Νίκος Καββαδίας: Ο ποιητής πέρα από τις γραμμές των οριζόντων

Κάθε του ποίημα, ακόμη και κάθε στίχος -όπως από το «Καραντί» του όπου «κοιμήθηκεν ο καρχαρίας που πιλοτάρει»- αποτελεί μιαν ολοκληρωμένη αφήγηση, λέει μια ιστορία. Με πρωταγωνιστές και γεγονότα που σου αποτυπώνονται στην καρδιά. Ο Νίκος Καββαδίας.

Θεωρήθηκε από τους κριτικούς ελάσσων ποιητής, το κοινό τον αποθέωσε όμως, ιδίως μετά τις θρυλικές μελοποιήσεις από τον Θάνο Μικρούτσικο και τις αλλεπάλληλες ερμηνείες από κορυφαίους τραγουδιστές. Οι στίχοι του ακούγονται συνεχώς στο ραδιόφωνο, συντροφεύουν γενιές και γενιές, θρέφουν τους ονειροπόλους κάθε εποχής. Με το «Μαχαίρι», με τον «Νέγρο θερμαστή από το Τζιμπουτί», με τη «Φάτα Μοργκάνα», με τον «Σταυρό του Νότου», με το «Λύχνο του Αλλαδίνου», με τη «Στεριανή ζάλη», με τον «Ιδανικό κι ανάξιο εραστή».

Η βιωματική γραφή του και η παραδοσιακή του στιχουργική φόρμα με ρυθμό, βρήκε αντίκρισμα στα τραγούδια και –τι ειρωνεία- καταλύει όλα τα σύνορα και «τις θολές γραμμές των οριζόντων» εν αγνοία του, μετά θάνατον.

Η πολιτική δράση

Μπορεί να θεωρήθηκε ένας ποιητής της θάλασσας, και πώς αλλιώς βέβαια, ωστόσο πέρα από τη ναυτική ταυτότητα, τον εξωτισμό και το ταξίδεμα, ο ίδιος είχε υπάρξει ένας άνθρωπος με πολιτική συνείδηση, το 1944 ήταν γραμματέας του ΕΑΜ Λογοτεχνών.

Γνωστές είναι οι φιλίες του με δημιουργούς, όπως ο Θράσος Καστανάκης, ο Ασημάκης Πανσέληνος, ο Κώστας Βάρναλης, η Μέλπω Αξιώτη, ο Στρατής Τσίρκας, ο Μανόλης Αναγνωστάκης.

Η ζωή του

Ο Νίκος Καββαδίας, αποκαλούμενος και Κόλιας, γεννήθηκε στο Νικόλσκι Ουσουρίσκι, μια μικρή επαρχιακή πόλη του Χαρμπίν της Μαντζουρίας, το 1910. Ήταν γιος του μεγαλέμπορου Χαρίλαου Καββαδία και της Δωροθέας, το γένος Αγγελάτου που κατάγονταν από την Κεφαλονιά.

Είχε μια μεγαλύτερη αδερφή και δυο μικρότερους αδερφούς. Το 1914, μετά το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η οικογένεια Καββαδία βρέθηκε στην Ελλάδα και κατέληξε στο Αργοστόλι ως το 1921, οπότε και εγκαταστάθηκε στον Πειραιά. Είχε προηγηθεί η επιστροφή του πατέρα (ως το 1921) στη Ρωσία και η εκεί οικονομική καταστροφή του, όπως αναφέρεται στα βιογραφικά του στοιχεία από το Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών και το ΕΚΕΒΙ.

Στον Πειραιά, ο Καββαδίας τέλειωσε τη γαλλική σχολή του «Saint Paul» και το Γυμνάσιο. Σύμφωνα με την μαρτυρία από την Τζένια Καββαδία, την αδερφή του ποιητή, εκεί είχε συμμαθητή τον γιο του Παύλου Νιρβάνα, τον Κώστα Αποστολίδη που του γνώρισε τον πατέρα του και στην ουσία ο Νιρβάνας υπήρξε για τον δεκαπεντάχρονο Καββαδία ο πρώτος του δάσκαλος, μια αντίστοιχη φιλία που ανέπτυξε παρακάτω –με σχέση δασκάλου και οδηγητή- και με τον Κ. Καρθαίο.

Ο Νίκος Καββαδίας δημοσίευσε τους πρώτους στίχους του στο περιοδικό της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας, με το ψευδώνυμο Πέτρος Βαλχάλας.

Γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή της Αθήνας, μετά το θάνατο του πατέρα του όμως, αναγκάστηκε να διακόψει τις σπουδές του και να εργαστεί σε ναυτικό γραφείο, συνεχίζοντας τη συνεργασία του με φιλολογικά περιοδικά.

Τα ταξίδια

Το 1929 μπάρκαρε στο φορτηγό πλοίο Άγιος Νικόλαος και από το 1930 ξεκίνησε η περίοδος των διαρκών ταξιδιών του ως το 1936. Το 1932 δημοσίευσε σε συνέχειες την Απίστευτη ιστορία του Λοστρόμου Νακαχαμόκο στην εφημερίδα «Πειραϊκόν Βήμα».

Το 1933 εξέδωσε την ποιητική συλλογή «Μαραμπού», που έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από την κριτική. Ακολούθησαν το «Πούσι» (1947) και η «Βάρδια» (μυθιστόρημα-1954), ενώ μετά το θάνατό του εκδόθηκε και η συλλογή «Τραβέρσο» (1975). Το 1934 η οικογένειά του μετακόμισε στην Αθήνα. Το 1938 κατατάχθηκε στο στρατό και υπηρέτησε στην Ξάνθη. Το 1939 πήρε δίπλωμα ραδιοτηλεγραφητή.

Το 1940 υπηρέτησε στην Αλβανία και πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση ως μέλος του Κ.Κ.Ε.. Από το 1945 ναυτολογήθηκε ως ραδιοτηλεγραφητής. Το 1953 πήρε το δίπλωμα του Ασυρματιστή Α΄. Το 1965 πέθανε η μητέρα του. Από κείνη την ίδια χρονιά, υπάρχει το ντοκουμέντο από μια σπάνια τηλεοπτική του συνέντευξη στο ΡΙΚ.

Το 1968 επισκέφτηκε την Κεφαλονιά μετά από τριάντα πέντε χρόνια απουσίας. Εκεί έγραψε το πεζό «Λι». Η ταινία που είναι εμπνευσμένη από το πεζογράφημά του «Λι»:

Ο Νίκος Καββαδίας πέθανε στην Αθήνα από εγκεφαλικό επεισόδιο. Στο χρονολόγιο του ναυτικού του φυλλαδίου, αναφέρονται μπάρκα από το 1929 μέχρι και το 1974, το τελευταίο του ταξίδι ήταν με το ατμόπλοιο «Aquarius».

Η εργογραφία του

«Μαραμπού», 1933

«Πούσι», 1947

«Βάρδια», μυθιστόρημα 1954

«Τραβέρσο», 1975, κυκλοφόρησε λίγο μετά τον θάνατό του

«Λι», 1987, γυρίστηκε κινηματογραφική ταινία το 1995 με τίτλο «Between the Devil and the Deep Blue Sea»

«Του πολέμου», 1987

« Στο άλογό μου», 1987

Το σύνολο του έργου του Νίκου Καββαδία κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Άγρα».

(Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: https://www.ert.gr/ert-arxeio/nikos-kavvadias-10-fevroyarioy-1975/)