Δυσ-νόηση

Η κρίση στην Αριστερά δεν επηρεάζει μόνο τα κόμματα, αλλά συστέλλει και τον ιδεολογικό της χώρο. Η αυξομείωση ποσοστών δεν αποτελεί τη μόνη κρισιακή έκφραση, αλλά η απομείωση του ζωτικού χώρου. Μπορεί να αναρωτηθεί κανείς. Τι περιθώριο έχει όταν τα περισσότερα σημεία πολιτικής έμφασης, διεκδίκησης ή έστω εκφώνησης έχουν καταληφθεί από τη «Δεξιά»;

Για παράδειγμα, ο «ευπρεπισμός» του κράτους, η ηθικοποίησή του, είναι μόνο αριστερό αίτημα; Μήπως η υπεράσπιση δικαιωμάτων είναι η αποκλειστικότητά της; Η ισορροπία στις εργασιακές σχέσεις, ή αντίδραση στις συνθήκες «γαλέρας», είναι επίσης προνομιακή διεκδίκηση μόνο της Αριστεράς; Η ανεκτική, ανοικτή, επιτρεπτική κοινωνία «ίσων ευκαιριών» μήπως είναι η ειδικότητά της; Μήπως η αντιπαγκοσμιοποίηση (ως συνέχεια του παλαιού αντιιμπεριαλισμού);

Μα ήδη ο παγκόσμιος καπιταλισμός επιστρέφει στον προστατευτισμό και την οικονομική περίκλειση. Θέλω να πω ότι όλο τον χώρο των μεταμαρξιστικών αριστερών επικλήσεων τον έχει καταλάβει και η Δεξιά, τουλάχιστον το πιο φιλελεύθερο τμήμα της. Το πιο συντηρητικό έχει προσθέσει και την πλευρά του λαϊκού αντιπροσφυγισμού και έτσι όλο το δεξιό σώμα έχει ελέγξει το πιο λειτουργικό πολιτικά τμήμα του διεκδικητικού πεδίου. Συν το ότι στον τόπο μας τουλάχιστον, ο δεξιός χώρος είναι πιο «περπατημένος» στην πλήρωση εργολαβικών πόθων και συγχρόνως στη χρήση κανονιστικών στερεοτύπων (όχι στη διοίκηση, αλλά στην επίφαση διοικητικής ικανότητας).

Επομένως, τι εύληπτο απομένει; Το στυλ; Το ύφος; Η αισθητική; Οι ρητορικές αποχρώσεις; Φαίνεται να εξατμίζεται το διακριτό περιεχόμενο και η μεταχρονολογημένη (σε σχέση με την Ευρώπη) κρίση των ελληνικών κομματικών σχημάτων, απλώς αντικειμενοποιεί, εκφράζει, εικονοποιεί το βαθύτερο πρόβλημα. Η Αριστερά έχει χάσει την ηγεμονία στο συνειδησιακό, νοοτροπιακό επίπεδο πριν καν φτάσει η κρίση στα χείλια της ιδεολογίας. Και αυτό που λέγεται ότι χρειάζεται να ανασυντεθεί, μου φαίνεται ένας θεωρητικός βολονταρισμός, μια (ακόμα) κατασκευή. Φαίνεται σαν αποξηραμένος τόπος που το μόνο που διαθέτει είναι είτε η ιστορία και το συναισθηματικό περιεχόμενό της, είτε ένας αόριστος, ασπόνδυλος και νεφελώδης διεκδικητισμός, ανεξαρτήτως. Ετσι δεν υπάρχει σώμα, γιατί το αθροισμένο κοκτέιλ λαϊκών δυσφοριών δεν οδηγεί σε ιδεολογική συγκρότηση.

Μένει ως μια εκκρεμότητα, που πιθανόν σε κάποια επόμενη προεκλογική φάση ίσως και θα πληρωθεί (χωρίς φυσικά να αλλάξει το κοινωνικοοικονομικό σύστημα). Ενας πιο φιλάνθρωπος, πιο ζυγισμένος, πιο μετριοπαθής, έναντι ενός αχαλίνωτου και βουλιμικού καπιταλισμού; Το συστημικό πρόβλημα το κάλυπτε μια γενικόλογη Αριστερά «διορθώσεων», που κατέληγε στον ευσεβισμό και την πολιτική χρηστότητα, όταν δεν αιχμαλωτιζόταν σε έναν αδιέξοδο και πολιτικά αρχαϊκό ακτιβισμό ή όταν δεν εγκιβωτιζόταν σε έναν ρηχό οικονομισμό. Πραγματικό αδιέξοδο. Το βλέπεις σε όλη την κλίμακα των εκφωνήσεων. Τι πρέπει να γίνει; Να δοθούν περισσότερα χρήματα, να προσληφθούν περισσότεροι, να μη γίνουν εκείνα τα έργα, να μη δοθούν εκείνες οι αναθέσεις κ.λπ. Εστω ένα τεμπέλικο, κάπως όμως επεξεργασμένο, σχέδιο υπάρχει; Μια απλή ευαισθησία, ποιότητες μετέωρες και ανολοκλήρωτες δεν μπορούν να αναπληρώσουν την έλλειψη πολιτικής λογιοσύνης. Οχι καλλιέπειας, αλλά δομικού σχεδιαστικά πρωτότυπου, κοινωνικού σχεδίου. Ολες οι ομάδες, εκσυγχρονιστές, σοσιαλδημοκράτες, ριζοσπάστες, κομμουνιστές, ελευθεριακοί, στην ίδια δυσχέρεια κινούνται.

Λοιπόν; Να περιμένουμε (ως χιλιαστές) μια ακόμα πλανητική καταστροφή για να δικαιωθεί κάποια εκδοχή του αριστερού οράματος; Ισως μια προσεκτική «ιμπρεσιονιστική» ανάγνωση της πραγματικότητας, η παρατήρηση των νοοτροπιών, κρύβει λύσεις, σίγουρα πάντως όχι οι προκατασκευασμένες ανοησίες. Συνταγές που λένε να βάλουμε λίγο συστημισμό με μια κουταλιά ριζοσπαστισμού, λίγο οικονομικό ορθολογισμό με κάποιες πινελιές δικαιωματισμού, και έτοιμο το κοκτέιλ για να κερδηθούν οι μάζες, είναι η τελευταία πράξη της ήττας.

Ο Δημήτρης Σεβαστάκης είναι καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ