Η Αρχαία Κωμωδία πέραν του Αριστοφάνη (Μέρος Ε’)

Ο ένας από τους τρεις Μεγάλους της Αρχαίας Κωμωδίας, ο Εύπολης (Εύπολις), υπήρξε ο κυριότερος ανταγωνιστής του Αριστοφάνη. Η αρχικά φιλική σχέση των δύο ποιητών μετατράπηκε σε εχθρική, όταν αυτοί άρχισαν να αλληλοκατηγορούνται για αντιγραφή και λογοκλοπή. Και είναι αλήθεια ότι ορισμένα έργα τους συνέπιπταν από θεματικής και μορφολογικής απόψεως, κάτι όμως που ήταν απολύτως φυσιολογικό, εάν λάβουμε υπόψη ότι τα δύο αυτά αστέρια του Κανόνα των Κωμικών –ο Κρατίνος, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, ήταν το τρίτο– έζησαν την ίδια εποχή και διακωμώδησαν την ίδια πολιτικοκοινωνική πραγματικότητα.

Σχεδόν συνομήλικος (παραδίδεται ως έτος γεννήσεώς του το 446 π.Χ.) με τον Αριστοφάνη, ο Εύπολης ανέβασε πρώτη φορά έργο του το 429 π.Χ. Εξ όσων γνωρίζουμε, στο μετέπειτα διάστημα, έως το 412 π.Χ. (εκεί περίπου τοποθετείται ο πρόωρος θάνατός του, με τον οποίον συνδέθηκαν διάφορες περιπετειώδεις ιστορίες), έγραψε με χάρη, ευρηματικότητα και μεγάλη ευστοχία δεκατέσσερις κωμωδίες, που του επέτρεψαν να αποσπάσει επτά νίκες – τέσσερις στα Μεγάλα Διονύσια και τρεις στα Λήναια.

Η εικόνα που μπορούμε να σχηματίσουμε για τον Εύπολη είναι εκείνη ενός Αθηναίου με κοφτερό μυαλό και ζεστή καρδιά, που δε λογάριαζε κινδύνους και αγωνιζόταν με πάθος κατά της διαφθοράς. Πρόκειται κατ’ ουσίαν για έναν πολιτικό αγωνιστή, τα έργα του οποίου είναι εμφανώς αποστασιοποιημένα από τον κόσμο της λεγόμενης παραμυθοκωμωδίας, τύπου της Αρχαίας Κωμωδίας που διακρινόταν για το ελεύθερο παιχνίδι της φαντασίας και τα παραμυθιακά στοιχεία του.

Δύο από τις κωμωδίες του Εύπολη, οι Ταξίαρχοι (από τα πρώτα έργα του, το 427 π.Χ.) και οι Αστράτευτοι (Ανδρογύναι), μαρτυρούν τη φιλοπόλεμη διάθεσή του –σε αντίθεση με τον αγώνα του Αριστοφάνη για την ειρήνη–, τη φροντίδα του για τη στρατιωτική δύναμη. Και στις δύο εμφανιζόταν στη σκηνή ο δοκιμασμένος πολεμιστής Φορμίων ως φορέας στρατιωτικών αρετών.

Με το Χρυσούν γένος, που παρουσιάστηκε το 424 π.Χ. –την ίδια χρονιά ανέβηκαν και οι Ιππείς (Ιππής) του Αριστοφάνη–, ο Εύπολης εξαπέλυσε επίθεση κατά του Κλέωνος, χλευάζοντας την εποχή κατά την οποία αυτός κυβερνούσε. Στο στόχαστρο της κριτικής του βρέθηκε ακολούθως ο δημαγωγός Υπέρβολος, τον οποίον λοιδόρησε με το έργο του Μαρικάς (όνομα βαρβαρικής προέλευσης και αρνητικής χροιάς, που σημαίνει το αρσενικό παιδί) στα Λήναια του 421 π.Χ. Το συγκεκριμένο έργο αποτέλεσε την απαρχή της οξείας διαμάχης του Εύπολη και του Αριστοφάνη, καθώς ο δεύτερος κατηγόρησε –στις Νεφέλες του– τον πρώτο ότι είχε λεηλατήσει ξεδιάντροπα τους Ιππείς, προκειμένου να πλάσει τον Μαρικά του.

Ο Εύπολης, απαντώντας στην κατηγορία του κορυφαίου των δημιουργών της Αρχαίας Κωμωδίας, ισχυρίστηκε στους Βάπτες του ότι οι δύο ποιητές είχαν γράψει στην πραγματικότητα μαζί τους Ιππείς, κι ο ίδιος είχε χαρίσει στη συνέχεια στον «φαλακρό», στον Αριστοφάνη δηλαδή, το δικό του μερίδιο. Ο τελευταίος ανταπάντησε –στον Ανάγυρο αυτήν τη φορά– ότι από το δικό του μανδύα ο Εύπολης είχε σκαρώσει τρία μικρότερα φορέματα (τον Μαρικά, τους Κόλακες και τον Αυτόλυκο).

Η Αρχαία Κωμωδία πέραν του Αριστοφάνη (Μέρος Α’)

Η Αρχαία Κωμωδία πέραν του Αριστοφάνη (Μέρος Β’)

Η Αρχαία Κωμωδία πέραν του Αριστοφάνη (Μέρος Γ’)

Η Αρχαία Κωμωδία πέραν του Αριστοφάνη (Μέρος Δ’)