Το καλοκαίρι που έκαψε τον πλανήτη

Οι εικόνες ολέθρου που έφταναν τις τελευταίες ημέρες από το μακρινό Μάουι, το δεύτερο μεγαλύτερο νησί της Χαβάης, ήταν επώδυνα οικείες.

Μπορεί καμία άλλη περιοχή να μην έχει θρηνήσει φέτος το καλοκαίρι τόσους νεκρούς, όμως ο κατάλογος των χωρών που αντιμετώπισαν και συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν καταστροφικές πυρκαγιές είναι μακρύς: Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Γαλλία, Κύπρος, Κροατία, Ρωσία, Ελβετία, Τουρκία…

Το καλοκαίρι του 2022, έχασαν τη ζωή τους στην Ευρώπη από αίτια που σχετίζονται με την ακραία ζέστη περισσότεροι από 61.600 άνθρωποι. Και το φετινό καλοκαίρι είναι ακόμα θερμότερο, ο Ιούλιος ανακηρύχθηκε ο πιο ζεστός μήνας που έχει καταγραφεί ποτέ.

Εν μέσω του ακραίου καύσωνα που έπληξε το μεγαλύτερο μέρος της Νότιας Ευρώπης και της Βόρειας Αφρικής, τα νερά της Μεσογείου κατέγραψαν την υψηλότερη θερμοκρασία στα χρονικά, φτάνοντας τους 28,71°C. O νέος επικεφαλής της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), ο Σκωτσέζος Τζιμ Σκία, καθηγητής Βιώσιμης Ενέργειας στο Imperial College του Λονδίνου, απλώς επιβεβαιώνει επιστημονικά αυτό που όλοι αντιλαμβανόμαστε: το φετινό καλοκαίρι είναι «ασυνήθιστο».

«Οι προβλέψεις της IPCC μιλούν για όλο και υψηλότερες θερμοκρασίες, κάποιες αλλαγές στο κλίμα, ωστόσο, έρχονται ταχύτερα από ό,τι αναμέναμε» προειδοποιεί ο Σκία. Και τα χειρότερα έπονται – εκτός αν καταφέρουμε  «να μειώσουμε άμεσα και δραστικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου».

Η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή, λόγω πρωτίστως της χρήσης ορυκτών καυσίμων, αυξάνει τη συχνότητα και την ένταση των ακραίων καιρικών φαινομένων: αυτό είναι πια για τους (σοβαρούς) επιστήμονες κάτι αδιαμφισβήτητο.

Ρόλο στη μέση θερμοκρασία-ρεκόρ που κατέγραψε ο φετινός Ιούλιος – ήταν 0,3 βαθμό υψηλότερη από ό,τι οποιονδήποτε άλλο μήνα στα χρονικά – έπαιξε βέβαια και η έναρξη του Ελ Νίνιο, ενός φυσιολογικού φαινομένου που συμβαίνει κάθε δύο έως οκτώ χρόνια.

Σε κάθε περίπτωση, λέει σε συνέντευξή του στην «El Pais» ο νέος επικεφαλής της σημαντικότερης επιστημονικής οργάνωσης για την παρακολούθηση της κλιματικής κρίσης παγκοσμίως, στην ανθρώπινη ιστορία, ο κόσμος δεν έχει ποτέ ξανά καταγράψει τέτοιες θερμοκρασίες.

Και ο λόγος που λένε οι κλιματολόγοι ότι εισερχόμαστε σε αχαρτογράφητα ύδατα είναι διότι υπάρχουν πολλές αβεβαιότητες όσον αφορά κάποιες από τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη – για παράδειγμα, οι επιπτώσεις στην παραγωγή τροφίμων και τη γεωργία.

Ποιες πρέπει να είναι όμως οι προτεραιότητες ώστε να μειωθούν δραστικά οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου; «Η αιολική και η ηλιακή ενέργεια», λέει ο Τζιμ Σκία, «εκπροσωπούν ήδη ένα 10% της παγκόσμιας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, και αυτή είναι μια απίστευτη αύξηση σε μια πολύ σύντομη χρονική περίοδο, χρειάζεται όμως να προχωρήσουμε πολύ ταχύτερα. Ενα άλλο σημαντικό μέτρο είναι η αποφυγή της αποψίλωσης» επισημαίνει.

«Κι έπειτα, υπάρχει μια ολόκληρη σειρά άλλων μικρότερων μέτρων, όπως οι αγροτικές πρακτικές που σωρεύουν άνθρακα στο έδαφος, η αλλαγή στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα ή η χρήση των δημόσιων μεταφορών. Το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής είναι τόσο μεγάλο που χρειαζόμαστε πολλές διαφορετικές δράσεις».

Και οι αλλαγές στις συνήθειες των ανθρώπων;

«Μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο αλλά συνδέονται επίσης με την παροχή της κατάλληλης τεχνολογίας. Χρειαζόμαστε να επιλέγουν οι άνθρωποι ηλεκτρικά αυτοκίνητα, αυτό όμως θα συμβεί μόνον αν οι κατασκευαστές διαθέσουν στην αγορά μοντέλα σε λογικές τιμές, και αν υπάρχει η υποδομή για τη φόρτισή τους».

Ο επικεφαλής της IPCC σημειώνει με ανησυχία το επονομαζόμενο «greenlash», την αντίσταση στις πράσινες πολιτικές που εκδηλώνεται σε πολλές χώρες της Ευρώπης, κατά κανόνα με την ενθάρρυνση λαϊκιστικών κομμάτων.

Στην Ιταλία, για παράδειγμα, η κυβέρνηση της Τζόρτζια Μελόνι ζητεί από την ΕΕ να «απαλύνει» μια οδηγία που αποσκοπεί στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και να αναθεωρήσει τα σχέδια σταδιακής απόσυρσης των αυτοκινήτων με κινητήρα καύσης, αμφισβητώντας παράλληλα την προσπάθεια δραστικής μείωσης των βιομηχανικών εκπομπών, ενώ στην Πολωνία η υπερσυντηρητική κυβέρνηση του PiS έχει προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εναντίον μιας σειράς μέτρων που περιλαμβάνονται στην ευρωπαϊκή Πράσινη Ατζέντα.

«Κάποιες φορές», λέει ωστόσο ο Τζιμ Σκία, «αυτή η αντίδραση είναι λίγο κατανοητή. Οι φιλόδοξες κλιματικές αλλαγές χρειάζονται κοινωνική συναίνεση. Πρέπει να προσέξουμε την κατανομή του κόστους και των οφελών αυτής της μετάβασης. Και είναι εξαιρετικά σημαντικό να διασφαλίσουμε τη συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία, και την κατανόησή της».