Η Γουατεμάλα αποτέλεσε συχνά «πυξίδα» για τις εξελίξεις στη Λατινική Αμερική.

Η ανατροπή με λαϊκή επανάσταση της χούντας του Χόρχε Ούμπικο το 1944 αποτέλεσε αφετηρία ενός κύματος εκδημοκρατισμού στη Λατινική Αμερική.

Το πραξικόπημα του 1954 δια «χειρός» της CIA εγκαινίασε μια μακρά περίοδο στρατιωτικών δικτατοριών με τις «ευλογίες» των ΗΠΑ την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου.

Οι μαζικές διαδηλώσεις της «Άνοιξης της Γουατεμάλας» κατά της διαφθοράς το 2015 ανάγκασαν τον  διεφθαρμένο πρόεδρο Μολίνα -έναν συντηρητικό πρώην στρατηγό- σε παραίτηση, δίνοντας στην ήπειρο «σήμα».

Τώρα, σχεδόν 40 χρόνια από την αποκατάσταση της δημοκρατίας, η πλειοψηφία στη Γουατεμάλα -μια χώρα παραδομένη στη διαφθορά, στην εγκληματικότητα και στις ανισότητες, που εξωθούν μαζικά τον πληθυσμό στη μετανάστευση, κυρίως στις ΗΠΑ- επέλεξε ακόμη μια αλλαγή σελίδας.

Γράφοντας τον επίλογο στη σκανδαλώδη θητεία του δεξιού  Αλεχάντρο Γιαματέι -η οποία σημαδεύτηκε από την καταστολή δικαστικών και δημοσιογράφων που έδωσαν μάχες κατά της διαφθοράς- έδωσε μια απρόσμενη νίκη στο απόλυτο αουτσάιντερ των προεδρικών εκλογών της Κυριακής: στον σοσιαλδημοκράτη Μπερνάρντο Αρέβαλο.

Έναν 64χρονο κοινωνιολόγο και φιλόσοφο, πρώην ακαδημαϊκό και διπλωμάτη, που επικέντρωσε την προεκλογική εκστρατεία του στην καταπολέμηση του νεποτισμού και της διαφθοράς, με την υπόσχεση οικοδόμησης ισχυρών δημοκρατικών θεσμών στην πολυπληθέστερη χώρα της Κεντρικής Αμερικής.

Γιος του πρώτου δημοκρατικά εκλεγμένου προέδρου της χώρας, του Χουάν Χοσέ Αρέβαλο (1945-1951), ενσαρκώνει την ελπίδα του εκλογικού σώματος για αλλαγή.

Και δη των νέων, που αποτελούν το 16% των 9,4 εκατομμυρίων εγγεγραμμένων ψηφοφόρων.

Στην επικίνια ομιλία του, ο Αρέβαλο δεσμεύτηκε να εκκαθαρίσει «τους θεσμούς από τους διεφθαρμένους».

Μέχρι ωστόσο να αναλάβει επίσημα καθήκοντα, στις 14 Ιανουαρίου, έχει μπροστά του πολύ και δύσκολο δρόμο.

Μακρά πορεία…

Πάνω απ’ όλα, έχει απέναντί του ένα διεφθαρμένο δικαστικό σύστημα, που δηλώνει αποφασισμένο να τον κυνηγήσει, με πρόφαση παρατυπίες στη συγκρότηση του αντισυστημικού κινήματος-κόμματός του Semilla (ελληνιστί «Σπόρος»).

Έχει επίσης να παλέψει με ένα βαθιά πελατειακού τύπου πολιτικό κατεστημένο, που έχει «καπελώσει» το -ελεγχόμενο από τους συντηρητικούς- νομοθετικό σώμα.

Ακόμη και η επίσης κεντροαριστερή αντίπαλός του στον β’ γύρο των προεδρικών εκλογών, η -υποστηριζόμενη σιωπηρά από τον απερχόμενο πρόεδρο Γιαματέι και πάλαι ποτέ «πρώτη κυρία»- Σάντρα Τόρες κατηγόρησε τον Μπερνάρντο Αρέβαλο ότι θέλει να κάνει τη Γουατεμάλα κομμουνιστική χώρα.

Να απαλλοτριώσει την ιδιωτική ιδιοκτησία. Να ενισχύσει την ιδεολογία των φύλων και τον γάμο ομοφυλοφίλων σε μια συστημικά συντηρητική κοινωνία.

Στην πραγματικότητα, ο Αρέβαλο και το «Κίνημα Σπόρος» έχουν θέσει ως προτεραιότητα, μεταξύ άλλων, τη θέσπιση αντιμονοπωλιακού νόμου -η Γουατεμάλα είναι η μόνη χώρα της Κεντρικής Αμερικής που το ένα κάνει- ενίσχυση της εκπαίδευσης και μείωση του κόστους υγειονομικής περίθαλψης.

Ήταν αυτό το πρόγραμμα που δημιούργησε το κύμα υποστήριξης υπέρ του, από μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος κοινωνικά στρώματα, αλλά κυρίως τους νέους κάτω των 40 ετών, που σήμερα αντιστοιχούν στο 60% του πληθυσμού.

Σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής, ο Αρέβαλο τάσσεται υπέρ της βελτίωσης των εμπορικών σχέσεων με την Κίνα.

Τάσσεται ωστόσο υπέρ της διατήρησης των διπλωματικών σχέσεων με την Ταϊβάν -η Γουατεμάλα είναι μεταξύ των μόλις 13 χωρών που την αναγνωρίζουν ως ανεξάρτητο κράτος.

Έχει ταχθεί κατά κατά της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.

Χαρακτηρίζει «δικτατορικά συστήματα» αυτά στη Βενεζουέλα και στη Νικαράγουα.

Πολίτης του κόσμου ο ίδιος, γεννήθηκε στην Ουρουγουάη, όπου κατέφυγαν οι γονείς του μετά από το πραξικόπημα της CIA το 1954 στη Γουατεμάλα.

Μεγάλωσε στη Βενεζουέλα, στο Μεξικό και στη Χιλή, προτού επιστρέψει στην πατρίδα του.

… πολλά εμπόδια

Στο μεσοδιάστημα, είχε σπουδάσει κοινωνιολογία στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ στο Ισραήλ και έκανε διδακτορικό στη φιλοσοφία και την κοινωνική ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης, στην Ολλανδία.

Πριν εισέλθει στην πολιτική -υπηρετώντας στο ΥΠΕΞ της Γουατεμάλας- διετέλεσε πρέσβης στο Ισραήλ και στην Ισπανία.

Υπήρξε σύμβουλος στην οικοδόμηση της ειρήνης και την επίλυση συγκρούσεων, υπηρετώντας μεταξύ άλλων στον ΟΗΕ, στο Ινστιτούτο Ειρήνης των ΗΠΑ και στο Πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο.

Έγινε επίσης γνωστός για τη συγγραφή βιβλίων και άρθρων για θέματα όπως η ιστορία, η πολιτική, η κοινωνιολογία και η διπλωματία.

Το 2015, ήταν ενεργά παρών στις μεγάλες διαδηλώσεις κατά της διαφθοράς.

Τώρα, καλείται ως πρόεδρος να μετουσιώσει όλη αυτή την εμπειρία σε ουσιώδη πολιτική πρακτική.

Πολλοί στη χώρα του θέλουν ωστόσο να του κλείσουν μετεκλογικά το δρόμο, όπως συνέβη εξάλλου προεκλογικά με άλλους εκτός του πολιτικού κατεστημένου προεδρικούς υποψηφίους.

Η εισαγγελία αφήνει ορθάνοιχτο το ενδεχόμενο συνέχισης των ερευνών -που προεκλογικά «πάγωσε» το Ανώτατο Δικαστήριο- για παρατυπίες στη συγκέντρωση υπογραφών για τη συγκρότηση σε κόμμα του «Κινήματος Σπόρος».

Σήμερα, δε, κατέχει μόνο 23 από τις συνολικά 160 έδρες στο Κογκρέσο -το νομοθετικό σώμα της Γουατεμάλας- καθιστώντας εξ ορισμού «κουτσή» την προεδρική θητεία Αρέβαλο.

Παραμένει ως εκ τούτου ασαφές εάν θα μπορέσει ακόμη και να επανεγεργοποιηθεί η CICIG.

Ένας θεσμός υπό την αιγίδα του ΟΗΕ κατά της διαφθοράς στη Γουατεμάλα, που τερματίστηκε με πολιτική απόφαση το 2019, παρά το έως τότε επιτυχές του έργο, λειτουργώντας ως πρότυπο και για άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής.

Συντηρητικοί επικριτές της, πολλοί από τους οποίους από την εγχώρια ελίτ, στοχοποίησαν την CICIG ως υπονόμευση της εθνικής κυριαρχίας.

Διαφθορά ως το… «μεδούλι»

Το αποτέλεσμα, καταγράφει σε νέα έκθεσή της η λατινοαμερικανική  δεξαμενή σκέψης InSightCrime, είναι να κυριαρχήσουν στη χώρα επιχειρηματικά συμφέροντα και εγκληματικές ομάδες.

Εμπλέκονται κυρίως σε παράνομο λαθρεμπόριο ναρκωτικών, αλλά και «εμπορία ανθρώπων, απαγωγές, εκβιασμό, ξέπλυμα χρήματος, λαθρεμπόριο όπλων, κυκλώματα υιοθεσίας» και άλλες παράνομες επιχειρήσεις, αναφέρει η έκθεση.

Είναι επίσης εδραιωμένες με διασυνδέσεις με ισχυρούς ανθρώπους «που κυμαίνονται από πολιτικούς μέχρι υψηλού επιπέδου αξιωματούχους ασφαλείας».

Για να καταπολεμήσει αποτελεσματικά αυτό το «τέρας», ο Μπερνάρντο Αρέβαλο χρειάζεται ουσιαστική διεθνή υποστήριξη. Παραμένει ωστόσο εξαιρετικά αμφίβολο ότι θα τη λάβει.

Στο εσωτερικό της χώρας του, εν τω μεταξύ, η οικονομική και πολιτική ελίτ ήδη του «πριονίζει» την «καρέκλα».

Η εισαγγελία προαναγγέλλει συνέχεια των ερευνών κατά του κόμματος του προέδρου, εφόδους και πιθανές συλλήψεις.

Η περίοδος μέχρι την επίσημη ανάληψη των προεδρικών καθηκόντων του Αρέβαλο, στα μέσα Ιανουαρίου, φαντάζει εφιαλτικά μακρά.

Ο ίδιος δηλώνει πάντως αισιόδοξος.

«Θέλουμε να πιστεύουμε ότι η δύναμη αυτής της νίκης θα καταστήσει σαφές ότι δεν υπάρχει χώρος για τις προσπάθειες εκτροχιασμού της εκλογικής διαδικασίας», τόνισε μετά τη νίκη του.

«Οι δημοκρατικοί θεσμοί πρέπει να αποκατασταθούν», είχε τονίσει τρία 24ωρα νωρίτερα, σε συνέντευξη στην ισπανική εφημερίδα El Pais.

«Πρέπει να επανιδρύσουμε όσα σφετερίστηκε αυτή η διεφθαρμένη πολιτική τάξη».

Headlines