Μεξικό: Ανθρωπολόγος που αναζητούσε εξαφανισμένους, «χάθηκε» κι αυτός

Θύμα της «επιδημίας» εξαφανίσεων, της βίας και των ανεξιχνίαστων εγκλημάτων φαίνεται πως έχει πέσει ο ανθρωπολόγος Juan Carlos Tercero. Ένας άνθρωπος, ειδικός στις υποθαλάσσιες εγκληματολογικές έρευνες που, βοηθούσε μέχρι και τον Απρίλιο που «χάθηκε» κι εκείνος, τις οικογένειες που αναζητούσαν του αγαπημένους τους που αγνοούνταν. Είναι μια προσωπική ιστορία που ανέδειξε η «Guardian», αλλά δεν είναι η μόνη.

Οι αμείλικτοι αριθμοί

Στο Μεξικό έχουν καταγραφεί πάνω από 400.000 δολοφονίες μετά το 2006, ενώ πάνω από 110.000 άνθρωποι έχουν εξαφανιστεί από τα χρόνια του 1960.

Τα περισσότερα από τα εγκλήματα αυτά οι αρχές τα αποδίδουν σε πολέμους μεταξύ συμμοριών ή σε αντίποινα των καρτέλ για ενέργειες των δυνάμεων ασφαλείας. Η βία απογειώθηκε το 2006, όταν ο τότε πρόεδρος Φελίπε Καλδερόν κήρυξε τον «πόλεμο» κατά των καρτέλ των ναρκωτικών, αναπτύσσοντας τον στρατό στο εσωτερικό της χώρας.

Αλλά και ο νυν πρόεδρος Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ έχει δηλώσει ότι θα ήθελε να αντιμετωπίσει τις ριζικές αιτίες της εγκληματικότητας, ιδίως τη φτώχεια και την έλλειψη προοπτικών για τους νέους. Δέχεται όμως κι αυτός πολύ σοβαρές επικρίσεις γιατί βασίζεται σε υπερβολικό βαθμό στον στρατό και την επιβολή του.

Στις αρχές Απριλίου, λοιπόν, μια όμορφη ανοιξιάτικη ημέρα, ο Juan Carlos Tercero έφυγε από το σπίτι του και δεν ξαναγύρισε. Από το Τεπίκ, την πρωτεύουσα της μεγαλύτερης πόλης της δυτικής μεξικανικής πολιτείας Ναγιαρίτ, σε μια περιοχή με μεγάλες καλλιέργειες ζαχαροκάλαμου, καπνού και εσπεριδοειδών, φαινομενικά ειρηνική. Τίποτα δεν προμήνυε τη μετέπειτα εξέλιξη. Η πραγματικότητα όμως είναι ιδιαίτερα σκοτεινή. Μεταξύ του 2016 και του 2020, σύμφωνα με τα κυβερνητικά στοιχεία, ο αριθμός των εξαφανίσεων έχει αυξηθεί κατά 1.300%. Μόνο για φέτος, από την αρχή της χρονιάς έχουν δηλωθεί 100 αγνοούμενοι, συμπεριλαμβανομένης και της περίπτωσης του ανθρωπολόγου.

Η μάστιγα της Λατινικής Αμερικής

Κάθε μέρα, βέβαια, στο Μεξικό εξαφανίζονται κατά μέσο όρο 25 άνθρωποι. Η ειρωνεία είναι ότι αυτή τη φορά ο εξαφανισμένος είχε αφιερώσει τη ζωή του στον σκοπό αυτό: τη βοήθεια των οικογενειών που οι αγαπημένοι τους χάνονται.  Η Λατινική Αμερική δυστυχώς δεν μας ξενίζει πλέον για την κατάσταση αυτή με τα βίαια και ανεξιχνίαστα εγκλήματα και κυρίως με τον βουβό πόνο της αβεβαιότητας που αφήνουν πίσω τους οι εξαφανίσεις. Ποιος δεν θυμάται άλλωστε την ιστορία που έστω και μυθιστορηματικά η Ιζαμπέλ Αλιέντε αφηγείται στο μυθιστόρημά της «Του έρωτα και της σκιάς» ή τη δραματική ταινία με τον Αντόνιο Μπαντέρας και την Έμμα Τόμσον, «Imagining Argentina» που δίνουν εναργώς αυτό το κλίμα του τρόμου.

Η εξαφάνιση σηματοδοτεί την απόλυτη απόγνωση

Ο Juan Carlos Tercero ταξίδευε ανά τη μεξικανική επικράτεια και έδινε μαθήματα σχετικά με την ειδικότητά του ως ανθρωπολόγου και ειδικευμένου στην εξιχνίαση και τεκμηρίωση εγκληματολογικού υλικού από τη θάλασσα. Ο ίδιος δίδασκε σε τοπικά κολέγια και βοηθούσε τις ομάδες εκείνες των πολιτών που έχουν συγκροτηθεί, προκειμένου να αντιμετωπίσουν όλο αυτό το δράμα που βιώνουν οι οικογένειες των εξαφανισμένων.

Η εξαφάνισή του έχει ξεχωριστή σημασία και πολλαπλά μηνύματα ο συμβολισμός της. Όχι γιατί η ζωή του αξίζει περισσότερο από των υπόλοιπων θυμάτων, αλλά γιατί περνάει στις οικογένειες που θρηνούν κι αγωνιούν για τους αγαπημένους τους ανθρώπους, την αίσθηση της απόλυτης απελπισίας. Εάν εξαφανίζεται ακόμη κι εκείνος που πάλευε με όλα τα επιστημονικά μέσα που είχε στη διάθεσή του, να πέσει φως σε τόσα ανεξιχνίαστα εγκλήματα, τώρα τι θα απογίνουν; Ο φόβος εξαπλώνεται, οι μανάδες θρηνούν κι άλλο.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η Γιορτή της Μητέρας στο Μεξικό είναι μια ακόμη ημέρα διαδηλώσεων και διαμαρτυριών των μητέρων για τα χαμένα τους παιδιά. Οι γυναίκες είναι κυρίως η κινητήριος δύναμη για την αναζήτηση των αγνοούμενων. Αυτή η ημέρα είναι μια ημέρα πένθους, θλίψης και απόγνωσης. Από το 2021, τουλάχιστον έξι μητέρες που έπαιρναν μέρος στις αναζητήσεις, έχουν δολοφονηθεί. Γίνονται κι αυτές στόχος.

«Κανένας δεν είναι ασφαλής στο Μεξικό», έγραψε ο δημοσιογράφος Javier Risco σε κείμενό του στην «El País» σχετικά με την εξαφάνιση του Juan Carlos Tercero. Η αναλγησία των αρχών για την περίπτωσή του είναι ακόμη πιο απελπιστική, καθώς τα στοιχεία του φακέλου του δεν έχουν γνωστοποιηθεί στη οικογένειά του, δείγμα του πού βρίσκεται και η ίδια έρευνα.

Οι αρχές μάλιστα επιχείρησαν να δώσουν την εξήγηση ότι ο Tercero έχει εξαφανιστεί για «προσωπικούς λόγους». Κάτι που φυσικά διαψεύδουν κατηγορηματικά η οικογένεια και οι φίλοι του. Μάλιστα, ο ανθρωπολόγος φαίνεται πως είχε σκοπό να γυρίσει στο σπίτι του, καθώς δεν έχει πάρει τίποτα από τον προσωπικό του εξοπλισμό ούτε την κάμερά του ούτε καν τους σκληρούς δίσκους με τα αρχεία του.

Όπως σπαρακτικά επισημαίνει η σύντροφός του, «Είναι πολύ επώδυνο για κάποιον που είχε αφιερώσει την ίδια του τη ζωή, τώρα εμείς να πρέπει να τον ψάχνουμε ολομόναχοι». Η ψυχική εξουθένωση για όλους τους ανθρώπους που αναζητούν τους αγαπημένους τους, στο Μεξικό, είναι τρομακτική.

Ο σκοτεινός τόπος της βίας

Την Τετάρτη 17/8, κυκλοφόρησε σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης σοκαριστικό οπτικό υλικό που πιθανόν τραβήχτηκε όταν δολοφονήθηκαν πέντε νέοι, οι οποίοι απήχθησαν την περασμένη εβδομάδα στο δυτικό τμήμα της χώρας. Επίσης, πρόσφατα, βρέθηκαν υπολείμματα τουλάχιστον 13 πτωμάτων μέσα σε καταψύκτες στο Μεξικό, κοντά στη Βερακρούζ. Η πολιτεία γνωστή για τον καφέ και για τη βανίλια της, είναι επίσης μέρος των οδών που χρησιμοποιούν τα καρτέλ για να μεταφέρουν ναρκωτικά στην αγορά των ΗΠΑ.

Πάνω στον Κόλπο του Μεξικού, η Βερακρούζ σαρώνεται από κύμα βίας από τα χρόνια του 2010, με τραυματικά επεισόδια που έχουν μείνει χαραγμένα στις μνήμες. Τον Σεπτέμβριο του 2011, για παράδειγμα, 35 πτώματα πετάχτηκαν σε δημόσιο δρόμο μέρα μεσημέρι στην Μπόκα ντελ Ρίο, νότια της πόλης Βερακρούζ. Το πρώτο εξάμηνο της χρονιάς, οι αρχές καταμέτρησαν τουλάχιστον 400 δολοφονίες στην πολιτεία, σύμφωνα με τα επίσημα δεδομένα.

(Με πληροφορίες από Guardian και ΑΠΕ-ΜΠΕ)