Πληθωρισμός: Ανησυχούν οι γυναίκες περισσότερο από ό,τι οι άνδρες;

Πριν από σχεδόν μια δεκαετία, οι οικονομολόγοι Francesco D’Acunto, Ulrike Malmendier και Michael Weber εξέτασαν τις απαντήσεις που έδωσαν 18.000 Αμερικανοί στην έρευνα Chicago Booth Expectations and Attitudes Survey, σύμφωνα με δημοσίευμα των FT. Η μελέτη, από τη Σχολή Επιχειρήσεων Booth του Πανεπιστημίου του Σικάγο, παρακολουθούσε τις συμπεριφορές των καταναλωτών απέναντι στην οικονομία και έδειξε ότι, μετρούμενη συνολικά, κατά μέσο όρο οι γυναίκες ανέμεναν μελλοντική αύξηση των τιμών κατά 5,1%, ενώ οι άνδρες προέβλεπαν πληθωρισμό μόνο 4,6%.

Οι γυναίκες είχαν την τάση να βασίζουν τις προσδοκίες τους στα ψώνια για τα είδη παντοπωλείου- όταν ρωτήθηκαν ποιο είδος παρακολουθούσαν πιο στενά, η πρώτη τους επιλογή ήταν το γάλα. Αντίθετα, οι άνδρες παρακολουθούσαν τις τιμές της βενζίνης, καθώς έκαναν κατά μέσο όρο πολύ λιγότερα ψώνια από το παντοπωλείο. Σε οικογένειες όπου οι άνδρες πραγματοποιούσαν ίση ποσότητα αγορών παντοπωλείου, οι προβλέψεις για τον πληθωρισμό των ανδρών και των γυναικών βρέθηκαν να είναι πιο κοντά. “Οι παραδοσιακοί ρόλοι των δύο φύλων … εκθέτουν τις γυναίκες σε διαφορετικά ερεθίσματα σχετικά με τις τιμές από ό,τι τους άνδρες”, κατέληξε η ομάδα, σημειώνοντας ότι αυτό δημιούργησε “αποκλίνουσες πεποιθήσεις για τον μελλοντικό πληθωρισμό”. Και ενώ ένα χάσμα μικρότερο από 1 ποσοστιαία μονάδα δεν φαίνεται τεράστιο, είναι πιο εντυπωσιακό όταν μαθαίνει κανείς ότι κατά τη στιγμή της μελέτης (2015) ο πραγματικός αναφερόμενος πληθωρισμός στις ΗΠΑ ήταν μικρότερος από 2%.

Τι πιστεύουν οι καταναλωτές

Είμαστε, φυσικά, όλοι πλάσματα του δικού μας περιβάλλοντος. Αλλά η παραπάνω διάκριση φαίνεται ότι αξίζει να σημειωθεί ξανά τώρα, που οι κεντρικές τράπεζες αγωνίζονται να θέσουν υπό έλεγχο την εκτίναξη των τιμών. Εξάλλου, αν οι καταναλωτές πιστεύουν ότι η αύξηση των τιμών θα παραμείνει υψηλή, μπορεί να ζητήσουν υψηλότερους μισθούς, δημιουργώντας ένα πιθανό πληθωριστικό σπιράλ- αν όμως είναι βέβαιοι ότι οι τιμές μπορούν να συγκρατηθούν, θα πρέπει να είναι ευκολότερο για τους κεντρικούς τραπεζίτες να κάνουν τη δουλειά τους. Επομένως, είναι πιο σημαντικό από ποτέ να κατανοήσουμε τι συμβαίνει μέσα στο μυαλό των καταναλωτών καθώς προβλέπουν τις μελλοντικές τιμές.

Πρόκειται για ένα δύσκολο εγχείρημα. Τις προηγούμενες δεκαετίες, η οικονομική θεωρία της ελεύθερης αγοράς έτεινε να υποθέτει ότι οι οικονομίες διαμορφώνονται από έναν “ορθολογικό άνθρωπο” (sic) – το όνομα που δίνεται σε έναν οικονομικό παράγοντα με καθαρό μυαλό και ιδιοτελές όραμα για το μέλλον. Ωστόσο, όπως έχουν επισημάνει εδώ και καιρό οι συμπεριφορικοί οικονομολόγοι, οι άνθρωποι δεν είναι ποτέ απολύτως ορθολογικοί, με την έννοια ότι είναι συνεπείς και ουδέτεροι στις απόψεις τους.

Χάσμα φύλων

Το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων στον πληθωρισμό είναι ένα παράδειγμα γι’ αυτό, αλλά όχι το μοναδικό. Για παράδειγμα, πάρτε την έρευνα του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν για τις προσδοκίες των καταναλωτών σχετικά με τον πληθωρισμό, αναμφισβήτητα η πιο γνωστή του είδους της στην Αμερική. Από αυτήν προκύπτει ότι οι πενταετείς προσδοκίες για τον πληθωρισμό μειώθηκαν πρόσφατα από 3% σε 2,9%. Αυτό φαίνεται ενθαρρυντικό και οικονομολόγοι όπως ο Ρίτσαρντ Κλαρίντα, πρώην αντιπρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, το εξέλαβαν ως ένδειξη ότι οι προσδοκίες παραμένουν “καλά εδραιωμένες” (δηλαδή “χαμηλές”).

Όμως, όπως σημείωσε ο αναλυτής επενδύσεων Τζιμ Μπιάνκο, ένα περίεργο στοιχείο αυτής της έρευνας είναι ότι οι καταναλωτές δεν φάνηκε να αλλάζουν τις προσδοκίες τους πέρυσι, ακόμη και όταν οι τιμές εκτινάσσονταν. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι η Fed είναι τόσο αξιόπιστη (όπως υποστηρίζει ο Κλαρίντα)- αλλά μπορεί επίσης να οφείλεται στο γεγονός ότι οι καταναλωτές απλώς λένε στους δημοσκόπους αυτό που νομίζουν ότι θέλουν να ακούσουν. “Η έρευνα είναι εντελώς χάλια”, έγραψε στο Twitter ο Μπιάνκο.

Διακυμάνσεις

Μια άλλη πιθανή εξήγηση είναι ότι η εστίαση των καταναλωτών στα οικονομικά δεδομένα παρουσιάζει διακυμάνσεις. Πρόσφατα, δώδεκα οικονομολόγοι στις ΗΠΑ συνεργάστηκαν σε μια τεράστια σειρά τυχαιοποιημένων επιλεγμένων μελετών για να διερευνήσουν το ζήτημα της ” προσοχής ” των καταναλωτών στις πληροφορίες. Αν και ο παράγοντας “προσοχή” συνήθως αγνοείται, η έρευνα δείχνει ότι έχει τεράστια σημασία. Το έγγραφό τους με τίτλο Tell Me Something I Don’t Already Know: Learning in Low and High-Inflation Settings, υποστηρίζει ότι από τότε που ο πληθωρισμός άρχισε να αυξάνεται και πάλι στις προηγμένες οικονομίες, “τόσο τα νοικοκυριά όσο και οι επιχειρήσεις έχουν γίνει πιο προσεκτικά και ενημερωμένα για τον πληθωρισμό”. Κατά ειρωνεία της τύχης, αυτό τους έχει οδηγήσει στην πραγματικότητα να αντιδρούν λιγότερο στα νέα δεδομένα απ’ ό,τι σε πιο ήρεμες περιόδους.

Σημασία

Μια ξεχωριστή μελέτη της Ομοσπονδιακής Τράπεζας του Σεντ Λούις δείχνει ότι, όταν οι επενδυτές έρχονται αντιμέτωποι με “μη φυσιολογικά σχήματα του ΑΕΠ και του πληθωρισμού”, δίνουν πολύ μεγαλύτερη σημασία στις ομιλίες των κεντρικών τραπεζιτών, ακόμη και μεταξύ των συνεδριάσεων νομισματικής πολιτικής. Εν τω μεταξύ, ένα άλλο πρόσφατο project από μια τριάδα οικονομολόγων από το Ισραήλ (Yuriy Gorodnichenko, Rafi Melnick και Ari Kutai) υποστηρίζει ότι οι εταιρείες που έρχονται αντιμέτωπες με ένα πληθωριστικό σοκ τείνουν να αυξάνουν τις πληθωριστικές τους προσδοκίες για το επόμενο έτος – ακόμη και όταν άλλα μελλοντικά δεδομένα φαίνονται σχετικά καλά.

Για να το θέσουμε αλλιώς, ο τρόπος με τον οποίο οι καταναλωτές φαντάζονται το μέλλον δεν διαμορφώνεται μόνο από το δικό τους πρόσφατο παρελθόν, αλλά και από το πόσο επικεντρωμένοι είναι στο θέμα αυτό εξαρχής. Όλα αυτά καθιστούν τα καθήκοντα των κεντρικών τραπεζών διπλά δύσκολα κατά τους επόμενους μήνες. Έτσι, με την Τράπεζα της Αγγλίας να προειδοποιεί ότι οι τιμές των ειδών παντοπωλείου είναι πιθανό να παραμείνουν πάνω από το 10% στο Ηνωμένο Βασίλειο, ακόμη και όταν ο υπόλοιπος πληθωρισμός πέφτει, όλα τα βλέμματα θα πρέπει να είναι στραμμένα στην τιμή του γάλακτος.