Θα καταφέρουν οι κυβερνήσεις να τιθασεύσουν την Τεχνητή Νοημοσύνη πριν είναι πολύ αργά;

Στα μέσα του Ιουνίου του 2023, ο σκληροπυρηνικός Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής Τεντ Κρουζ, σε διαδικτυακή συνέντευξη ήταν κάτι παραπάνω από ειλικρινής, όσον αφορά τη νομοθεσία για τη τεχνητή νοημοσύνη: Το Κογκρέσο «δεν ξέρει τι στο διάολο κάνει»! Τα νέα δεν είναι καθόλου καλά.

Η υπερ-εξελικτική της φύση καθιστά την επίλυση των προκλήσεων σταδιακά πιο δύσκολη και αυτό είναι το παράδοξο της ισχύος της τεχνητής νοημοσύνης: Ο ρυθμός της προόδου της είναι συγκλονιστικός.

Με κάθε νέα τάξη μεγέθους, αναδύονται απροσδόκητες δυνατότητες. Λίγοι προέβλεψαν ότι η «εκπαίδευση» σε ακατέργαστο κείμενο θα επέτρεπε σε μεγάλα γλωσσικά μοντέλα να παράγουν συνεκτικές, πρωτότυπες, ακόμη και δημιουργικές προτάσεις. Σύντομα, οι προγραμματιστές τεχνητής νοημοσύνης πιθανότατα θα καταφέρουν να δημιουργήσουν συστήματα με δυνατότητες αυτοβελτίωσης!

Η τεχνητή νοημοσύνη διαφέρει επίσης από τις παλαιότερες τεχνολογίες στο ότι σχεδόν όλες οι εφορμογές της μπορούν να χαρακτηριστούν ως «διπλής χρήσης», δηλαδή μπορεί να χρησιμοποιηθούν τόσο για ειρηνικούς όσο και στρατιωτικούς σκοπούς.

Το ίδιο σύστημα μπορεί να οδηγήσει αυτοκίνητο, αλλά και ένα άρμα μάχης. Μια εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης που έχει δημιουργηθεί για τη διάγνωση ασθενειών, την ίδια στιγμή μπορεί να «γεννήσει» κανούργιες. Η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε επίσης να καταστρέψει εκατομμύρια θέσεις εργασίας, επιδεινώνοντας τις υπάρχουσες ανισότητες και δημιουργώντας νέες.

Σε αντίθεση με τα προηγούμενα όπλα, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης θα γίνουν μεγαλύτερα, καλύτερα, φθηνότερα και απανταχού παρόντα και κάθε όλα τα κράτη και εταιρείες θα θέλουν έχουν έχουν κομμάτι της.

Έτσι, η πολυπλοκότητα αυτής της τεχνολογίας και η ταχύτητα προόδου της θα καταστήσει σχεδόν αδύνατο για τις κυβερνήσεις να θεσπίσουν σχετικούς κανόνες με λογικό ρυθμό. Γι΄αυτό και κάποιοι επιστήμονες, τρέμουν ότι εάν οι κυβερνήσεις δεν καλύψουν τη διαφορά σύντομα, είναι πιθανό να μην το κάνουν ποτέ.

Η ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης σε ορισμένες χώρες είναι ελάχιστη, εάν παραμένει ανεξέλεγκτη σε άλλες.  Με εκτενές άρθρο τους στο περιοδικό Foreign Affairs ο πολιτικός επιστήμονας και πρόεδρος της συμβουλευτικής Eurasia Group Ian Bremmer και ο Βρετανός ερευνητής και επιχειρηματίας τεχνητής νοημοσύνης και συνιδρυτής της DeepMind, Mustafa Suleyman κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.

«Δεν ξέρουν τι στο διάολο κάνουν»

Πράγματι, όπως αναφέρουν οι δύο εμπειρογνώμονες, κάποιοι κυβερνώντες σε όλον τον κόσμο έχουν αρχίσει να ξυπνούν με τις προκλήσεις που θέτει η τεχνητή νοημοσύνη και να παλεύουν με το πώς να το κυβερνήσουν. Τον Μάιο του 2023, οι G-7 εγκαινίασαν μια «διαδικασία» διαχείρισής της στη συνάντησή στο φόρουμ στη Χιροσίμα.

Τον Ιούνιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ένα προσχέδιο νόμου της ΕΕ για την τεχνητή νοημοσύνη, την πρώτη συνολική προσπάθεια της EΕ να δημιουργήσει διασφαλίσεις γύρω από τον κλάδο της τεχνητής νοημοσύνης. Και τον Ιούλιο, ο γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες ζήτησε τη σύσταση ενός παγκόσμιου ρυθμιστικού φορέα τεχνητής νοημοσύνης. Στις ΗΠΑ πολλοί πολιτικοί και από τα δό κόμματα ζητούν ρυθμιστική δράση, αλλά συμφωνούν με τον Ρεπουμπλικανό γερουσιαστή από το ΤέξαςΤεντ Κρουζ, ο οποίος δήλωσε ότι το Κογκρέσο «δεν ξέρει τι στο διάολο κάνει».

Το πρόβλημα, συμφωνα με τους δύο ειδικούς είναι ότι η συζήτηση παραμένει παγιδευμένη σε ένα ψευδές δίλημμα: να αξιοποιηθεί η τεχνητή νοημοσύνη για την επέκταση της εθνικής ισχύος ή να την καταπνίξουν για να αποφύγει τους κινδύνους της. Ωστόσο, η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να τιθασευτεί, όπως οποιαδήποτε προηγούμενη τεχνολογία, η οποία ήδη μεταβάλλει τις παραδοσιακές έννοιες της γεωπολιτικής ισχύος.

Γι΄αυτό και οι Ian Bremmer και Mustafa Suleyman προτείνουν πως για να καταστεί δυνατή η παγκόσμια διακυβέρνηση της τεχνητής νοημοσύνης, το διεθνές σύστημα πρέπει να ξεπεράσει τις παραδοσιακές αντιλήψεις περί κυριαρχίας και να καλωσορίσει τις εταιρείες τεχνολογίας στο τραπέζι. Τη τεχνητή νοημοσύνη, για παράδειγμα δεν μπορούν να τη δαμάσουν όπως τα πυρηνικά, διότι είναι απείρως ευκολότερο να αναπτυχθεί, να κλαπεί ενώ ελέγχεται όχι μόνο από κράτη, αλλά και από εταιρείες.

Τρεις παγκόσμιες προκλήσεις που εμπνέουν

Οι δύο εμπειρογνώμονες επισημαίνουν ότι η διακυβέρνηση της Τεχνητής Νοημοσύνης μπορεί να επιτευχθεί αντλώντας έμπνευση από τις υπάρχουσες ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, της διάδοσης των όπλων και της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.

Όπως η Διακυβερνητική Επιτροπή για τη Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ παρέχει τακτικές αξιολογήσεις στους κυβερνώντες για τους μελλονικούς κινδύνους της κλιματικής αλλαγής, έτσι και η τεχνητή νοημοσύνη χρειάζεται έναν παρόμοιο φορέα για να αξιολογεί τακτικά την κατάσταση της τεχνητής νοημοσύνης, να αξιολογεί αμερόληπτα τους κινδύνους και τις πιθανές επιπτώσεις της.

Ο κόσμος χρειάζεται επίσης έναν τρόπο να διαχειριστεί τις εντάσεις μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων της τεχνητής νοημοσύνης και να αποτρέψει τη διάδοση επικίνδυνων προηγμένων συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, όπως συνέβη και με τις ρυθμίσεις για τον περιορισμό των όπλων. Μπορεί Κίνα και ΗΠΑ να βρίσκονται σε σύγκρουση, αλλά μια ανεξέλεγκτη κούρσα τεχνητής νοημοσύνης θα μπορούσε να καταστρέψει κάθε ελπίδα για τη σφυρηλάτηση μιας διεθνούς συναίνεσης για τη διακυβέρνηση της τεχνητής νοημοσύνης.

Όπως και στον έλεγχο της διάδοσης των όπλων, έτσι και στην τεχνητή νοημοσύνη χρειάζονται προσεγγίσεις παρακολούθησης και των εξελίξεων.

Τρίτον, όπως το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, που αποτελείται από κεντρικούς τραπεζίτες, υπουργεία Οικονομικών και εποπτικές και ρυθμιστικές αρχές από όλο τον κόσμο, εργάζεται για την πρόληψη της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής αστάθειας, το ίδιο χρειάζεται και η τεχνητή νοημοσύνη. Θα μπορούσε δηλαδή να διατηρήσει τη γεωπολιτική σταθερότητα εν μέσω ραγδαίων αλλαγών στην τεχνολογία.

Με την υποστήριξη των εθνικών ρυθμιστικών αρχών και των διεθνών φορέων θέσπισης προτύπων, θα συγκεντρώσει εμπειρογνωμοσύνη και πόρους για να προλάβει ή να ανταποκριθεί σε κρίσεις που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη, μειώνοντας τον κίνδυνο κλιμάκωσης.

Η καλύτερη άμυνα είναι η πρόληψη και ευελιξία

Ο πρωταρχικός στόχος οποιασδήποτε παγκόσμιας ρυθμιστικής αρχιτεκτονικής τεχνητής νοημοσύνης θα πρέπει να είναι ο εντοπισμός και ο μετριασμός των κινδύνων για την παγκόσμια σταθερότητα χωρίς να πνίγεται η καινοτομία της τεχνητής νοημοσύνης και οι ευκαιρίες που απορρέουν από αυτήν.

Έτσι, όπως προαναφέρθηκε, θα μπορούσαν να δημιουργηθούν φορείς που να λειτουργούν προληπτικά, όπως είναι τα παγκόσμια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα -πχ Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, ΔΝΤ- που εντοπίζουν και μετριάζουν τους κινδύνους για την παγκόσμια χρηματοπιστωτική σταθερότητα χωρίς να τεθεί σε κίνδυνο η οικονομική ανάπτυξη.

Αυτοί οι μηχανισμοί, με τη σειρά τους, θα καθοδηγούνται από κοινές αρχές που είναι προσαρμοσμένες στα μοναδικά χαρακτηριστικά της τεχνητής νοημοσύνης και αντικατοπτρίζουν τη νέα τεχνολογική ισορροπία δυνάμεων που έχει βάλει τις εταιρείες τεχνολογίας στη θέση του οδηγού.

Εδώ θέλει προσοχή όμως, όπως αναφέρουν στην ανάλυσή τους οι ειδικοί, γιατί ο μέγιστος περιορισμός της τεχνητής νοημοσύνης θα σήμαινε την παραίτηση από τα θετικά της που αλλάζουν τη ζωή, αλλά η μέγιστη απελευθέρωσή της θα σήμαινε ότι θα διακινδυνεύσει όλα τα δυνητικά καταστροφικά μειονεκτήματά της.

Η διακυβέρνηση της τεχνητής νοημοσύνης πρέπει επίσης να είναι ευέλικτη, ώστε να μπορεί να προσαρμοστεί και να διορθωθεί στη πορεία της καθώς η ίδια η τεχνητή νημοσύνη εξελίσσεται και βελτιώνεται. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι πρέπει να υιοθετηθεί ο ανήθικος κανόνας της Silicon Valley, «προχώρα μπροστά και σπάσε τους κανόνες», αλλά θα πρέπει να αντικατοπτρίζει περισσότερο τη φύση της τεχνολογίας που επιδιώκει να περιέχει.

Μια διακυβέρνηση που θα έχει του πάντες στο τιμόνι

Για να ρυθμιστεί η τεχνητή νοημοσύνη πρέπει να επιστρατευτούν οι πάντες, δηλαδή δεν μπορεί να είναι αποκλειστικά κρατική, καθώς οι κυβερνήσεις ούτε κατανοούν ούτε ελέγχουν τη τεχνητή νοημοσύνη, ενώ οι ιδιωτικές εταιρείες τεχνολογίας διαθέτουν έχουν το πάνω χέρι στον ψηφιακό κόσμο.

Βέβαια, σε αυτούς τους μη κρατικούς φορείς δεν πρέπει να παραχωρούνται τα ίδια δικαιώματα και προνόμια με τα κράτη, τα οποία αναγνωρίζεται διεθνώς ότι ενεργούν για λογαριασμό των πολιτών τους. Θα πρέπει όμως να είναι συμβαλλόμενα μέρη σε διεθνείς συνόδους κορυφής και να έχουν υπογράψει οποιεσδήποτε συμφωνίες για την τεχνητή νοημοσύνη.

Οι εταιρείες τεχνολογίας δεν πρέπει να έχουν πάντα λόγο, σύμφωνα με τους δύο ειδικούς. Ορισμένες πτυχές της διακυβέρνησης της τεχνητής νοημοσύνης αφήνονται καλύτερα στις κυβερνήσεις και είναι αυτονόητο ότι τα κράτη πρέπει πάντα να διατηρούν το τελικό δικαίωμα αρνησικυρίας στις αποφάσεις πολιτικής, δίχως να λειτουργούν για λογαριασμό εταιριών.

Χρειάζονται στεγανά

Τέλος, η διακυβέρνηση της τεχνητής νοημοσύνης πρέπει επίσης να είναι όσο το δυνατόν πιο αδιαπέραστη. Σε αντίθεση με την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, όπου η επιτυχία θα καθοριστεί από το άθροισμα όλων των μεμονωμένων προσπαθειών, η ασφάλεια της τεχνητής νοημοσύνης καθορίζεται από τον χαμηλότερο κοινό παρονομαστή: ένας μόνο αλγόριθμος θα μπορούσε να προκαλέσει ανείπωτη ζημιά.

Γι΄αυτό, η παγκόσμια διακυβέρνηση της τεχνητής νοημοσύνης πρέπει να είναι παντού στεγανοποιημένη από κακές «επιρροές», κάνοντας εξαιρετικά εύκολο για να συμμετέχει κάποιος, αλλά πολύ δαπανηρό για να αποτρέψει τη μη συμμόρφωση. Ένα μόνο παραθυράκι, ένας αδύναμος κρίκος ή ένας ζαβολιάρης αποστάτης θα ενθαρρύνει και άλλους παραβάτες.

Η διακυβέρνηση αυτή θα πρέπει να καλύπτει ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού -από τη κατασκευή έως το υλικό, το λογισμικό, τις υπηρεσίες και τους παρόχους έως τους χρήστες. Αυτό σημαίνει προληπτική ρύθμιση και επίβλεψη σε κάθε κρίκο της αλυσίδας, από τη παραγωγή τσιπ τεχνητής νοημοσύνης έως τη συλλογή δεδομένων, την εκπαίδευση μοντέλων έως την τελική χρήση και σε ολόκληρη τη στοίβα τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται σε μια δεδομένη εφαρμογή. Αυτή στεγανότητα θα εξασφαλίσει ότι δεν υπάρχουν ρυθμιστικές γκρίζες ζώνες προς εκμετάλλευση.