Μέλισσες: Οι κίνδυνοι από την ευρωπαϊκή σηψιγονία – Πώς μεταδίδεται

Ιδιαίτερα μεταδοτική είναι η ασθένεια της ευρωπαϊκής σηψιγονίας των μελισσών, η οποία μπορεί να παραμείνει βιώσιμη για αρκετά χρόνια στο μέλι, το κερί και τον εξοπλισμό.

Συχνά, οι κυψέλες μπορεί να μολυνθούν αλλά να μην παρουσιάζουν εμφανή σημάδια. Παρόλα αυτά ξαφνικές εκδηλώσεις της ευρωπαϊκής σηψιγονίας μπορεί να συμβούν, όταν οι μέλισσες της αποικίας βρίσκονται κάτω από συνθήκες στρες.

Γι’ αυτό η πρόληψη είναι η καλύτερη διαθέσιμη μέθοδος στον έλεγχο της εξάπλωσης της ασθένειας ανάμεσα στα μελίσσια.

Να σημειωθεί ότι η Ευρωπαϊκή Σηψιγονία (ΕΣ) είναι μια κοινή ασθένεια του γόνου των μελισσών. Παρουσιάζει χαμηλό επιπολασμό στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, με λίγες εξαιρέσεις σε ορισμένες περιοχές όπου η ασθένεια αποτελεί πρόβλημα.

Τα συμπτώματα

Η Ε.Σ. είναι ασθένεια του γόνου που προκαλείται από το Gram-θετικό βακτήριο Melissococcus plutonius. Οι προνύμφες των μελισσών συνήθως πεθαίνουν από τη μόλυνση στην ηλικία των 4 έως 5 ημερών, κυρίως πριν σφραγιστεί ο γόνος, πλην όμως οι προνύμφες θα μπορούσαν να πεθάνουν σε όλα τα στάδια της εξέλιξής τους.

Οι ενήλικες μέλισσες μπορούν να είναι φορείς του βακτηρίου, αλλά χωρίς να είναι γνωστή καμία επιβλαβής επίδραση σε αυτές τις ίδιες. Οι προσβεβλημένες αποικίες μπορούν να ανακάμψουν (αυτοϊαση), αλλά περιστασιακά το μεγαλύτερο μέρος του γόνου μπορεί να μολυνθεί οδηγώντας στην αποδυνάμωση και στο θάνατο την αποικία. Οι βλάβες από τη νόσο φαίνονται να ποικίλλουν ριζικά σε διαφορετικές περιοχές/ χώρες.

Οι προνύμφες (συνήθως < 48ωρών) μολύνονται μετά από κατάποση τροφής μολυσμένης με M. plutonius.

Μετά την κατάποση τα βακτήρια πολλαπλασιάζονται στο μέσο έντερο της προνύμφης. Ενίοτε οι άρρωστες προνύμφες απομακρύνονται από την αποικία από μέλισσες τροφούς. Οι προνύμφες που πεθαίνουν από τη μόλυνση μπορούν να προσβληθούν από δευτερογενείς παράγοντες που υπάρχουν στην κυψέλη όπως Paenibacillus alvei, Enterococcus faecalis και Brevibacillus laterosporus.

Στα κλινικά συμπτώματα περιλαμβάνονται:

• Ανομοιόμορφος/μη συμπαγής-διάσπαρτος γόνος (όψη μωσαϊκού).
• Βυθισμένα και διάτρητα (σχισμές ή τρύπες) σφραγίσματα.
• Αλλαγή χρώματος των μολυσμένων προνυμφών: από μαργαριταρένιο λευκό χρώμα σε ανοικτό κίτρινο, συχνά συνοδεύεταικαι από την απώλεια της ευκρίνειας της διάτμησης του σώματος.
• Στη συνέχεια παρατηρείται περαιτέρω αλλαγή χρώματος των μολυσμένων προνυμφών σε καφέ και γκρίζο-μαύρο, οι οποίες ορισμένες φορές μεταβάλλονται σε καστανόφαιο λέπι.Το σηψιγονικό αυτό λέπι ξεκολλάει εύκολα από τα τοιχώματα του κελιού (σε αντιδιαστολή με το σηψιγονικό λέπι που σχηματίζει η αμερικάνικη σηψιγονία).
• Οι νεκρές προνύμφες εντοπίζονται τις περισσότερες φορές σε ασφράγιστα κελιά (ασφράγιστος γόνος), αλλά ορισμένες φορές και σε σφραγισμένα κελιά.
• Οι νεκρές προνύμφες μπορεί να εμφανίζονται διαφανείς με ορατό το τραχειακό τους σύστημα κάτω από το δερμάτιό τους.
• Οι νεκρές προνύμφες βρίσκονται σε έκτοπη θέση στο κελί τους (ανορθωμένες ή περιεστρεμμένες γύρω από τα τοιχώματα.
• Από τον νεκρό γόνο αναδύεται ορισμένες φορές μια δυσάρεστη οσμή (οσμή σάπιου ή ξινού).

Πώς να ελέγξετε την κυψέλη σας

Η διάγνωση που βασίζεται μόνο στην οπτική επιθεώρηση για την ανεύρεση κλινικών συμπτωμάτων θεωρείται αναξιόπιστη και για τον λόγο αυτό απαιτείται εργαστηριακή επιβεβαίωση.

Ελέγξτε:

• κάθε πλαίσιο με γόνο μεμονωμένα.
• το γόνο, συμπεριλαμβανόμενου και του σφραγισμένου, για την παρουσία συμπτωμάτων που περιγράφηκαν παραπάνω.
• το ιξώδες του ιστολυμένου γόνου, μέσα από τη δοκιμή του «σπιρτόξυλου» για τη διαφοροποίηση της ευρωπαϊκής από την αμερικάνικη σηψιγονία. Στην αμερικάνικη σηψιγονία η κολλώδης μάζα του ιστολυμένου γόνου σχηματίζει νήμα, ενώ στην Ε.Σ. δε σχηματίζεται νήμα. Αν παρόλα αυτά σχηματιστεί, αυτό θα πρέπει να είναι σε μήκος μικρότερο του ενός εκατοστού.

Τι κάνετε σε περίπτωση εμφάνισης

Σε περίπτωση εμφάνισης μιας εστίας εξαλείψτε τις έντονα προσβεβλημένες αποικίες με εμφανή κλινικά συμπτώματα. Υπάρχουν διάφορες στρατηγικές εξάλειψης (της νόσου):

• Σφραγίστε ερμητικά την είσοδο της κυψέλης και όλα τα ανοίγματα το βράδυ όταν όλες οι μέλισσες είναι εντός κυψέλης.
• Κάψτε μια ταινία θείου μέχρι να πεθάνουν όλες οι μέλισσες.
• Αφαιρέστε τα πλαίσια με προσοχή.
• Το ξύλινο υλικό μπορεί να πλυθεί με ζεστό νερό και 3-5% καυστική σόδα (υδροξείδιο του νατρίου) και να απολυμανθεί με τη χρήση φλόγιστρου.
• Συγκεντρώστε τις νεκρές μέλισσες και το μολυσμένο υλικό, αφού βεβαιωθείτε ότι οι μέλισσες δε θα έχουν άλλο πρόσβαση σε αυτό και καταστρέψτε το ιδανικά σε αποτεφρωτήρα (με καύση) το συντομότερο δυνατό.
• Στις προσβεβλημένες αποικίες που φαίνονται να μπορούν να εξυγιανθούν, γίνεται εφαρμογή της μεθόδου της μετάγγισης, όπου όλα τα πλαίσια κηρήθρας συμπεριλαμβανομένου και του γόνου καταστρέφονται και μόνο οι ενήλικες μέλισσες μένουν ζωντανές.
• Ακολούθως θα πρέπει να επιθεωρούνται τακτικά οι αποικίες για να εντοπιστούν εγκαίρως πιθανές νέες εστίες της νόσου.
• Απολυμάνετε υλικό που έχει έρθει σε επαφή με αποικίες που νοσούν (π.χ. μελισσοκομικό ξέστρο).
• Καταστρέψτε τις αδύναμες αποικίες (είναι πιο ευπαθείς στις ασθένειες).
• Η προσοχή πρέπει να επικεντρωθεί στην πρόληψη της ασθένειας με:
• Την εφαρμογή ορθών μελισσοκομικών πρακτικών καθώς και καλού ελέγχου και προφύλαξης για τη βαρρόα
• Την προσοχή κατά την εισαγωγή στο μελισσοκομείο ξένων μελισσών (π.χ. αγορά παραφυάδων, σύλληψη αφεσμών), μελισσοκομικών προϊόντων και υλικού αγνώστου προέλευσης.
• Την πρόληψη λεηλασιών.
• Την τακτική επιθεώρηση των αποικιών, ιδιαίτερα του γόνου.
• Την τακτική ανανέωση των πλαισίων κηρήθρας (το ένα τρίτο θα πρέπει να ανανεώνεται κάθε χρόνο).
• Τη διασφάλιση ότι υπάρχει πάντα αρκετή τροφή στην αποικία. Ταΐστε όταν κρίνεται απαραίτητο.