Το αρχικό ακρωνύμιο «BRIC» επινοήθηκε από τον πρώην πρόεδρο του Τμήματος Διαχείρισης Περιουσιακών Στοιχείων της Goldman Sachs, Τζιμ ο’ Νιλ, το 2001.

Σχεδόν δέκα χρόνια δηλαδή προτού η ομάδα των αναπτυσσόμενων χωρών εξελιχθεί σε BRICS, με την ένταξη της Νότιας Αφρικής.

Ένωσε στα τέλη του 2010 τις δυνάμεις της με τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία και την Κίνα.

Τις τέσσερις χώρες που ο Βρετανός οικονομολόγος θεωρούσε από τις αρχές της χιλιετίας ως υποψήφιες για ισχυρή οικονομική άνθηση μέχρι το 2050.

Μια 20ετία και βάλε μετά από εκείνες τις προβλέψεις, οι ηγέτες των πέντε κρατών-μελών των BRICS πραγματοποιούν από αυτή την Τρίτη έως την Πέμπτη, στο Γιοχάνεσμπουργκ, την πιο κρίσιμη ίσως σύνοδο κορυφής, σε «γκρίζο» γεωπολιτικό φόντο.

Εξ αυτών, ο μοναδικός που δεν θα δώσει δια ζώσης το παρόν θα είναι ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν.

Θα συμμετέχει μέσω τηλεδιάσκεψης από τη Μόσχα, ένεκα του διεθνούς εντάλματος σύλληψης που έχει εκδοθεί σε βάρος του από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.

Το κατηγορητήριο αφορά στο «έγκλημα πολέμου της παράνομης απέλασης πληθυσμού, και συγκεκριμένα παιδιών, και της παράνομης μεταφοράς πληθυσμού από τις κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας στη Ρωσική Ομοσπονδία».

Εν μέσω ένθεν κακείθεν γεωπολιτικών εντάσεων, ανταγωνισμών εντός των κόλπων των BRICS και ρευστής κατάστασης στη διεθνή σκηνή και οικονομία, μια πρόσθετη περιπέτεια με την επίσκεψη του Βλαντίμιρ Πούτιν κρίθηκε προφανώς περιττή…

Η ατζέντα της συνόδου είναι άλλωστε από μόνη της βαριά, περίπλοκη και με ψηλά τον «πήχη» για τη δημιουργία ενός αντίβαρου στη Δύση, με ώθηση από τον Παγκόσμιο Νότο.

Κοντολογίς από τις αναπτυσσόμενες χώρες.

Ο παράγοντας Κίνα

Υπό τον ήχο ανησυχητικών κραδασμών (και) στην κινεζική οικονομία, η σύνοδος κορυφής των BRICS έχει ως ένα από τα βασικά θέματα τη διεύρυνση του μπλοκ.

Ώθηση στο εν λόγω σχέδιο -όπως και στην προοπτική δημιουργίας ενός κοινού νομίσματος- φαίνεται να δίνουν οι γεωστρατηγικές παρενέργειες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και η κλιμακούμενη ένταση μεταξύ Κίνας και Δύσης.

Ορισμένες μεσαίας ισχύος περιφερειακές δυνάμεις -που πλέον διεκδικούν αναβαθμισμένη θέση στο διεθνές «στερέωμα»- βλέπουν την ομάδα BRICS ως πιθανό «όχημα» για την επίτευξη του στόχου.

Αν και δεν έχει δημοσιοποιηθεί μέχρι στιγμής λεπτομερής κατάλογος, περισσότερες από 40 χώρες φέρονται είτε να έχουν ήδη υποβάλει αίτηση για ένταξη στο μπλοκ, είτε να έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να το κάνουν.

Κυμαίνονται από χώρες επαμφοτερίζουσας εξωτερικής πολιτικής -π.χ. η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Αίγυπτος- έως κράτη του αμιγώς αντιδυτικού μπλοκ, όπως το Ιράν, η  Βενεζουέλα και η Κούβα.

Όχι τυχαία, δε, στη λίστα των προσκεκλημένων ηγετών είναι πολλοί από την Αφρική, εν μέσω ενός ντόμινο αναταραχής σε μια ήπειρο που πλέον αποτελεί πεδίο σκληρού γεωπολιτικού ανταγωνισμού, αλλά και νεοαποικιοκρατίας.

Ωστόσο το θέμα της διεύρυνσης συνεχίζει να διχάζει, παρά την προπαρασκευαστική σύνοδο του Ιουνίου σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών.

Υπό τον κλοιό δυτικού αποκλεισμού, η Ρωσία έχει στραφεί περαιτέρω προς την Κίνα, πηγαίνοντας με τα «νερά» της στο θέμα της διεύρυνσης, υπό το μότο ενός νέου πολυπολικού κόσμου.

Όμως η Βραζιλία δεν θέλει να αποξενώσει τη Δύση.

Το ίδιο ισχύει και για την Ινδία, η οποία βρίσκεται παράλληλα σε ανταγωνισμό με την Κίνα για την ηγεσία του Παγκόσμιου Νότου και ανησυχεί ότι η επέκταση των BRICS μπορεί να αποτελέσει μοχλό για περαιτέρω ενίσχυση της επιρροής του Πεκίνου.

Προφανώς στο Γιοχάνεσμπουργκ θα αναζητηθεί η «χρυσή τομή». Όμως τα όριά της παραμένουν ασαφή.

Κάτι, που αναμένεται να συνεχιστεί και στο προσεχές μέλλον…

Πόλεμος στο δολάριο;

Οι προσπάθειες της Κίνας να διευρύνει το μπλοκ αποκαλύπτουν τις εντάσεις και τις αντιφάσεις στους κόλπους των BRICS, σε μια περίοδο που προσπαθεί να αποτελέσει μια αξιόπιστη και βιώσιμη εναλλακτή στη Δύση.

Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και το έτερο μεγάλο, πλην εξίσου αμφιλεγόμενο θέμα της συνόδου κορυφής: η καθιέρωση ενός κοινού νομίσματος.

Η δυναμική υπάρχει.

Ακόμη και χωρίς διεύρυνση, οι BRICS αντιπροσωπεύουν το 42% παγκόσμιου πληθυσμού, περίπου το ένα τέταρτο του παγκόσμιου ΑΕΠ και το 18% του διεθνούς εμπορίου.

Ένα νόμισμα του μπλοκ θα μπορούσε να «αποκαθηλώσει» το δολάριο από την πρωτοκαθεδρία του ως αποθεματικό νόμισμα.

Ήδη, πολλές εμπορικές συναλλαγές μεταξύ μελών του μπλοκ γίνονται σε εθνικά νομίσματα.

Προσώρας το σχέδιο είναι αυτό το μοντέλο να εφαρμοστεί και με άλλες χώρες.

«Αναρωτιέμαι κάθε βράδυ γιατί όλες οι χώρες είναι υποχρεωμένες να συναλλάσσονται με βάση το δολάριο», δήλωσε ο πρόεδρος της Βραζιλίας, Λούλα ντα Σίλβα, τον περασμένο Απρίλιο.

Ένα μήνα αργότερα ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, διακήρυξε ότι «η απο-δολαριοποίηση έχει αρχίσει».

Αν και η ιδέα δεν είναι καινούργια, ο ορυμαγδός των δυτικών κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας της έδωσε νέα ώθηση, ως μια πιθανή πρόγευση για το τι μπορεί να επιφυλάσσει για τους εν δυνάμει απείθαρχους το μέλλον.

Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει κιόλας ότι ένα κοινό νόμισμα των BRICS είναι έτοιμο για… κοπή.

«Είναι ένα ζήτημα που πρέπει να συζητήσουμε», δήλωσε η Γκρέις Ναλέντι Πάντορ, υπουργός Διεθνών Σχέσεων και Συνεργασίας της Νότιας Αφρικής.

«Δεν νομίζω ότι μπορούμε απλώς να υποθέσουμε ότι αυτή η ιδέα θα λειτουργήσει, επειδή τα οικονομικά ζητήματα είναι περίπλοκα», συμπλήρωσε.

Αμφιβολίες για τη τη σκοπιμότητα του σχεδίου έχει εκφράσει και η Κεντρική Τράπεζα της Νότιας Αφρικής.

Δεν είναι η μόνη.

Στήνοντας έναν πολυπολικό κόσμο

Παρά τις όποιες διαφωνίες, εμπόδια, προβλήματα και δεύτερες σκέψεις, κοινός παρονομαστής για την ομάδα BRICS και τους συμμάχους της είναι η επαναδιαγραμάτευση των όρων της παγκόσμιας τάξης.

Συχνά δικαιολογημένα διεθνείς οργανισμοί όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΔΝΤ, καθώς και το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ επικρίνονται ότι λειτουργούν ως εργαλεία παγκόσμιας ισχύος λίγων -και δη δυτικών- κρατών σε βάρος πολλών χωρών.

Πρωτίστως δε του Παγκόσμιου Νότου.

Ως αντίβαρο οι BRICS έχουν ήδη δημιουργήσει δύο χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

Το ένα είναι ένα αποθεματικό ταμείο: το Contingent Reserve Arrangement (CRA), που λειτουργεί από το 2014 με «προίκα» ισοδύναμη των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων και κύριο συνεισφέροντα το Πεκίνο.

Το έτερο είναι η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα (NDB), που φιλοδοξεί να αποτελέσει μια οιονεί εναλλακτική στην Παγκόσμια Τράπεζα.

Πλέον μετρά 8+1 μέλη.

Πέρα από τις πέντε χώρες των BRICS, εντάχθηκαν μέσα στην τελευταία τριετία το Μπαγκλαντές, η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ενώ στο «κατώφλι» της είναι η Ουρουγουάη.

Παρ’ όλα αυτά, ο κανονισμός της NDB προβλέπει ότι τα πέντε ιδρυτικά μέλη της διατηρούν το 55% του δικαιώματος ψήφου.

Συνολικά οι BRICS διεκδικούν ρόλο αντίβαρου στην ομάδα G7 (ΗΠΑ, Καναδάς, Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ιαπωνία).

Πολυεπίπεδη, η σύσφιξη των σχέσεων επιχειρείται ακόμη και μέσα από εκδηλώσεις που περιλαμβάνουν Συνόδους Νεολαίας BRICS -όπως αυτή που φιλοξένησε τον περασμένο μήνα η νυν προεδρεύουσα Νότια Αφρική- μέχρι Αγώνες BRICS, που η Ρωσία ανακοίνωσε ότι θα διοργανώσει για το 2024 τον επόμενο Ιούνιο.

Ένα μήνα δηλαδή πριν από την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι.

Πίσω από όλα αυτά βρίσκεται ένα μπρα-ντε-φερ κυριαρχίας.

Και υπό αυτή την έννοια, η σύνοδος κορυφής στο Γιοχάνεσμπουργκ θεωρείται πολλαπλά κρίσιμη για το «στρατόπεδο» των BRICS, καθώς μεταξύ άλλων αναμένεται να δείξει εάν και πόσο ισχυρότερη γίνεται η «λαβή» της Κίνας.

Headlines