Νίγηρας: κατάρρευση της Françafrique – όχι όμως της αμερικανικής παρουσίας στην Αφρική

Το στρατιωτικό πραξικόπημα στον Νίγηρα έχει ήδη καταφέρει να περάσει την πρώτη δοκιμασία ως προς την αντοχή του. Σε αυτό συνετέλεσε ιδιαίτερα το γεγονός ότι η Οικονομική Κοινότητα των Χωρών της Δυτικής Αφρικής, η ECOWAS έχασε την πρωτοβουλία των κινήσεων για ενδεχόμενη ένοπλη επέμβαση από τη στιγμή που άφησε να εκπνεύσει το τελεσίγραφο της 6^ης Αυγούστου για την απελευθέρωση του κρατούμενου ανατραπέντος προέδρου Μπαζούμ. Συνέβαλε σε αυτό και το γεγονός ότι στη Νιγηρία, τη χώρα που θα αναλάβει το κύριο βάρος τυχόν ένοπλης επέμβασης φαίνεται να υπάρχει έντονη εσωτερική αντίθεση σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Αυτό έχει δώσει το χρονικό περιθώριο στους πραξικοπηματίες να διαμορφώσουν μια σχετική βάση υποστήριξης που δεν παραλείπουν να επιδεικνύουν σε διάφορες μαζικές συγκεντρώσεις.

Μάλιστα, παρά την ομοβροντία ανακοινώσεων από τη διεθνή κοινότητα σε σχέση με την ανατροπή και κράτηση του Μπαζούμ, οι πραξικοπηματίες ανακοίνωσαν ότι έχουν συγκεντρώσει αρκετά στοιχεία για την παραπομπή του Μπαζούμ ενώπιον εθνικών και διεθνών δικαστηρίων.

Ειδικότερα, οι κατηγορίες φαίνεται να αφορούν τις επικοινωνίες που είχε μετά το πραξικόπημα με πολιτικούς από το εξωτερικό, με τους πραξικοπηματίες να τον κατηγορούν ότι προσπάθησε να σπρώξει τα πράγματα σε διεθνή επέμβαση.

Μια στρατιωτική επέμβαση που είναι ερώτημα πότε θα πραγματοποιηθεί

Την ίδια στιγμή οι χώρες-μέλη του ECOWAS ανακοίνωσαν ότι οριστικοποίησαν τα σχέδια για μια στρατιωτική επιχείρηση με σκοπό να ανατραπούν οι πραξικοπηματίες όπως και ότι έχουν ορίσει και τη χρονική στιγμή στην οποία αυτή θα πραγματοποιηθεί.

Βεβαίως, η ανακοίνωση υπογράμμισε ότι υπάρχουν οι πόροι, ο εξοπλισμός και η πολιτική βούληση, όμως η επέμβαση θα γίνει όταν δοθεί η εντολή, ενώ υπογράμμισε ότι η συμμαχία παραμένει ανοιχτή σε διάλογο, όχι όμως σε έναν ατέρμονα διάλογο.

Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη ανοιχτά ζητήματα σε σχέση με την ενδεχόμενη επέμβαση. Αυτό αφορά τόσο το εάν τελικά οι δυτικές χώρες, ιδίως αυτές που έχουν στρατιωτική παρουσία στον Νίγηρα όπως η Γαλλία και οι ΗΠΑ, θα στηρίξουν μια τέτοια επέμβαση, όσο και το εάν τελικά η Νιγηρία, η ισχυρότερη χώρα τους συμμαχίας των χωρών της Δυτικής Αφρικής, στο εσωτερικό της οποίας έχουν ακουστεί πολλές αντιρρήσεις για την επέμβαση, θα θελήσει τελικά να εμπλακεί σε μια τόσο μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση.

Γαλλία: ο μεγάλος χαμένος

Ο μεγάλος χαμένος μέχρι στιγμής είναι η Γαλλία. Μετά τα πραξικοπήματα σε χώρες της Αφρικής όπως η Γουινέα και η Μπουρκίνα Φάσο και κυρίως το Μάλι, από όπου αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν οι γαλλικές δυνάμεις, ο Νίγηρας ήταν το βασικό σημείο αναφοράς της διατήρησης μια γαλλικής παρουσίας στην ευρύτερη περιοχή του Σαχέλ.

Αυτό εξηγεί και γιατί ο πρόεδρος Μακρόν έχει προσπαθήσει να πείσει τις χώρες του ECOWAS να προχωρήσουν σε εισβολή στον Νίγηρα με σκοπό την απελευθέρωση του Μπαζούμ, για να μπορέσει να διατηρήσει τη γαλλική παρουσία.

Όμως, τα πράγματα δείχνουν να κινούνται στην αντίθετη κατεύθυνση ως προς τη γαλλική στρατηγική. Δεν είναι τυχαίο ότι ήδη αρκετοί μιλούν για ένα επερχόμενο τέλος της στρατηγικής της Françafrique. Δηλαδή, της στρατηγικής που επεξεργάστηκε ο στρατηγός Ντε Γκωλ στην περίοδο μετά το τέλος της αποικιοκρατίας όπου προσπάθησε να διαμορφώσει – και οι επόμενες κυβερνήσεις να διατηρήσουν – ένα μεγάλο πλέγμα οικονομικών σχέσεων με τις πρώην γαλλικές αποικίες στην Αφρική, το οποίο συχνά κατηγορήθηκε ότι αποτελούσε απλώς μια συνέχεια της αποικιοκρατίας και ότι ευθύνεται για αρκετά από τα σοβαρά οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα που ταλανίζουν αυτές τις χώρες.

Άλλωστε, έχει ιδιαίτερη σημασία ότι ο αντιγαλλικός τόνος ήταν κάτι που σφράγισε και τις δημόσιες εκδηλώσεις που οργάνωσαν οι πραξικοπηματίες.

Οι ΗΠΑ προσπαθούν να μην αφήσουν την Ρωσία να καλύψει το κενό

Η μεγάλη ανησυχία των δυτικών κυβερνήσεων είναι ότι η αποχώρηση της Γαλλίας και άλλων δυτικών δυνάμεων από την περιοχή θα αφήσει το περιθώριο στη Ρωσία να καλύψει το κενό που αφήνουν, ιδίως ως προς την ανάγκη που έχουν οι χώρες της περιοχές του Σαχέλ σε στρατιωτική υποστήριξη για την αντιμετώπιση ένοπλων ισλαμιστικών κινημάτων. Άλλωστε, η Ρωσία εδώ και καιρό έχει επενδύσει σε καλές σχέσεις, προβάλλοντας συχνά και το γεγονός ότι η ίδια δεν ήταν ποτέ μια αποικιακή δύναμη στην Αφρική.

Για τις Ηνωμένες Πολιτείες η πρόκληση είναι διττή. Από τη μια δεν θέλουν να δουν τη Ρωσία να αντικαθιστά πλήρως με δυνάμεις της Wagner το κενό που θα αφήσει η αποχώρηση των γαλλικών δυνάμεων από την περιοχή, κάτι που θα διαμόρφωνε έναν διαφορετικό συσχετισμό συνολικά στην περιοχή. Από την άλλη, έχουν βάσεις στον Νίγηρα, που δεν έχουν βρεθεί στο στόχαστρο των πραξικοπηματιών, βάσεις τις οποίες θέλουν να διατηρήσουν. Ειδικότερα οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν 1100 άτομα στρατιωτικό προσωπικό και μια ιδιαίτερα σημαντική βάση για μη επανδρωμένα αεροσκάφη, η οποία κόστισε πάνω από 100 εκατομμύρια δολάρια και η οποία είναι πολύ σημαντική για τις αμερικανικές επιχειρήσεις στην περιοχή του Σάχελ.

Δεν είναι τυχαίο ότι μέχρι τώρα οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν επισήμως χαρακτηρίσει τις εξελίξεις στον Νίγηρα ένα πραξικόπημα, καθώς ένα τέτοιο πραξικόπημα θα σήμαινε ότι πλέον οι ΗΠΑ δεν θα μπορούσαν να προσφέρουν βοήθεια σε ζητήματα ασφάλειας στον Νίγηρα, και άρα θα ετίθετο επ’ αμφιβόλω η στρατιωτική τους παρουσία εκεί. Μάλιστα, οι ΗΠΑ δείχνουν να είναι προετοιμασμένες να ανεχτούν ακόμη και μια περιορισμένη παρουσία της Wagner, ακριβώς επειδή δεν θέλουν να βρεθούν εκτός.

Αυτό μπορεί να εξηγήσει και γιατί οι ΗΠΑ, σε αντίθεση με τη Γαλλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δεν έχουν πιέσει ιδιαίτερα για κάποιου είδους στρατιωτική επέμβαση, ενώ η επίσκεψη της Βικτόρια Νούλαντ, που είναι αυτή τη στιγμή το αμέσως υψηλότερο στέλεχος του State Department μετά τον Άντονι Μπλίνκεν, σηματοδοτούσε μια έμμεση αναγνώριση.

Ούτε είναι τυχαίο ότι αναμένεται κανονικά τις επόμενες μέρες η άφιξη νέου πρέσβη των ΗΠΑ στον Νίγηρα, άλλη μια χειρονομία έμμεσης αναγνώρισης

Πραξικοπηματίες με… αμερικανικές σπουδές

Ο στρατηγός Αμπντουραχμάνε Τσιάνι, που είναι ο πρώτος της τάξει μεταξύ των πραξικοπηματιών αρνήθηκε να συναντηθεί με τη Νούλαντ, η οποία συναντήθηκε με τον επικεφαλής των ειδικών δυνάμεων, ταξίαρχο Μούσα Σαλάου Μπαρνού.

Το ενδιαφέρον είναι ότι ο Μπαρνού έχει παρακολουθήσει το Πανεπιστήμιο Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ και έχει εκπαιδευτή στη στρατιωτική βάση του Φόρτ Μπένινγκ στη Τζόρτζια. Δεν είναι ο μόνος πραξικοπηματίες με αμερικανική εκπαίδευση. Τουλάχιστον πέντε από τα μέλη της στρατιωτικής χούντας που ανέλαβαν τη διοίκηση των περιφερειών του Νίγηρα έχουν εκπαιδευτεί στις ΗΠΑ.

Όλα αυτά παραπέμπουν σε μια προσπάθεια των ΗΠΑ να εκμεταλλευτούν διαύλους επικοινωνίας για να μην αφήσουν πλήρως την περιοχή στη ρωσική επιρροή