Καρλ Μπλέγκεν: Η ίδια η Ιστορία μάς διδάσκει πόσο πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί

Ο Καρλ Μπλέγκεν (Carl William Blegen), που απεβίωσε στην Αθήνα στις 24 Αυγούστου 1971, υπήρξε διαπρεπής αμερικανός αρχαιολόγος με σημαντικό ερευνητικό έργο και αξιοσημείωτη συνεισφορά στο πεδίο της προϊστορικής αρχαιολογίας.

Γιος λουθηρανών νορβηγών μεταναστών, ο φιλέλληνας Μπλέγκεν είχε γεννηθεί στη Μινεάπολη των ΗΠΑ στις 27 Ιανουαρίου 1887.

Σπούδασε Αρχαιολογία στα Πανεπιστήμια της Μινεσότα και του Γέιλ, ακολούθως δε διετέλεσε επί τρεις δεκαετίες καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι.

Ήλθε πρώτη φορά στην Ελλάδα σε νεαρή ηλικία ως υπότροφος της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών της Αθήνας, έχοντας την επιθυμία να συνεχίσει τις κλασικές σπουδές του στον ελληνικό χώρο και να εμπνευστεί από την άμεση επαφή του με τις ελληνικές αρχαιότητες.

Ο Μπλέγκεν στην Πύλο τον Ιούλιο του 1961

Ο Μπλέγκεν νυμφεύτηκε το 1924 την Ελίζαμπεθ Πιρς, η οποία είχε αφιχθεί στην Ελλάδα δύο χρόνια νωρίτερα, το 1922, αποσκοπώντας στην εκ του σύνεγγυς μελέτη των ελληνικών αρχαιοτήτων.

Το ζεύγος Μπλέγκεν επέλεξε ως τόπο μόνιμης κατοικίας του στην Αθήνα το νεοκλασικό αρχοντικό επί της οδού Πλουτάρχου 9, στο Κολωνάκι (γνωστό ως «οικία Μπλέγκεν»), το οποίο μοιράστηκε με τους Μπερτ και Ίντα Χιλ, ένα άλλο ζεύγος αρχαιολόγων.

Η Τροία και η Πύλος

Ο Μπλέγκεν κατάφερε να συνδέσει το όνομά του με δύο σημαντικότατες ανασκαφές, αυτές της Τροίας και της Πύλου.

Στην Τροία, κατά πρώτον, ο Μπλέγκεν συνέχισε (από το 1932 έως το 1938) τις προηγηθείσες έρευνες των Σλήμαν και Νταίρπφελντ, ορίζοντας εκ νέου τη χρονολόγηση της προϊστορικής πόλης διά της συστηματικής μελέτης της κεραμικής της.

Στην περιοχή της Πύλου, κατά δεύτερον, ο Μπλέγκεν ανακάλυψε μαζί με τον Κωνσταντίνο Κουρουνιώτη (το 1939) έναν από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους ολόκληρης της Πελοποννήσου, το μυκηναϊκό ανάκτορο του Νέστορος, κοντά στη Χώρα Τριφυλίας.

Οι εκεί έρευνες του Μπλέγκεν διακόπηκαν με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πόλεμου και συνεχίστηκαν συστηματικά από το 1952 έως το 1969, φέρνοντας στο φως το καλύτερα διατηρημένο μυκηναϊκό ανάκτορο στην Ελλάδα, εκατοντάδες πινακίδες Γραμμικής Β γραφής και μοναδικές τοιχογραφίες.

Το ανακτορικό συγκρότημα της Πύλου

Το διώροφο ανακτορικό συγκρότημα της Πύλου, στη θέση «Επάνω Εγκλιανός», νοτιοδυτικά της Χώρας Τριφυλίας, αποτέλεσε το δεύτερο μεγάλο κέντρο του μυκηναϊκού κόσμου μετά τις Μυκήνες.

Η Πύλος είχε ιδρυθεί από τον Νηλέα, γιο του Ποσειδώνα και της Τυρούς, ιδρυτή της δυναστείας των Νηλειδών.

Τον Νηλέα διαδέχτηκε ο γιος του, ο Νέστωρ, περιώνυμος ομηρικός ήρωας, που έλαβε μέρος στο κυνήγι του Καλυδώνιου Κάπρου, στην Κενταυρομαχία, στην Αργοναυτική Εκστρατεία και, σε προχωρημένη ηλικία, στον Τρωικό Πόλεμο.

Ο ηγεμόνας της Πύλου διακρίθηκε στον πόλεμο της Τροίας για την τόλμη, τη σύνεση και την ευφράδειά του.

Το ανακτορικό συγκρότημα της Πύλου ήταν διακοσμημένο με πολύχρωμες τοιχογραφίες. Τα σημαντικότερα διαμερίσματά του είναι η μεγάλη ορθογώνια «αίθουσα του θρόνου» με την κυκλική εστία, το λουτρό με τον πήλινο λουτήρα και οι αποθήκες με τα πολυάριθμα αποθηκευτικά αγγεία.

Η μελέτη των κειμένων των πινακίδων που βρέθηκαν στο ανακτορικό συγκρότημα αφενός μεν επιβεβαίωσε την ορθότητα της αποκρυπτογράφησης της μυκηναϊκής γραφής (Γραμμικής Β) από τους Μάικλ Βέντρις και Τζον Τσάντγουικ, αφετέρου δε πρόσφερε πολλά στοιχεία για τη βιοτεχνική και εμπορική δραστηριότητα που είχε αναπτυχθεί με κέντρο το ανάκτορο.

Το ανακτορικό συγκρότημα της Πύλου άκμασε από το 1300 έως το 1200 π.Χ. περίπου, καταστράφηκε δε από πυρκαγιά στις αρχές του 12ου αιώνα π.Χ.

Η συνέντευξη του Μπλέγκεν στο «Βήμα» το 1964

Το 1964, σε ηλικία 77 ετών, ο Καρλ Μπλέγκεν παραχώρησε μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη στην εφημερίδα «Το Βήμα» και στην αείμνηστη Ελένη Καραπαναγιώτη (δημοσιογράφο και μετέπειτα εκδότρια του τουριστικού οδηγού «Διακοπές» του ΔΟΛ).

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 20.9.1964, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Από τη συνέντευξη αυτήν, που είχε δημοσιευτεί την Κυριακή 20 Σεπτεμβρίου 1964, προέρχεται το κατωτέρω απόσπασμα:

— Απ’ όσα λέμε μένει η αίσθηση επαναστατικών αλλαγών στην αρχαιολογία, σαν να αλλάζη ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε την αρχή της ελληνικής ιστορίας.

— Ναι, βέβαια. Γιατί, ξέρετε, κάθε γενιά έρχεται και ελέγχει την προηγούμενη, επισημαίνει τις παραλείψεις της και καταγγέλλει τα σφάλματά της. Τα σφάλματα όμως καμμιά φορά τα υπερβάλλουμε, και ξεχνάμε πόσο καλή ήταν η δουλειά που είχε γίνει πριν από μας. Πιστεύω όμως ότι αυτός ο έλεγχος της μιας γενιάς από την επομένη και αυτή η αναθεώρηση απόψεων είναι εποικοδομητική, και κάποια ώρα κατασταλάζουμε και βλέπουμε μέχρι ποιο σημείο προχωρήσαμε. Έτσι και η ίδια η Ιστορία μάς διδάσκει πόσο πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί, και ιδίως, θα έλεγα, μας διδάσκει πόσο πρέπει να μένουμε πιστοί στα ίδια τα γεγονότα.