Στις 22 Αυγούστου 1935 απεβίωσε στο Παλαιό Φάληρο ο Παύλος Κουντουριώτης, ναύαρχος του Ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού και δις Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας.


Ο Κουντουριώτης, ο οποίος είχε γεννηθεί στην Ύδρα στις 9 Απριλίου 1855, ήταν γιος του προξένου και βουλευτή Θεόδωρου Κουντουριώτη, γόνου της γνωστής υδραίικης ναυτικής οικογένειας, και της Λουκίας Νεγρεπόντη, που είλκε την καταγωγή της από τη Χίο.

Ακολουθώντας τη ναυτική παράδοση της οικογενείας του, ο Παύλος Κουντουριώτης κατετάγη το 1874 στο Βασιλικό Ναυτικό. Έλαβε μέρος ως κυβερνήτης κανονιοφόρου με το βαθμό του ανθυποπλοιάρχου στο βομβαρδισμό του φρουρίου της Πρέβεζας το 1886.


Ο Κουντουριώτης ήταν εκείνος που αποβίβασε, ως κυβερνήτης του ατμομυοδρόμωνος «Αλφειός» με το βαθμό του πλωτάρχη, το εκστρατευτικό σώμα του συνταγματάρχη Τιμολέοντος Βάσσου στο Κολυμπάρι Χανίων το Φεβρουάριο του 1897.

Επίσης, τον Απρίλιο του ίδιου έτους διενήργησε, μαζί με τα τορπιλοβόλα 14 και 16 και με τη συμμετοχή αποβατικού αγήματος, επιτυχή καταδρομική επιχείρηση στη Σκάλα Λεπτοκαρυάς, στην ακτογραμμή της τουρκοκρατούμενης Πιερίας.

Αργότερα, το 1900, ως κυβερνήτης του εκπαιδευτικού ευδρόμου «Ναύαρχος Μιαούλης», ο αντιπλοίαρχος Κουντουριώτης πραγματοποίησε το διάπλου του Ατλαντικού ωκεανού, το πρώτο υπερπόντιο ταξίδι ελληνικού πολεμικού σκάφους στην Αμερική.


Το εύδρομον «Ναύαρχος Μιαούλης» (πηγή: navalanalyses.com)


Το «Ναύαρχος Μιαούλης» στο λιμάνι της Νέας Υόρκης (σχέδιο: Γεράσιμος Θωμάς)

Το 1908 ο Κουντουριώτης κατέστη υπασπιστής του βασιλιά Γεωργίου Α’ και την επόμενη χρονιά προήχθη σε πλοίαρχο.

Τον Ιούνιο του 1911 ανέλαβε τη θέση του κυβερνήτη στο «Γ. Αβέρωφ» με το βαθμό του πλοιάρχου, ενώ με την έκρηξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου προήχθη στο βαθμό του υποναυάρχου.


Ως αρχηγός του Στόλου του Αιγαίου κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, ο Κουντουριώτης κατόρθωσε να ελευθερώσει όλα τα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου και να αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο του Αρχιπελάγους.


Με τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων ο Κουντουριώτης προήχθη στο βαθμό του αντιναυάρχου χάρη στις εξαιρετικές υπηρεσίες που είχε προσφέρει κατά τη διάρκεια του πολέμου.


Από το Σεπτέμβριο του 1915 έως τον Ιούνιο του 1916 ο Κουντουριώτης διετέλεσε υπουργός επί των Ναυτικών στις κυβερνήσεις Αλέξανδρου Ζαΐμη και Στέφανου Σκουλούδη.

Το Σεπτέμβριο του 1916, διαφωνώντας με την πολιτική της ουδετερότητας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Κουντουριώτης μετέβη στη Θεσσαλονίκη και προσχώρησε στο Κίνημα Εθνικής Αμύνης, αποτελώντας μάλιστα μέλος της αποκληθείσης Τριανδρίας, μαζί με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και το στρατηγό Παναγιώτη Δαγκλή.


Τον Ιούνιο του 1917, μετά την έξωση του βασιλιά Κωνσταντίνου Α’, ο Κουντουριώτης ανέλαβε εκ νέου καθήκοντα υπουργού επί των Ναυτικών και κατέβαλε άοκνες προσπάθειες για την ανασυγκρότηση του Ελληνικού Στόλου.

Στα τέλη του 1919 παραιτήθηκε από το υπουργείο Ναυτικών και αποστρατεύτηκε με τον τιμητικό βαθμό του ναυάρχου.

Μετά τον αιφνίδιο θάνατο του βασιλιά Αλέξανδρου, στις 12 Οκτωβρίου 1920, ο Κουντουριώτης κλήθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων να αναλάβει τα καθήκοντα του αντιβασιλέως μέχρι τις προκηρυχθείσες από τον Βενιζέλο εκλογές του Νοεμβρίου του 1920.


Μετά το τραγικό για τον ελληνισμό τέλος της Μικρασιατικής Εκστρατείας και την έξωση του βασιλιά Γεωργίου Β’ από τη χώρα, το Δεκέμβριο του 1923, ο Κουντουριώτης κλήθηκε εκ νέου να αναλάβει καθήκοντα αντιβασιλέως, όπερ και εγένετο έως το Μάρτιο του 1924, όταν ανακηρύχθηκε η δημοκρατία στην Ελλάδα.

Ακολούθως ο Κουντουριώτης, πρόσωπο αναμφισβήτητου κύρους και ευρείας αποδοχής, ανέλαβε καθήκοντα πρώτου Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας.


Το Μάρτιο του 1926, μετά την κατάλυση του κοινοβουλίου και την εγκαθίδρυση δικτατορικού καθεστώτος από το στρατηγό Θεόδωρο Πάγκαλο, ο Κουντουριώτης παραιτήθηκε από το αξίωμά του και μετέβη απογοητευμένος στην Ύδρα.

Μετά την ανατροπή του Πάγκαλου από τον Γεώργιο Κονδύλη, τον Αύγουστο του 1926, ο Κουντουριώτης ανέλαβε καθήκοντα προσωρινού Προέδρου της Δημοκρατίας.

Τον Ιούνιο του 1929 εξελέγη εκ νέου Πρόεδρος της Δημοκρατίας κατόπιν κοινής συνεδριάσεως της Βουλής και της Γερουσίας. Το Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου υπέβαλε για λόγους υγείας την παραίτησή του από το ύπατο αξίωμα της χώρας.


Ο Κουντουριώτης είχε νυμφευθεί δύο φορές, κατά πρώτον (1889) με την Αγγελική Πετροκόκκινου και στη συνέχεια (1918) με την Ελένη Κούππα.

Με την πρώτη σύζυγό του απέκτησε τρία παιδιά, δύο κορίτσια και ένα αγόρι (ο γιος του, Θεόδωρος, διετέλεσε μάλιστα κυβερνήτης του «Γ. Αβέρωφ» κατά την επάνοδο του Στόλου στην Ελλάδα μετά την Κατοχή).

Ο Παύλος Κουντουριώτης ενταφιάστηκε με υποδειγματική σεμνότητα και απλότητα στην Ύδρα, όπως ο ίδιος είχε απαιτήσει.


Ο Παύλος Κουντουριώτης στη ναυμαχία της Έλλης

Πρωταγωνιστικό ρόλο στην περίφημη ναυμαχία της Έλλης, που διεξήχθη στις 3 Δεκεμβρίου 1912, διαδραμάτισαν ως γνωστόν το θρυλικό θωρηκτό (για την ακρίβεια, τεθωρακισμένο καταδρομικό) «Γ. Αβέρωφ», η δόξα του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, και ο Παύλος Κουντουριώτης.

Λίγο νωρίτερα, τον Οκτώβριο του 1912, με την έναρξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, το ναυπηγημένο στο Λιβόρνο της Ιταλίας και αποκτηθέν εν μέρει με χρήματα του εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ θωρηκτό είχε τεθεί επικεφαλής του Στόλου του Αιγαίου και είχε αποπλεύσει, υπό την άξια ηγεσία του Κουντουριώτη, με προορισμό τα Δαρδανέλλια.


Ακολούθησαν, σε πρώτη φάση, η κατάληψη της Λήμνου, της Θάσου, της Ίμβρου, του Αγίου Ευστρατίου, της Σαμοθράκης, των Ψαρών, της Τενέδου και της Ικαρίας.

Στο πλαίσιο της δεύτερης φάσης, το Νοέμβριο και το Δεκέμβριο του 1912, απελευθερώθηκαν η Λέσβος και η Χίος.

Η ναυμαχία της Έλλης, όπως και η επακολουθήσασα ναυμαχία της Λήμνου (5 Ιανουαρίου 1913), υπήρξε καθοριστικής σημασίας για την απελευθέρωση του νησιωτικού συμπλέγματος του Βορείου Αιγαίου, σηματοδότησε δε την ανατροπή των σχεδίων της Υψηλής Πύλης για τον έλεγχο του Αιγαίου.


Ο σχεδιασμός που είχε εκπονήσει ο Κουντουριώτης ήταν σαφώς επιθετικού χαρακτήρα, με αντικειμενικό σκοπό να παρασυρθεί ο Οθωμανικός Στόλος, να εξέλθει από τα Στενά και να συγκρουστεί μαζί του.

Η αναπόφευκτη σύγκρουση των δύο στόλων έλαβε χώρα στις 3 Δεκεμβρίου 1912.


Όταν τα σκάφη του Οθωμανικού Στόλου εμφανίστηκαν επιτέλους στην έξοδο των Στενών, τις πρωινές ώρες της 3ης Δεκεμβρίου, ο Κουντουριώτης απέστειλε το ακόλουθο σήμα προς τα ελληνικά σκάφη που συνέπλεαν με το «Γ. Αβέρωφ»:

«Με τη δύναμιν του Θεού και τας ευχάς του Βασιλέως και εν ονόματι του Δικαίου, πλέω μεθ’ ορμής ακαθέκτου και με την πεποίθησιν της νίκης εναντίον του εχθρού του Γένους».


Αξιοποιώντας στο έπακρο αφενός τις επιχειρησιακές δυνατότητες του νεότευκτου θωρηκτού του και αφετέρου το υψηλότατο φρόνημα των πληρωμάτων του Ελληνικού Στόλου, ο Κουντουριώτης, προικισμένος με τόλμη, πολεμική αρετή και ηγετικά χαρίσματα, έφερε εις πέρας με απόλυτη επιτυχία τη δύσκολη αποστολή του και συνέβαλε αποφασιστικά στη γέννηση ενός μύθου: το θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ» εδραιώθηκε με το πέρασμα των χρόνων στη συλλογική συνείδηση των Ελλήνων ως ο αήττητος «Μπαρμπα-Γιώργης».

Headlines