Η μεγάλη πρόκληση του Υπερταμείου

Το Υπερταμείο, η Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας, προέκυψε το 2015 ως αποτέλεσμα της επαχθούς, όπως απεδείχθη, 17ωρης διαπραγμάτευσης του Αλέξη Τσίπρα με τους ευρωπαίους εταίρους, μετά το ατυχές δημοψήφισμα και της επαπειληθείσης τότε αποβολής της χώρας από την ευρωζώνη.

Ο τότε γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε προκειμένου να συναινέσει σε μια ακόμη ελληνική διάσωση με ευρωπαϊκή κάλυψη απαίτησε, μεταξύ άλλων, και τη δέσμευση των περιουσιακών στοιχείων της χώρας για 99 έτη ως εγγύηση για τη ρύθμιση και την αποπληρωμή του υπερμεγέθους ελληνικού χρέους.

Ο κ. Τσίπρας ευρισκόμενος με την πλάτη στον τοίχο δεν είχε άλλη επιλογή παρά να υποταχθεί στις απαιτήσεις του κ. Σόιμπλε και έτσι όλες οι δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμοί, όπως και η δημόσια περιουσία, περιήλθαν στην ευθύνη του Υπερταμείου, με την πρόβλεψη όλα τα έσοδα από ενδεχόμενες ιδιωτικοποιήσεις να κατευθύνονται στην αποπληρωμή του χρέους. Η κρατική περιουσία δεσμεύτηκε έτσι ως εγγύηση έναντι της αποπληρωμής του χρέους.

Η βασική ιδέα ωστόσο ήταν να υπαχθούν οι ελλειμματικές έως τότε ΔΕΚΟ και η ανεκμετάλλευτη δημόσια περιουσία υπό τη διοίκηση ενός υποτυπωδώς ανεξάρτητου από τις όποιες ελληνικές κυβερνήσεις οργανισμού και υπό την εποπτεία του εδρεύοντος στο Λουξεμβούργο ESM, ώστε σταδιακά να εξυγιανθούν οικονομικά, να επαυξήσουν την περιουσία και αξία τους και όντως να εγγυηθούν την αποπληρωμή του χρέους.

Η σύσταση του οργανισμού

Στη βάση αυτής της συμφωνίας τον Μάιο του 2016 συστάθηκε το Υπερταμείο και στην ευθύνη περιήλθαν το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ), το Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ), η Εταιρεία Ακινήτων του Δημοσίου (ΕΤΑΔ), συμμετοχές στη 5G ΑΕ, ο Οργανισμός Αστικών Συγκοινωνιών Αθήνας (ΟΑΣΑ) και οι θυγατρικές του Σταθερές Συγκοινωνίες (ΣΤΑΣΥ), Οδικές Συγκοινωνίες (ΟΣΥ), ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών, η ΔΕΗ, οι εταιρείες Υδρευσης Αθηνών και Θεσσαλονίκης (ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ), τα Ελληνικά Ταχυδρομεία (ΕΛΤΑ), η Διώρυγα της Κορίνθου, οι Ελληνικές Αλυκές, η Κεντρική Αγορά Θεσσαλονίκης, η ΓΑΙΟΣΕ και η ΔΕΘ-HELEXPO.

Η πρώτη διοίκηση της κυρίας Ράνιας Αικατερινάρη υποτυπωδώς έστησε τον οργανισμό του Υπερταμείου και προσπάθησε να δημιουργήσει μηχανισμούς επιτήρησης των οικονομικών των ΔΕΚΟ και της περιουσίας τους, χωρίς ωστόσο να καταφέρει πολλά πράγματα. Ο διάδοχός της κ. Γρ. Δημητριάδης αναλαμβάνοντας τον Φεβρουάριο του 2021 είχε περισσότερες φιλοδοξίες και κατά τα φαινόμενα περισσότερες αντιστάσεις απέναντι στα πολιτικά στελέχη που επέμειναν να αντιμετωπίζουν τις εποπτευόμενες από το Υπερταμείο δημόσιες επιχειρήσεις ως παραρτήματα των υπουργείων. Εθεσε κανόνες στην επιλογή των διοικήσεων, απαίτησε πλήρη ενημέρωση και γνώση των οικονομικών τους στοιχείων από τις διοικήσεις και σήμερα, ιδιαιτέρως μετά την κρίση Πάτση στα ΕΛΤΑ, μπορεί να ισχυρισθεί ότι το Υπερταμείο έχει συγκροτήσει αποτελεσματικό μηχανισμό παρακολούθησης των οικονομικών τους. Ταυτόχρονα έχει επεξεργασθεί και εκπονήσει σχέδια εξυγίανσης και ανάπτυξης όλων των θυγατρικών του, από την HELEXPO και τις Ελληνικές Αλυκές, μέχρι τη Διώρυγα της Κορίνθου και την Κεντρική Αγορά Θεσσαλονίκης.

Η δημιουργία εθνικού Fund

Επιπλέον, με την ομάδα που τον συνοδεύει επεξεργάσθηκε την ιδέα δημιουργίας ενός εθνικού Fund στη βάση του Υπερταμείου, το οποίο θα μπορούσε να συγκροτηθεί ως θυγατρική του με πόρους ύψους περίπου ενός δισ. ευρώ από τις επερχόμενες ιδιωτικοποιήσεις της Αττικής Οδού και της Εγνατίας Οδού, να διεκδικήσει σε επόμενο στάδιο την άντληση κεφαλαίων από τις διεθνείς αγορές και εξελισσόμενο να αποτελέσει ένα εργαλείο ανάπτυξης και επαύξησης της περιουσίας, ικανό να αμβλύνει το εθνικό άγος που συνοδεύει το Υπερταμείο από τη σύστασή του.

Για τη συγκρότησή του προσέλαβε ως σύμβουλο την ειδικευμένη στη δημιουργία τέτοιων σχημάτων BlackRock και μαζί προέβαλε το σχέδιο δημιουργίας του fund στον επόπτη ΕSM, ανώτερα στελέχη του οποίου αντιλαμβάνονται τους λόγους και την ανάγκη μετεξέλιξης του αντιδημοφιλούς Υπερταμείου, που στα μάτια της κοινής γνώμης φαντάζει ως ένας απεχθής μηχανισμός υποτέλειας.

Εσχάτως ωστόσο με την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας να ακυρώσει την ένταξη της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ στο Υπερταμείο και την επαναφορά τους υπό την ευθύνη του αρμόδιου υπουργείου Ενέργειας, Χωροταξίας και Περιβάλλοντος τα σχέδια «σκάλωσαν». Ο ESM έθεσε θέμα αντικατάστασης των περιουσιακών στοιχείων της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ με άλλα, πράγμα που απέρριψε και απορρίπτει η κυβέρνηση Μητσοτάκη. Ορισμένοι με αφορμή την ανάκτηση της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο να διεκδικήσει η κυβέρνηση και η χώρα από τον ESM την απελευθέρωση της δέσμευσης των περιουσιακών στοιχείων, προβάλλοντας τη συντελεσθείσα έως τώρα εξυγίανση των δημοσίων οικονομικών και την ισχυρή ελληνική ανάκαμψη. Ωστόσο μια τέτοια πολιτική επιδίωξη φαντάζει ουτοπική και ενδεχόμενη διεκδίκηση το πιθανότερο είναι να πέσει σε τοίχο ευρωπαϊκό αντίστοιχο εκείνου με τον οποίο συναντήθηκε το καλοκαίρι του 2015 ο κ. Τσίπρας.

Η ιδέα της μετεξέλιξης

Ο νέος υπουργός Οικονομικών κ. Κ. Χατζηδάκης έλκεται από την ιδέα μετεξέλιξης του Υπερταμείου και είναι  διατεθειμένος να διαπραγματευθεί προσωπικά με τις ευρωπαϊκές αρχές και να τη συνδέσει με τις ευρύτερες προσπάθειες απομείωσης του δημοσίου χρέους. Και υπό αυτή την έννοια η λύση σύστασης ενός προικοδοτημένου με κρατικά κεφάλαια εθνικού Fund μοιάζει ικανή να σπάσει τον παρόντα γόρδιο δεσμό και να διαμορφώσει μεσοπρόθεσμα τη βάση απεξάρτησης από την επαχθή υποχρέωση. Οι υπεύθυνοι της BlackRock υποστηρίζουν ότι ένα εθνικό Fund, στο πλαίσιο του Υπερταμείου, προικοδοτημένο με επαρκή κρατικά κεφάλαια θα μπορούσε διαμορφώσει μια ισχυρή βάση προσέλκυσης διεθνών κεφαλαίων και επενδύσεων. Κατά την εκτίμησή τους μια τέτοια κίνηση θα επέτρεπε σε ισχυρά εθνικά Fund, όπως αυτά της Νορβηγίας, της Σιγκαπούρης, του Καναδά και άλλων, να τοποθετηθούν στην Ελλάδα και να καλύψουν το τρέχον έλλειμμα διεθνών επενδύσεων που δεν μπορεί να αναπληρωθεί ακόμη και με την επιτυχέστερη επίδοση του Ταμείου Ανάκαμψης. Θα μπορούσε δε να συνδυασθεί με την επερχόμενη ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας και να αποτελέσει μείζον γεγονός για τις ελληνικές οικονομικές εξελίξεις.

Η πρόκληση του Υπερταμείου είναι μεγάλη για την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Αν επιτύχει τη μετεξέλιξή του και καταφέρει να μετατρέψει την επαχθή υποχρέωση και δέσμευση σε ευκαιρία ανάπτυξης και εισροής ξένων επενδύσεων θα μπορεί δικαίως να επαίρεται ότι είναι ικανή να μεταρρυθμίσει ακόμη και τις χειρότερες εκδοχές του εθνικού μας οικονομικού βίου.

Εντυπη Εκδοση «ΤΟ ΒΗΜΑ»