Ντμίτρι Γλουχόφσκι: «Η Ρωσία είναι κολοσσός με πήλινα πόδια»

Στις 7 Αυγούστου ο γνωστός ρώσος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Ντμίτρι Γλουχόφσκι καταδικάστηκε ερήμην σε ποινή οκτώ ετών κάθειρξης για «διάδοση ψευδών ειδήσεων για τον ρωσικό στρατό». Αφορμή στάθηκε ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με την οποία καταδίκασε τις θηριωδίες του ρωσικού στρατού στην Μπούτσα και στη Μαριούπολη. Από την αρχή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, χιλιάδες Ρώσοι έχουν έρθει αντιμέτωποι με τη ρωσική «Δικαιοσύνη» επειδή εκφράστηκαν δημόσια ενάντια στις έκνομες ενέργειες της ρωσικής ηγεσίας και του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία. Οι «λιγότερο τυχεροί» έχουν πάρει τον δρόμο για τη φυλακή. Ο Γλουχόφσκι – ανάμεσα στους πιο «τυχερούς» – έμαθε για την καταδίκη του ευρισκόμενος στο εξωτερικό.

Ο Γλουχόφσκι έγινε γνωστός το 2002, όταν το μετα-αποκαλυπτικό του μυθιστόρημα «Μετρό 2033» έγινε παγκόσμιο μπεστ σέλερ (κυκλοφορεί μαζί με άλλα βιβλία του συγγραφέα από τις εκδόσεις Καστανιώτη). Στο βιβλίο περιγράφεται ο κόσμος που δημιούργησαν στα υπόγεια του μετρό οι λίγοι εναπομείναντες κάτοικοι της Μόσχας αφότου ο κόσμος όπως τον ξέρουμε καταστράφηκε από πυρηνικό πόλεμο. Μιλώντας στα «ΝΕΑ», ο 44χρονος συγγραφέας δεν θεωρεί πάντως ότι σήμερα βρισκόμαστε στα πρόθυρα ενός τέτοιου πολέμου. Αντίθετα, αναφέρεται στη ρωσική κοινωνία ως φοβική και ράθυμη, ενώ στη ρωσική ηγεσία ως ένα κράμα πρακτόρων – ολιγαρχών – μαφιόζων, οι οποίοι προσπαθούν να σώσουν τα κλοπιμαία τους μέσω του πολέμου και της ριζοσπαστικοποίησης των Ρώσων.

Περιμένατε αυτή τη δικαστική απόφαση;

Εννοείται ότι δεν ήταν έκπληξη, ήταν απολύτως αναμενόμενο. Μέχρι τώρα άτομα του πολιτισμού, ακτιβιστές, δημοσιογράφοι αντιμετώπισαν τα ίδια και δεν περίμενα κάποια ανοχή σε μένα. Και ούτε σκόπευα να υπερασπιστώ τον εαυτό μου στο δικαστήριο γιατί θεωρώ αυτόν τον νόμο αντισυνταγματικό, απάνθρωπο και εφόσον βρίσκομαι στο εξωτερικό και έχω τη δυνατότητα απλώς να τον αγνοήσω, τον αγνοώ.

Πώς επηρέασε ο πόλεμος τη δουλειά σας;

Με ανακήρυξαν «ξένο πράκτορα». Απαγόρευσαν να τοποθετούνται τα βιβλία μου σε εμφανή σημεία στα καταστήματα. Τα τοποθετούν σε αδιαφανή συσκευασία με τη σημείωση 18+ και «ξένος πράκτορας». Πέρυσι οι επικεφαλής του κράτους συχνά αναφέρονταν σε πιθανότητα πυρηνικού πολέμου και αυτό έπαιξε ρόλο στη δημοτικότητα βιβλίων που αναφέρονται στο θέμα, οπότε οι πωλήσεις του δικού μου αυξήθηκαν. Αλλά τα λεφτά δεν μπορώ να τα πάρω από τη Ρωσία. Είναι, ας πούμε, εικονικά λεφτά, μέσα στο όνειρο. Μέσα στο όνειρο έγινες πλούσιος και μετά ξύπνησες.

Το βασικότερο για μένα, πάντως, είναι ότι τηρώντας αυτή τη στάση, την καταδίκη δηλαδή της άνευ νοήματος αιματοχυσίας και την ξεκάθαρη κατονομασία των ενόχων, δεν έχασα ούτε έναν φίλο μου στη Ρωσία, ούτε έναν στην Ουκρανία.

Αν αυτό που συμβαίνει στη Ρωσία είναι ένα βιβλίο, ποιο είναι;

Αυτό που ξετυλίγεται τώρα στη Ρωσία είναι οπωσδήποτε το «1984» σε όλες τις εκφάνσεις του. Από τα δίλεπτα μίσους μέχρι τον ολικό έλεγχο μέσω καμερών κ.λπ. Εξαιρώντας βέβαια αυτό που φαίνεται με γυμνό μάτι, καθώς στις μεγάλες πόλεις της Ρωσίας υπάρχει η εντύπωση ότι όλα ανθούν και ευημερούν.

Ποιες ιδέες γέννησαν αυτή την κατάσταση;

Δεν είναι οι ιδέες που δηλητηριάζουν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους. Γιατί δεν υπάρχει καμία ιδέα στη ρεβάνς του Πούτιν. Λόγος γίνεται για το συναίσθημα. Το συναίσθημα έχει ερευνηθεί εδώ και καιρό, χρησιμοποιείται στην πολιτική από τα πολύ παλιά χρόνια. Το συναίσθημα της βιωμένης ταπείνωσης μεταποιημένο σε αγανάκτηση, στην ιδέα της εκδίκησης. Αυτό το συναίσθημα μέσα στα 15 χρόνια συστηματικής προπαγάνδας κατάφερε το καθεστώς Πούτιν να εκθρέψει στους ανθρώπους.

Το καθεστώς Πούτιν παράγει ολόκληρο πλήθος ψευδοϊδεών, τις οποίες καλλιεργούσαν μέσα στη χώρα και στο εξωτερικό ούτως ώστε να σπείρουν σύγχυση και χάος και να αποτραπεί η δημιουργία ενός ενιαίου μετώπου ενάντια στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Με αυτόν τον τρόπο οι ρώσοι νοσταλγοί των σοβιετικών χρόνων πείθονται ότι αποκαθίσταται η ΕΣΣΔ και «σηκώνεται από τα γόνατα» μετά την περασμένη «προδοσία» και «ήττα» έναντι της Δύσης. Στον Παγκόσμιο Νότο, στις χώρες της Αφρικής και της Νότιας Αμερικής και σε αραβικές χώρες, μεταδίδεται η άποψη της συνέχειας της αντιαποικιοκρατικής μάχης, την οποία δήθεν κάποτε έδωσε η ΕΣΣΔ για αυτούς απέναντι στη Δύση. Στους αμερικανούς συντηρητικούς μεταδίδεται το μήνυμα ότι η Ρωσία είναι η χώρα των νικηφόρων συντηρητικών αξιών.

Και αυτό που συμβαίνει πραγματικά τι είναι;  

Αν το δούμε με τα μάτια ενός ιστορικού, η διαδικασία που συμβαίνει ανάμεσα στην Ουκρανία και τη Ρωσία εντάσσεται στη δυναμική της διάλυσης της αυτοκρατορίας, η οποία διαρκεί εδώ και 30 χρόνια. Αν το δούμε με τα μάτια του πολιτικού αναλυτή, τότε είναι μια προσπάθεια της σημερινής γηράσκουσας και αποχωρούσας γενιάς των ρώσων ηγετών να συγκεντρώσουν την εξουσία μέσω του πολέμου, της έκτακτης κατάστασης, ώστε να την κληροδοτήσουν στη συνέχεια, μαζί με τον κλεμμένο πλούτο της χώρας που μετράται σε τρισεκατομμύρια δολάρια, στα παιδιά τους.

Υπήρχαν κάποιες ιδέες που θα μπορούσαν να είχαν γεμίσει τον χώρο προκειμένου να μη συμβεί;

Θεωρώ ότι αυτή η δυσαρέσκεια ήταν τεχνητή. Τη δεκαετία του ’90 κανείς δεν ένιωθε κανενός είδους εθνική ταπείνωση. Είναι ο Πούτιν, ερχόμενος στην εξουσία, που άρχισε να καλλιεργεί αυτό το συναίσθημα.

Η Ρωσία μπορούσε να αντιμετωπίσει τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης ως προσωπική απελευθέρωση, να ξεκινήσει νέα ελεύθερη ζωή, να έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει την οικονομία της κ.λπ. Αλλά σφετερίστηκαν την εξουσία πρώτα οι ολιγάρχες και μετά οι σιλοβικί (σώματα ασφαλείας), με στόχο την αποβλάκωση του πληθυσμού και την ιδεολογικοποίηση της αυτοκρατορικής νοσταλγίας του.

Η δύναμη της δημοκρατικής ιδεολογίας δεν βρίσκεται στην ιδεολογία αυτή καθαυτήν. Η δημοκρατία απλώς προσφέρει τη δυνατότητα συμμετοχής στην πολιτική ζωή της χώρας και σχετική ελευθερία στην ιδιωτική και δημόσια ζωή. Η δύναμη είναι στο ότι μπορείς να βελτιώσεις τη ζωή σου και βλέπεις τα αποτελέσματα των κόπων σου.

Και η ιδεολογία των δημοκρατικών κρατών σε μεγάλο βαθμό – αν δούμε τις ΗΠΑ – είναι η επιτυχία, και αν μιλάμε για περισσότερο σοσιαλιστικές χώρες, όπως οι σκανδιναβικές ή η Γαλλία, είναι η αλληλεγγύη, η κοινή ευθύνη και η συμμετοχή.

Θεωρώ ότι η κοινή ευθύνη και η συμμετοχή δύσκολα θα ρίζωναν στη Ρωσία, η οποία υπέφερε 70 χρόνια από τον μπολσεβικισμό. Οπως στην Κίνα, όμως, θα μπορούσε να ριζώσει η ιδέα της επιτυχίας. Η δυνατότητα του κάθε ανθρώπου να αλλάξει τη ζωή του προς το καλύτερο μέσω σκληρής δουλειάς, κατάλληλης μόρφωσης και ταλέντου.  Δεν βλέπω με ποια ιδέα θα μπορούσες να σπείρεις αυτό το χωράφι ούτως ώστε να μην περάσουν τα αγριόχορτα του ιμπεριαλισμού. Αν το κράτος δεν καλλιεργούσε αυτή την ιδέα του ιμπεριαλισμού, ο Ρώσος θα ζούσε μια χαρά και χωρίς αυτό.

Αλλά παρά τις προσπάθειες ετών να καλλιεργηθεί αυτό, ο φασισμός δεν ρίζωσε τόσο γιατί βλέπουμε ότι ο αριθμός εκείνων που θέλουν να πάνε να πολεμήσουν είναι μικρός και οι Αρχές αναγκάζονται διαρκώς να επιστρατεύουν τους ανθρώπους, να τους δελεάζουν με μισθούς χιλιάδων ευρώ, να τους εξαναγκάζουν, να παίρνουν ποινικούς. Και αν κάτι χαρακτηρίζει τους Ρώσους, αυτό δεν είναι ο φασισμός, η ανθρωποφαγία και η αποκτήνωση αλλά ο κομφορμισμός, η ολιγοψυχία και η μοιρολατρία.

Πώς βλέπετε την επίλυση αυτής της κατάστασης;

Ο πόλεμος που ξεκίνησε η Ρωσία κατά της Ουκρανίας δημιουργεί ένα πολύ επικίνδυνο προηγούμενο. Η Ρωσία συμπεριφέρεται αλλοπρόσαλλα, απρόβλεπτα και πολύ επικίνδυνα. Και για όσο καιρό βρίσκεται στην εξουσία ο Βλαντίμιρ Πούτιν και το περιβάλλον του η Ρωσία διαρκώς θα αποτελεί πολύ σοβαρή απειλή για την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας. Για αυτό είναι προς συμφέρον της Ευρώπης και των ΗΠΑ να βοηθούν την Ουκρανία.

Καταλαβαίνω ότι φοβούνται μια ραγδαία κλιμάκωση, καθώς ανησυχούν για τη χρήση πυρηνικών όπλων. Θεωρώ ότι δεν θα υπάρξει πυρηνικός πόλεμος. Ούτε γρήγορη νίκη. Θα υπάρξει στασιμότητα της κατάστασης με σταδιακή εξασθένηση της Ρωσίας, διαμελισμό της και υποταγή της στην Κίνα.

Θεωρώ ότι αυτή η σύγκρουση θα κρατήσει 10 χρόνια. Η Ουκρανία οφείλει σε αυτό το διάστημα να κινητοποιηθεί, να γίνει πιο ισχυρή και να χρησιμοποιήσει τα προνόμια που μπορεί να δώσει η ελεύθερη από τη διαφθορά αγορά και οικονομία. Η Ρωσία το ίδιο διάστημα θα μετατρέπεται όλο και περισσότερο σε απολυταρχικό κράτος και ως συνέπεια θα εξασθενεί.

Δεν θεωρείτε ότι η Ρωσία μπορεί να δηλητηριάσει τη Δύση και όλος ο κόσμος να κατρακυλήσει σε έναν νέο Μεσαίωνα;

Οχι, πιστεύω ότι ασχέτως του γεγονότος ότι οι δυτικοί πολιτικοί είναι μερικώς διεφθαρμένοι και φοβούνται επιδείνωση των σχέσεων με τη Ρωσία και – όπως είναι λογικό – δεν θέλουν τη μεταφορά του πολέμου στο έδαφός τους, αυτό που κάνει τώρα η Ευρώπη είναι παράδειγμα άνευ προηγουμένου ενότητας, αλληλοβοήθειας και αλληλεγγύης. Βασικά επειδή η Ευρώπη καταλαβαίνει τι απειλή αντιμετωπίζει και η ίδια.

Θεωρώ ότι συνολικά υπερεκτιμάται το επίπεδο απειλής που η Ρωσία παρουσιάζει. Κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Πριγκόζιν διαπιστώσαμε άλλη μία φορά ότι η Ρωσία είναι κολοσσός με πήλινα πόδια.

Τι πρέπει να καταλάβουν στην Ελλάδα για αυτό το θέμα;  

Σε μεγάλο βαθμό αυτό που συμβαίνει είναι αποικιοκρατικός ιμπεριαλισμός σε σχέση με τα απολεσθέντα ιστορικά εδάφη. Η Ρωσία ακολουθεί μόνο τα συμφέροντά της. Δεν είναι χώρα συντηρητικών αξιών. Δεν είναι χώρα – διάδοχος της ΕΣΣΔ. Δεν ενδιαφέρεται για τα δικαιώματα των εργαζομένων και της εργατικής τάξης. Η Ρωσία είναι χώρα που διοικείται από μαφιόζικη δομή, όπου οι μυστικές υπηρεσίες έχουν ενωθεί με τη μαφία και τους ολιγάρχες. Η Ρωσία δεν είναι χώρα που διεξάγει αντιιμπεριαλιστικό πόλεμο.

Είναι πολύ σημαντικό για τους έλληνες πολιτικούς, άσχετα από τις απόψεις και τις ιδεολογίες τους, να παράσχουν βοήθεια στην Ουκρανία.