Βαρροϊκή ακαρίαση: Αντιμετωπίζοντας τον χειρότερο εχθρό των μελισσών

Τεράστιο …άγχος εδώ και αρκετά χρόνια υφίστανται οι μέλισσες, λόγω της εντατικοποίησης των γεωργικών πρακτικών, καθώς και των κλιματικών αλλαγών και της παγκοσμιοποίησης, που φέρνουν νέες ασθένειες στις κυψέλες.

Μεταξύ αυτών είναι και ο χειρότερος εχθρός της μέλισσας, το παρασιτικό άκαρι βαρρόα (βαρροϊκή ακαρίαση), το οποίο οδηγεί στο θάνατο των περισσότερων μολυσμένων αποικιών μέσα σε λίγους μήνες, εάν δεν γίνει θεραπεία από τους μελισσοκόμους.

Από την άφιξή της στην Ευρώπη στα τέλη της δεκαετίας του 1970, η βαρροϊκή ακαρίαση μολύνει τις περισσότερες αποικίες και αντιπροσωπεύει την πιο επιδραστική απειλή παθογόνων για τις μέλισσες και τη μελισσοκομική βιομηχανία παγκοσμίως.

Πώς προκαλείται – Τα συμπτώματα

Η βαρροϊκή ακαρίαση προκαλείται στις μέλισσες από ένα παρασιτικό άκαρι, τη Varroa destructor. Είναι ένα εξωτερικό παράσιτο, το οποίο τρέφεται με την αιμολέμφο των μελισσών. Μπορεί να είναι φορέας ιών (για παράδειγμα του ιού των παραμορφωμένων φτερών ή της οξείας παράλυσης).

Σε ενήλικες μέλισσες στα κλινικά συμπτώματα συμπεριλαμβάνονται:  Μέλισσες με παραμορφωμένα και/ή ατροφικά φτερά, βαρρόα πάνω σε μέλισσες, μέλισσες με κοντές κοιλιές.

Παράλληλα, τα κλινικά συμπτώματα στο γόνο είναι:

• Κανιβαλισμός σε προνύμφες ή νύμφες
• ∆ιάσπαρτος γόνος / γόνος «μωσαϊκό»
• Νεκρές μέλισσες με παραμορφωμένα φτερά σε σφραγισμένα κελιά / Νεκρές νύμφες / Νεκρές μέλισσες που αναδύονται (μόνο το κεφάλι αναδύεται, με τη προβοσκίδα να προεξέχει)
• Παρουσία παρασίτων (καφέ ώριμα θηλυκά, λευκά ανώριμα στάδια)
• Σφραγίσματα γόνου με τρύπες
• Ανοιχτό καφέ έως καφέ νεκρές προνύμφες (απουσία της κολλώδους κλωστής που παρατηρείται στην αμερικανική σηψιγονία)
• Αφυδατωμένες νεκρές προνύμφες

Τι δείχνουν έρευνες

Τις δυνατότητες αύξησης της αντοχής των εμπορικά διαθέσιμων μελισσών στο άκαρι βαρρόα με επιλεκτική αναπαραγωγή διερεύνησε πιλοτική μελέτη για την  αναδιάρθρωση της αλυσίδας των μελισσών και του προγράμματος αναπαραγωγής, που διενήργησε η ΕΕ.

Η έρευνα έδειξε ότι η επιλογή για την ανοχή και αντοχή στη βαρρόα μπορεί να είναι αποτελεσματική και λεπτομερής αν δημιουργηθούν δομές αναπαραγωγής. Τα αποτελέσματά του θα συμβάλουν στη μείωση της επεξεργασίας των μελισσών με χημικά και φαρμακευτικά προϊόντα.

Η μελέτη έδειξε ότι ορισμένες μέλισσες είναι σε θέση να αναπτύξουν άμυνες και να επιβιώσουν από την προσβολή από ακάρεα. Καθώς αυτή η ικανότητα μπορεί να μεταδοθεί στην επόμενη γενιά, άνοιξε τη δυνατότητα στους μελισσοκόμους να επιλέξουν και να αναπαραχθούν μέλισσες ανθεκτικές στη βαρρόα.

Ενώ η επιλογή λειτουργεί, είναι δαπανηρή. Η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η επιτυχία των προγραμμάτων αναπαραγωγής θα εξαρτηθεί από τη διάστασή τους και τη συνεπή ανάπτυξή τους για αρκετά χρόνια, καθώς και από το επίπεδο της παρεχόμενης χρηματοδότησης.

Εάν οι μέλισσες αφανιστούν…

Πάνω από το 35% της παγκόσμιας παραγωγής τροφής εξαρτάται από τους επικονιαστές. Εάν οι μέλισσες αφανιστούν, οι 71 από τις 100 πιο σημαντικές  καλλιέργειες παγκοσμίως, που επικονιάζονται από τις μέλισσες, θα αρχίσουν να εξαφανίζονται.

Έχει αναγνωριστεί η σημασία των επικονιαστών στη γεωργία ως κρίσιμου μέσου για τη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας της ΕΕ και την καταπολέμηση των απωλειών της βιοποικιλότητας.

Στην ΕΕ ένα στα τρία είδη μελισσών, πεταλούδων και συρφίδων σημειώνει μείωση, ενώ το 80% των ειδών καλλιεργειών και άγριων ανθοφόρων φυτών εξαρτώνται από την επικονίαση. Οι μισές γεωργικές εκτάσεις στην ΕΕ διατρέχουν ήδη τον κίνδυνο να εμφανίσουν έλλειμμα επικονίασης. Η απειλή για την μη ύπαρξη επικονιαστών αποτελεί απειλή για την επισιτιστική ασφάλεια και τη ζωή στον πλανήτη.

Οι μέλισσες διατηρούνται σε όλη την ΕΕ, επικονιάζουν ένα ευρύ φάσμα καλλιεργειών, σε θερμότερα και ψυχρότερα κλίματα και είναι σε θέση να επιβιώσουν σε ψυχρότερα κλίματα ξεχειμωνιάζοντας στις κυψέλες τους, εξαντλώντας τα αποθέματα μελιού.