Με εγκατάλειψη θα κινδύνευαν μεγάλες περιοχές με φυσικούς περιορισμούς – όπως βουνά ή εδάφη σε ξηρές ή ψυχρές περιοχές – στις οποίες δραστηριοποιούνται αγρότες και κτηνοτρόφοι, αν δεν υπήρχαν οι πληρωμές από την ΚΑΠ.

Η εισοδηματική στήριξη της ΚΑΠ στις μειονεκτικές περιοχές είναι ζωτικής σημασίας, καθώς στο ενδεχόμενο οι περιοχές αυτές να βγουν από την παραγωγή θα είχε πιθανώς ως αποτέλεσμα τη συνολική μείωση της παραγωγής τροφίμων, αλλά και την εντατικοποίηση – σε ήδη εντατικά διαχειριζόμενες – αγροτικών εκτάσεων.

Οι άμεσες πληρωμές και οι επενδύσεις στο πλαίσιο των ταμείων αγροτικής ανάπτυξης συμβάλλουν στη διατήρηση της γεωργίας και της αγροτικής ζωής σε αυτές τις ειδικές περιοχές.

Σύμφωνα με ενημερωτικό σημείωμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι εκμεταλλεύσεις που βρίσκονται σε περιοχές με φυσικούς περιορισμούς είναι κατά μέσο όρο λιγότερο εντατικές, με περισσότερες χρήσεις γης ωφέλιμες για το περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα, όπως λιβάδια, πρωτεϊνούχες καλλιέργειες και αγρανάπαυση.

Οι περιοχές που αντιμετωπίζουν φυσικούς ή άλλους ειδικούς περιορισμούς (ANC) είναι εκείνες όπου η καλλιέργεια είναι πιο δύσκολη λόγω δυσμενών συνθηκών όπως το υψόμετρο, η κλίση, η ξηρότητα, η χαμηλή θερμοκρασία, η δυσμενής υφή και η πέτρα.

Διαδεδομένες οι ορεινές αγροτικές περιοχές

Οι περιοχές με φυσικούς περιορισμούς καλύπτουν το 59% της χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης της ΕΕ. Οι γεωργικές ορεινές περιοχές είναι διαδεδομένες (πάνω από το 30% του συνόλου) στην Ελλάδα, την Ισπανία, την Ιταλία, την Αυστρία, τη Σλοβενία και τη Φινλανδία.

Οι γεωργοί που ασκούν τη δραστηριότητά τους σε μια τέτοια καθορισμένη περιοχή μπορούν να λάβουν εισοδηματική στήριξη από την ΚΑΠ, επιπλέον της μέσης ετήσιας πληρωμής ανά εκτάριο, για να αντισταθμίσουν τα μειονεκτήματα, που προκαλούν οι υφιστάμενοι περιορισμοί.

Την περίοδο 2023-27, η στήριξη του ANC παρέχεται από 23 Στρατηγικά Σχέδια της ΚΑΠ με προγραμματισμένη δημόσια δαπάνη 18,7 δισ. ευρώ, καλύπτοντας 47 εκατ. εκτάρια.

Το ποσό αυτό αντιπροσωπεύει το 17% της συνολικής δημόσιας χρηματοδότησης για την αγροτική ανάπτυξη και το 6% της συνολικής δημόσιας χρηματοδότησης της ΚΑΠ. Συνολικά, οι πληρωμές ANC συμβάλλουν στη διατήρηση εκτατικών και χαμηλών εισροών γεωργικών συστημάτων τα οποία, αν και έχουν μικρότερη οικονομική απόδοση, παράγουν τρόφιμα και ζωοτροφές σε πιο μειονεκτικές περιοχές.

Χαμηλότερες επιδόσεις

Από οικονομική άποψη, οι εκμεταλλεύσεις στο ANC έχουν κατά μέσο όρο χαμηλότερες επιδόσεις, με χαμηλότερο εισόδημα, χαμηλότερο οικονομικό μέγεθος και λαμβάνουν υψηλότερες επιδοτήσεις ανά εκτάριο σε σύγκριση με άλλες εκμεταλλεύσεις.

Παρά τη σημαντική στήριξη της ΚΑΠ, το εισοδηματικό χάσμα μεταξύ των εκμεταλλεύσεων που βρίσκονται σε ANC και μη ANC παραμένει μεγάλο, καθώς ανέρχεται σε 20,4% λιγότερο στις ορεινές περιοχές και 26,5% λιγότερο σε ANC εκτός από τα βουνά.

Λιγότερες εισροές

Από περιβαλλοντική άποψη, τα δεδομένα δείχνουν ότι οι εκμεταλλεύσεις στο ANC χρησιμοποιούν λιγότερες εισροές, όπως ορυκτά λιπάσματα και φυτοφάρμακα.

Για παράδειγμα, οι εκμεταλλεύσεις που ειδικεύονται σε καλλιέργειες αγρού σε ορεινές και μη ορεινές ANC χρησιμοποιούν αντίστοιχα 55% και 26% λιγότερα ορυκτά λιπάσματα αζώτου σε σύγκριση με το ίδιο είδος αγροκτημάτων εκτός ANC.

Ομοίως, μεταξύ των εκμεταλλεύσεων που ειδικεύονται σε μόνιμες καλλιέργειες, οι δαπάνες ανά εκτάριο για φυτοφάρμακα και άλλα φυτοπροστατευτικά προϊόντα σε ορεινές και μη ορεινές εκμεταλλεύσεις ANC είναι αντίστοιχα 56% και 49% χαμηλότερες από ό,τι στις εκμεταλλεύσεις εκτός ANC.

Χρήσεις γης

Υπάρχουν επίσης στοιχεία ότι τα αγροκτήματα στο ANC έχουν μεγαλύτερα μερίδια πρωτεϊνούχων καλλιεργειών, λιβαδιών και αγρανάπαυσης, που είναι χρήσεις γης που αποδεδειγμένα είναι πιο ωφέλιμες για το περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα.

Οι πρωτεϊνούχες καλλιέργειες βελτιώνουν τη γονιμότητα του εδάφους και μειώνουν την ανάγκη για συνθετικά λιπάσματα. Αντίστοιχα, η αγρανάπαυση και τα λιβάδια μειώνουν τον κίνδυνο διάβρωσης του εδάφους, υποστηρίζουν τη βιοποικιλότητα, βελτιώνουν τις βιοφυσικές ιδιότητες του εδάφους και συμβάλλουν στη διατήρηση των τοπίων.

Ομοίως, η διαφοροποίηση των καλλιεργειών είναι μια σημαντική αγρο-οικολογική πρακτική με θετικές επιπτώσεις σε διάφορες περιβαλλοντικές πτυχές, συμπεριλαμβανομένης της βιοποικιλότητας, της επικονίασης, του ελέγχου παρασίτων, του κύκλου των θρεπτικών ουσιών, της γονιμότητας του εδάφους και της ρύθμισης του νερού.

Headlines