Γιώργος Καζαντζής: «Το ότι ήμουν ανεπιθύμητο παιδί καθόρισε την ανάγκη μου για ζωή»

Πότε σας συγκίνησε η μουσική;

Σε ηλικία εννέα ετών άρχισα να παίζω φυσαρμόνικα και 13 ετών κιθάρα. Ομως από τα επτά μου έγραφα στιχάκια, γιατί αισθανόμουν μια ανάγκη, παρόλο που ήμουν τόσο μικρός, να δημιουργήσω. Η μουσική με δονούσε από τότε. Ο,τι όργανο έβρισκα μπροστά μου πειραματιζόμουν. Δεν μου έφτανε να παίζω και να συνοδεύω. Αρχισα μαθήματα με τον αείμνηστο Θεόδωρο Μιμίκο, όπου ουσιαστικά δίπλα του έμαθα μουσική ξεκινώντας από την αρχή.

Το περιβάλλον σας σάς ενθάρρυνε για να ασχοληθείτε με τη μουσική;

Μεγάλωσα μέσα στη φύση εδώ στην Καλαμαριά, χωρίς πολλές ανέσεις αλλά ούτε υπερβολικές στερήσεις. Οι γονείς μου ήταν φιλόμουσοι, αν και δεν είχαν καμία σχέση με τη μουσική, όπως ο θείος, ο οποίος ήταν οργανοποιός. Ο πατέρας μου είχε αγοράσει ένα έπιπλο της εποχής το οποίο είχε ραδιόφωνο και πικάπ και το οποίο λειτουργούσε και ως μαγνητόφωνο – σε δίσκο -, ένα εφεύρημα ενός Θεσσαλονικιού. Είχα πάρα πολλά ακούσματα.

Ποιο ήταν εκείνο που σας διαμόρφωσε;

Ουσιαστικά ήταν πάντα μια προσπάθεια κατάκτησης του χάους της δημιουργίας. Αυτό που μας περιβάλλει ως ορατός και αόρατος κόσμος. Ο Χατζιδάκις έλεγε «προσπαθούμε όταν δημιουργούμε να φωτίσουμε με έναν μικρό φακό το άπειρο σκοτάδι». Αυτό νομίζω ότι εξελισσόταν πάντα μέσα μου, και εξελίσσεται μέχρι σήμερα. Τώρα στα 68 μου χρόνια νιώθω μια δημιουργική εφηβεία.

Το τραύματά σας δεν σας τροφοδοτούσαν;

Από τότε που άρχισα να συνειδητοποιώ τον κόσμο αισθανόμουν ότι φέρω κάτι το οποίο μου δημιουργούσε σύμπλεγμα αδυναμίας, κατωτερότητας. Συνδεόταν με το σώμα μου, διότι ένιωθα ότι δεν ήμουν ωραίος. Αυτό όμως νομίζω ότι δεν ήταν η αλήθεια. Αργότερα έμαθα ότι ήμουν ανεπιθύμητο παιδί. Ημουν το τρίτο κατά σειρά και οι γονείς μου δεν άντεχαν οικονομικά. Προσπάθησαν με τρόπους όχι άμεσους να απαλλαγούν από εμένα.

Πώς δηλαδή;

Με ένα φυτό, τον απήγανο. Τότε το έπαιρναν οι γυναίκες για να αποβάλλουν. Εγώ όμως επικράτησα. Είμαι ένα παιδί που γεννήθηκα με μια νίκη. Πιστεύω ότι αυτό – το γεγονός ότι ήμουν ανεπιθύμητο παιδί – καθόρισε την ανάγκη μου για ζωή, για κατάκτηση και για δημιουργία.

Η μητέρα σας πότε σταμάτησε να προσπαθεί να απαλλαγεί από την εγκυμοσύνη της;

Οταν μίλησε στους γονείς μου ένας θείος μου. Τους είπε να αφήσουν στην άκρη αυτούς τους πειραματισμούς κι έτσι σταμάτησαν. Ομως αυτό το φέρω χωρίς να το ξέρω. Οταν το έμαθα φυσικά, δεν τους χρεώνω τους γονείς μου, διότι εκείνη η εποχή ήταν πολύ δύσκολη.

Μεγαλώνατε πιστεύοντας ότι υστερείτε στην εξωτερική σας εμφάνιση και αργότερα μάθατε ότι είστε και ανεπιθύμητο παιδί.
Τι ήταν πιο σκληρό;

Οταν μου είπαν ότι προσπαθούσαν να απαλλαγούν από εμένα, δεν βίωσα κάτι άσχημο, γιατί πήρα πολλή αγάπη από τους γονείς μου. Θυμάμαι μάλιστα ότι σε αυτό το σημείο που κάθομαι τώρα και σου μιλάω είχα στήσει για πρώτη φορά το πιάνο – μου το πήραν οι γονείς μου όταν ήμουν στο δεύτερο έτος του Πολυτεχνείου. Μέχρι εκείνη τη στιγμή μελετούσα σε ένα αρμόνιο που μου είχε φέρει ο Νίκος Φαραζής – αδελφός του Τάκη -, με τον οποίο σπουδάζαμε μαζί στο Πολυτεχνείο. Πολλές φορές πηδούσα τα κάγκελα και πήγαινα να μελετήσω στα κλεφτά σε ένα ορφανοτροφείο που είχε πιάνο. Οπότε μας έπαιρνε χαμπάρι ο φύλακας και μας έδιωχνε. Οταν άρχισα να παίζω στο πιάνο που είχαμε πια στο σπίτι, οι γονείς μου με άκουγαν και δεν το πίστευαν. Φώναξε ο πατέρας μου τη μητέρα μου και της είπε «άκου, Βούλα, δεν μας έλεγε ψέματα, μελετούσε».

Πότε αισθανθήκατε ότι η δημιουργία μπορεί να αντισταθμίσει το έλλειμμα που αισθανόσασταν αρχικά για την εξωτερική σας εμφάνιση και αργότερα όταν μάθατε ότι ήσασταν ανεπιθύμητο παιδί; Πότε δηλαδή αντιληφθήκατε ότι η μουσική σάς προσφέρει μια ισορροπία;

Ακριβώς αυτό, ισορροπία ένιωθα. Αισθανόμουν ότι αυτό που δημιουργούσα ήταν μια οντότητα. Και αυτό με ακολουθεί μέχρι σήμερα. Αυτή η αίσθηση που δεν αφορά την εμφάνιση ή το «ανεπιθύμητο παιδί» αλλά, όπως είπα πάλι, αναφέρεται σε μια ανάγκη κατάκτησης του πραγματικού ή νοητού χώρου που μας περιβάλλει. Κάθε φορά που ολοκληρώνω ένα έργο, το οποίο για μένα έχει οντότητα, μου δίνει αυτή την αίσθηση της ισορροπίας. Πολλές φορές λέω ότι έχω πια το αντίβαρό μου.

Υπάρχει μια ιστορία που να αφηγείται πότε νικήσατε τις εσωτερικές σας ελλείψεις – και που δημιουργήθηκαν για τους λόγους που προαναφέρατε;

Ναι, βέβαια. Οταν άρχισα να γράφω μουσική, αισθάνθηκα κάτι μεταφυσικό – όσο περίεργο και να ακούγεται. Ενας φίλος μου εκείνη την εποχή, ο οποίος σπούδαζε Ιταλική Φιλολογία, μετέφρασε κάποιους στίχους του Πιερ Πάολο Παζολίνι. Εγώ τον λάτρευα, οπότε όταν μου έφερε ο φίλος μου τους στίχους του με συγκλόνισε. Είχε ήδη δολοφονηθεί ο Παζολίνι. Μελοποίησα τον «Φλεβάρη» και την «Κυριακή». Οταν τελείωσα τη μελοποίηση και το έπαιξα στο πιάνο, ένιωσα ότι είναι μια ζωντανή ύπαρξη. Παίζοντάς το αισθανόμουν ότι πάνω από το κεφάλι μου ήταν ο Παζολίνι και έβλεπε την παρτιτούρα. Σαν να μου είπε «ok». Θα πρέπει να πω ότι είναι η πρώτη φορά που μελοποίησα ποιητή που δεν βρίσκεται στη ζωή. Πάντα ήθελα να έχω την έγκρισή του. Με την Κική Δημουλά, για παράδειγμα, είχα συνεργαστεί όταν μελοποίησα τα ποιήματά της. Η αλήθεια είναι πως ζηλεύω συναδέλφους οι οποίοι μπορούν και μελοποιούν ποιητές που δεν βρίσκονται εν ζωή και δημιουργούν πραγματικά αριστουργήματα.

Είναι ωραία αυτή η ιστορία, αλλά θα επιμείνω: υπάρχει κάποιος που τον κερδίσατε με ένα τραγούδι σας, που η δημιουργική πλευρά σας υπερκέρασε τις αδυναμίες που νιώθατε;

Στο κομμάτι της επικοινωνίας με τις γυναίκες παρατηρούσα μια αναγνωρισιμότητα και μια διαφορετική προσέγγιση μετά από κάποιες επιτυχίες. Αλλά δεν ήταν αυτό που με απασχολούσε. Εγώ ήθελα να συγκινήσω με τη μουσική μου και όχι να «πείσω».

Αυτό συνέβη αργότερα. Τα πρώτα χρόνια;

Σε προσωπικό επίπεδο, ναι, παρατηρούσα αλλαγές σε συμπεριφορές. Το ουσιαστικό είναι ότι ανέβηκε η αυτοεκτίμησή μου. Αρχισα να βλέπω ότι αυτό που κάνω έχει απήχηση και συγκινεί ανθρώπους.

Αλλαξε ο τρόπος που γράφατε και που αντιμετωπίζατε την τέχνη σας;

Παρατηρώντας τις πρώτες συνθέσεις και τις σημερινές σαφώς διαπιστώνω ότι δεν είναι ίδιες. Αλλαξα εγώ ως χαρακτήρας, η στάση της ζωής μου, οι εμπειρίες μου, οι γνώσεις μου. Ο,τι με εξέλιξε με επηρέασε και σαφώς με άλλαξε. Η αλήθεια όμως είναι ότι νιώθω πως βρίσκομαι σε αρχικό στάδιο.

Μετά από όλη αυτή τη διαδρομή και τις επιτυχίες;

Βέβαια. Πάντα επιδιώκω να προχωρώ σε κάτι δροσερό, σε κάτι φρέσκο, σε κάτι καινούργιο. Οπότε, ναι, είναι σαν να βρίσκομαι στην αρχή. Ετσι η μουσική με έσωσε από την κατάθλιψη. Δεν στενοχωριέμαι που μεγαλώνω, που γερνάω. Οτιδήποτε μπορεί να μου προκαλέσει θλίψη, με τη μουσική το ισορροπώ.

Τι σας προκαλεί θλίψη;

Το ότι έχουν χαθεί η ανθρωπιά και η αλληλεγγύη. Ως κοινωνία θεωρώ ότι βαδίζουμε σε πολύ θολό μονοπάτι. Αυτό με συνθλίβει.

Ιδανικά πώς θα θέλατε να προχωρήσετε;

Να έχω έμπνευση και ενέργεια για να εξελιχθώ. Να δημιουργήσω νέο μοντέλο έκφρασης.

Σκεφτήκατε ότι υπάρχει ένα πεδίο που δεν καταφέρατε να κατακτήσετε;

Πάρα πολλά. Αλλά το πιο προκλητικό είναι αυτό που νιώθει κάθε δημιουργός: να κάνει το ιδεατό κομμάτι της ζωής του. Ο,τι πιστεύει πως θα τον ολοκληρώσει και θα του φέρει την αρμονία. Ξέρω ότι ποτέ δεν θα το πετύχω. Αλλά θα βρίσκομαι πάντα σε αυτόν τον δρόμο, σε αυτή τη διαρκή αναζήτηση. Επίσης θα ήθελα να συνεργαστώ με κάποιους τραγουδιστές, αλλά δυστυχώς δεν έγινε. Οπως, για παράδειγμα, με τη Χαρούλα Αλεξίου, που θαυμάζω απεριόριστα, είχαμε προχωρήσει αρκετά στις συζητήσεις, αλλά δυστυχώς αποφάσισε να σταματήσει το τραγούδι. Υπάρχει ένας άλλος ευσεβής πόθος: να παιχτούν έργα μου από μεγάλα συμφωνικά σύνολα.