτοιες σκηνές έρχονται στο μυαλό όταν ακούει για τα περίφημα μπούνγκα-μπούνγκα του συγχωρεμένου Μπερλουσκόνι.

Οπωσδήποτε όμως όταν γίνεται λόγος για όργια, η φαντασία πηγαίνει συνήθως στο μακρύ παρελθόν, στις ελληνικές αρχαίες πόλεις και τη Ρώμη.

Η λέξη είναι φυσικά ελληνική, και σήμερα στον δυτικό πολιτισμό το όργιο αντιπροσωπεύει τον απόλυτο εορτασμό των απολαύσεων της σάρκας, ενώ χρησιμοποιείται για να δηλώσει κάθε είδους υπερβολή.

Στην αρχαιότητα όμως, δεν ήταν αυτό ακριβώς.

Αλλά, τι ήταν στην πραγματικότητα και τι απολάμβαν τελικά οι αρχαίοι;

Η γαλλική πινελιά

Σύμφωνα με τον καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Λωραίνης, Christian-Georges Schwentzel, στον αρχαίο κόσμο το όργιο σήμαινε κάθετι απαλλαγμένο από ηθικούς περιορισμούς.

Όπως αναφέρει ο ίδιος σε άρθρο του στο The Conversation, η ταινία του Damien Chazelle έρχεται μάλλον σε «ρήξη» με τα αρχαία κλασικά κείμενα.

«Ο όρος όργιο υποδηλώνει πάθος και συγκίνηση. Οι οργιαστικές τελετές -ελάχιστα γνωστές λόγω του μυστηρίου που τις περιβάλλει- θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν περιστροφές αντικειμένων σεξουαλικής μορφής, κατά τη διάρκεια εκστατικών και βίαιων εκδηλώσεων που στόχευαν να φτάσουν σε μια κατάσταση συλλογικού «λήθαργου».

Η ελληνική ρίζα της λέξης υποδηλώνει τελετουργίες προς τιμήν θεών όπως ο Διόνυσος, του οποίου η λατρεία γιορτάζει την αναγέννηση της φύσης. Αφορά τις λεγόμενες λατρείες μυστηρίου – δηλαδή, εκείνες που περιορίζονταν σε μυημένους, άνδρες και γυναίκες, που είχαν ορκιστεί προηγουμένως να μην αποκαλύψουν τα μυστικά τους.

Η έντονη «σεξουαλικότητα» που πήραν τα όργια οφείλεται στους… Γάλλους.

«Μόνο μετά το 1800, κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα και κυρίως στη γαλλική λογοτεχνία, το όργιο πήρε το νόημα των ομαδικών σεξουαλικών πρακτικών, που συνήθως συνδέονται με υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και φαγητού» λέει ο Christian-Georges Schwentzel.

Φερειπείν, ο Φλομπέρ έγραψε στο παραμύθι του Smarh, το 1839, «Μια νυχτερινή γιορτή, ένα όργιο γεμάτο γυμνές γυναίκες, όμορφες σαν την Αφροδίτη».

Αρχαία Αθήνα: Όργια με ψαράκι

«Ένα όργιο, σωστά ορισμένο, δεν είναι, ωστόσο, μια σύγχρονη εφεύρεση» λέει ο Γάλλος ιστορικός. «Τα συμπόσια που συνδυάζουν τη γαστρονομία και την ερωτική απόλαυση είναι γνωστά στα κλασικά κείμενα. Έτσι, τον 4ο αιώνα π.Χ., ο Έλληνας ρήτορας Αισχίνης, στην ομιλία του κατά του Τίμαρχου, κατηγορεί τον εχθρό του ότι παραδόθηκε στα «πιο επαίσχυντα κακά» και «κάτι που ένας ελεύθερος ευγενής δεν πρέπει να αφήσει τον εαυτό του να καταπατηθεί»».

Ποιες ήταν αυτές οι απαγορευμένες απολαύσεις; Ο Τίμαρχος προσκαλεί παίκτες φλάουτου και άλλες άπορες γυναίκες και δειπνεί μαζί τους. «Καταλαβαίνουμε ότι οι φλαουτίστες δεν ήταν εκεί απλώς ως καλλιτέχνες, που επιλέχθηκαν αποκλειστικά για το μουσικό τους ταλέντο, αλλά νεαρές ιερόδουλες ήταν προετοιμασμένες για να ικανοποιήσουν τις σεξουαλικές απαιτήσεις των φαγητών».

Εκτός από τη συγκέντρωση των εταίρων, η κατανάλωση πολύ ακριβού ψαριού ήταν μια λεπτομέρεια που σημειώθηκε ιδιαίτερα από τους ρήτορες του 4ου αιώνα π.Χ. Ο Δημοσθένης συνδέει αυτές τις δύο όψεις της ακολασίας στον λόγο του Περὶ τῆς Παραπρεσβείας.

Όπως επισημαίνει ο Schwentzel, το 346 π.Χ., η Αθήνα είχε στείλει πρεσβευτές στον βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο Β’, ο οποίος απειλούσε την Ελλάδα με τα στρατεύματά του. Όμως ο βασιλιάς είχε διαφθείρει ορισμένους από τους Αθηναίους πρέσβεις, σε σημείο που υποστήριζαν τις επεκτατικές του φιλοδοξίες.

Ένας από αυτούς τους απεσταλμένους, που είχε εξαγοραστεί από τον Μακεδόνα βασιλιά, κατηγορήθηκε από τον Δημοσθένη ότι σπατάλησε τα παράνομα κέρδη του σε «πόρνες και ψάρια».

Ρωμαϊκές κραιπάλες

Φαίνεται πως όταν ο πρώτος δικτάτορας της Ρώμης, ο Λεύκιος Κορνήλιος Σύλλας, γοητεύτηκε από τα ελληνικά συμπόσια, έγινε ο πρώτος Ρωμαίος ηγέτης που τη δεκαετία 89-80 π.Χ έκανε ερωτικά… πάρτι. «Θα είχε πάρει την ιδέα από την ελληνική Ανατολή, στη διάρκεια στρατιωτικής εκστρατείας» λέει ο Christian-Georges Schwentzel.

Στριμώχνονταν μέχρι το πρωί με κωμικούς ηθοποιούς, μουσικούς και μίμους, γράφει ο Πλούταρχος.

Οι Ρωμαίοι ιστορικοί περιέγραψαν επίσης πολυτελείς γιορτές, σεξ και φαγητό. Ο ερωτικός χορός ήταν μια από τις πρόσθετες δεξιότητες των εταίρων και δεν ήταν σπάνιο που οι ιερόδουλες στράφηκαν στην τέχνη του μίμου. Στριφογύριζαν ενώ μερικές φορές προσομοίωναν σεξουαλικές πράξεις!

Ο Λατίνος ιστορικός Σουετόνιος απεικονίζει τον Τιβέριο ως τον αρχετυπικό κολασμένο Αυτοκράτορα. Στο παλάτι του στο Κάπρι, οργάνωσε τολμηρά πορνογραφικά θεάματα. Είχε στρατολογήσει μια παρέα νεαρών ηθοποιών που μπροστά στα μάτια του έκαναν σεξουαλικές πράξεις που ονομαζόταν spintriae – ένας λατινικός όρος, πιθανότατα από τον ελληνικό σφιγκτήρα (πρωκτός).

Ο Καλιγούλας, ο διάδοχος του Τιβέριου, θα κοιμόταν, σύμφωνα με τον Σουετόνιο, με τις αδερφές του μπροστά στους καλεσμένους τους, καταφέρνοντας έτσι να σπάσει δύο ρωμαϊκά ταμπού: την αιμομιξία και την επίδειξη. Εμφάνιζε επίσης τη γυναίκα του Μιλωνία Καισωνία έφιππη, ντυμένη πολεμίστρια ή, άλλες φορές εντελώς γυμνή. Πρόθυμη συνεργός στα πάθη του συζύγου της, η αυτοκράτειρα θα απολάμβανε ιδιαίτερα αυτές τις ειδικές συνεδρίες, επειδή, όπως ισχυρίζεται ο Σουετόνιος, ήταν «χαμένη από την ακολασία και την κακία».

Περίπου 20 χρόνια αργότερα, ο Αυτοκράτορας Νέρων «έκανε τα πάρτι του να διαρκούν από το μεσημέρι έως τα μεσάνυχτα», γράφει ο Σουετόνιος. Ήταν ώρες φαγητού, μουσικής και λυγερών κορμιών, ενώ οι σκλάβοι φρόντιζαν να πέφτουν λουλούδια σαν βροχή από το ταβάνι και γέμιζαν τον αέρα με άρωμα.

Ωστόσο, όπως αναφέρει ο Γάλλος ακαδημαϊκός, «αυτά τα παρακμιακά συμπόσια δεν ήταν πιο συνηθισμένα κατά τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από ό,τι σήμερα. Δεν υπάρχει αμφιβολία για το νόημα αυτών των περιγραφών των οργίων από αρχαίους συγγραφείς. Υπάρχει πάντα ένας ηθικός σκοπός: να καταδικάζουμε την «ακολασία», στο όνομα του μέτρου και της εγκράτειας» και «ο εκχριστιανισμός της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας απλώς ενίσχυσε αυτήν την ηθική προοπτική» εξηγεί ο Schwentzel.