Λόφοι του κέντρου της Αθήνας: «Θεματοφύλακες» της αττικής ομορφιάς και μνήμης

Είναι ένα από τα πιο συνηθισμένα σκηνικά στα οποία γίνεται συχνά μάρτυρας κανείς. Στο σύμπλεγμα των ιστορικών λόφων της Αθήνας, του λόφου Φιλοπάππου ή λόφου των Μουσών και του λόφου των Νυμφών ή του Αστεροσκοπείου, οι περιηγητές που έρχονται, από το εξωτερικό, από την άκρη του κόσμου, για να δουν ίσως για μία και μοναδική φορά το «κλεινόν άστυ», χάνουν συχνά την πιο πανοραμική και φαντασμαγορική θέα σε όλο το ανάγλυφο της πόλης…

Χωρίς να ξέρουν τι τους περιμένει λίγα βήματα πιο κάτω, γυρίζουν πίσω, στη μέση του μονοπατιού τους, νομίζοντας ότι είδαν ό,τι υπήρχε. Αλλά γελιούνται. Λίγα μέτρα πιο πέρα, τους περιμένει μία από τις ωραιότερες θεάσεις του αττικού τοπίου, με την απρόσμενη εναλλαγή, από τους αρχαιολογικού ενδιαφέροντος λόφους, στη θάλασσα και τον ορίζοντα μέχρι την Αίγινα και τη Σαλαμίνα. Βεβαίως και το αντίκρισμα της πόλης ολόκληρης από ψηλά.

Ιδίως εάν πετύχει κανείς της στιγμή εκείνη του ηλιοβασιλέματος, την περιβόητη «μπλε ώρα» και δει και τα φώτα της πόλης να ανάβουν ταυτόχρονα μέχρι τον Πειραιά και το λιμάνι, είναι ένα αξιομνημόνευτο στιγμιότυπο.

Η θέα και η συλλογική μνήμη

Και ποιος δεν έχει να αφηγηθεί ή και απλώς να θυμηθεί από τους κατοίκους της πόλης μια επίσκεψη και την εντύπωση που του άφησε, κυρίως σε ένα λόφο από το αμιγές ιστορικό κέντρο της πόλης. Από την Ακρόπολη και το σύμπλεγμα των λόφων απέναντί της, μέχρι τον Αρδηττό με το Παναθηναϊκό στάδιο στις ρίζες του και τον ακόμη πιο επιβλητικό Λυκαβηττό.

Η αίσθηση του αθηναϊκού αρχαϊκού μέτρου, της αρμονίας, της ισορροπίας, εάν διαταράσσονται κάτω στη ζωή στην πόλη, επανακάμπτουν στην ησυχία, τη μοναξιά και την αύρα του φυσικού τοπίου. Εάν τα κελύφη της πόλης μας περιορίζουν, ο ανοιχτός της ορίζοντας, με το μάτι να απλώνεται μέχρι τον Υμηττό και μακριά τη θάλασσα, μας ξαναδίνει προοπτική, αισιοδοξία, νόημα, τρόπο να δούμε την πραγματικότητα από μια άλλη όψη.

Στο Εθνικό Αστεροσκοπείο (θεμελιωμένο το 1842 σε σχέδια του Θεόφιλου Χάνσεν και κήπο που οραματίστηκε ο Τσίλλερ), στον λόφο των Νυμφών, η πιο ωραία στιγμή είναι όταν λίγο πριν τη δύση του ηλίου, η Ακρόπολη βάφεται από τα χρώματα του ηλιοβασιλέματος με ροζ χρωματισμούς. Η θέα από κει επιφυλάσσει μια άλλη ματιά της αττικής γης, με τον Λυκαβηττό στο ίδιο κάδρο, τα Τουρκοβούνια στο βάθος, αλλά και χαμηλά και πιο κοντά στο μάτι το Θησείο, την περιοχή του Ψυρρή, αλλά και την Αρχαία Αγορά, τη Στοά του Αττάλου, αλλά και τον Ναό του Ηφαίστου.

Προχωρώντας προς την Πνύκα, εδώ κι αν περιμένουν εκπλήξεις τον προσεκτικό περιπατητή. Διασώζεται ακόμη το σημείο από το «Ηλιοτρόπιο του Μέτωνος», το ηλιακό του ρολόι που βρισκόταν εκεί από τον 5ο π.Χ. αιώνα, όπου ο Μέτων είχε εγκαθιδρύσει το αστρομετεωρολογικό του παρατηρητήριο. Ύστερα ο Άγιος Δημήτριος ο Λουμπαρδιάρης, ναός που σηματοδοτεί για πολλούς είτε την έναρξη της κοινής τους ζωής είτε τη βάφτισή τους.

Στην ανοδική πορεία προς τον λόφο των Μουσών ή λόφο του Φιλοπάππου, ο περιπατητής δεν έχει παρά να θαυμάσει το έργου του Δημήτρη Πικιώνη, όλα εκείνα τα μονοπάτια που θεωρεί «αρχαία», αλλά είναι εμπνευσμένα και δημιουργημένα –σε απόλυτη αρμονία με το τοπίο- από τον μεγάλο αρχιτέκτονα και τους άξιους τεχνίτες του, από το 1954 μέχρι το 1957, ένα έργο που έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο αρχιτεκτονικό μνημείο από την UNESCO.

Στην απέναντι θέα τόσο η Ακρόπολη όσο και ο Άρειος Πάγος από ψηλά, τα περιβόητα «βραχάκια» που προτιμούν οι έφηβοι και οι νέοι για «στέκι» τους.

Στην κορυφή πλέον του λόφου των Μουσών, το μνημείο του Φιλοπάππου, χαρισμένο στην πόλη από τον ομώνυμο, Γάιο Ιούλιο Αντίοχο Επιφανή Φιλόπαππο, ευεργέτη της πόλης των Αθηνών. Από κει μπορεί να δει κανείς ένα από τα ωραιότερα ηλιοβασιλέματα της πόλης, αλλά κι εδώ το ανάγλυφο του λόφου στο κατέβασμά του, κυρίως νότια, επιφυλάσσεις πολλές εκπλήξεις, όπως, όταν είναι η εποχή τους, την άνθιση αυτοφυών κίτρινων κρόκων και κυκλάμινων πάνω στα δυσπρόσιτα βράχια, που σκορπούν το άρωμά τους μέχρι χαμηλά τους υπόλοιπους λόφους του συμπλέγματος.

Ανάλογα τη διαδρομή που θα επιλέξει κανείς, μπορεί να αντικρίσει:

-είτε τον Αρδηττό –εδώ κι αν η ιστορία και η μυθολογία χορεύουν στους… ρυθμούς του Πανός, με το σπήλαιό του στους πρόποδές του-, με τους λάτρεις της άσκησης να τον προτιμούν

-είτε τον Λυκαβηττό που είναι και πιο επιβλητικός και «προφανής»,

-αλλά υπάρχει και ένας λόφος για πιο «μυημένους» ή έστω γνωστός στους κατοίκους της περιοχής του: ο λόφος Κυνοσάργους, στα όρια Δάφνης και δήμου Αθηναίων, με την εκπληκτική θέα και γνωστό τοπόσημο τον ναό του Αγίου Γεωργίου.

Τα 277 μέτρα ύψος του Λυκαβηττού δεσπόζουν και περικλείουν, για τον επισκέπτη, συναυλιακές μνήμες από το θέατρο του Λυκαβηττού που ελπίζουμε να αναβιώσουν, σίγουρα μια βόλτα με αυτοκίνητο στην πρώτη νεότητα, αλλά και τον Ναό των Αγίων Ισιδώρων, καθώς και το παρακείμενο Σπήλαιο του Αγίου Αριστείδη. Στην κορυφή του λόφου, βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου.

Στην Ακρόπολη, το ορόσημο όχι μόνο της Αθήνας και του κέντρου της, αλλά στον παγκόσμιο χάρτη και της Ελλάδας, μια καλή επιλογή είναι κανείς να την επισκεφθεί στη μετάβαση των εποχών, όταν δεν κάνει πολύ ζέστη ή κρύο για να μπορέσει να ανακαλύψει όλους τους «κρυμμένους» θησαυρούς της, πέρα από τα προφανή αρχαιολογικά της στοιχεία. Ας πούμε, πόσοι που δεν είναι γνώστες, ξέρουν ότι εκεί βρίσκεται Ασκληπιείο δίπλα στο θέατρο του Διονύσου, και ότι εκτός από το Ερέχθειο, τα Προπύλαια και τον Παρθενώνα, υπάρχουν τόσα ξεχωριστά σημεία που αξίζει κανείς να γνωρίσει και να μάθει την ιστορία τους πίσω στον χρόνο;