Ρωσία: «Τι πρέπει να προσέχουμε μετά την εξουδετέρωση του Πριγκόζιν»

Σ’ ένα άρθρο του Foreign Affairs που κυκλοφόρησε νωρίτερα αυτόν τον μήνα, η Τατιάνα Στανόβαγια, ανώτερος συνεργάτης στο Carnegie Russia Eurasia Center, απαρίθμησε τους αυξανόμενους παράγοντες ανησυχίας για το καθεστώς του Βλαντιμίρ Πούτιν – ιδίως τη βραχύβια ανταρσία υπό τον Γεβγκένι Πριγκόζιν, επικεφαλής της ρωσικής ιδιωτικής στρατιωτικής εταιρείας Βάγκνερ.

«Η επιείκεια»

Η εξέγερση ήταν «το προϊόν της αδράνειας του Πούτιν», είχε γράψει, και η επιείκεια με την οποία αντιμετώπισε στη συνέχεια τον Πριγκόζιν, έκανε τον ρώσο πρόεδρο να φαίνεται αποδυναμωμένος.

Την Τετάρτη, ο Πούτιν μπορεί ν’ ανταπέδωσε: αναφέρθηκε ότι ο Πριγκόζιν περιλαμβανόταν μεταξύ των θυμάτων ενός ιδιωτικού αεροσκάφους που συνετρίβη έξω από τη Μόσχα. Ο αρχισυντάκτης Stuart Reid μίλησε με τη Στανόγιαβα γι’ αυτό το γεγονός.

Ερώτηση: Βάσει των όσων γνωρίζουμε, πόσο πιθανό είναι η συντριβή να οφείλεται σε εσκεμμένη ενέργεια;

Απάντηση: Εχουμε βάσιμους λόγους να πιστεύουμε ότι μια τέτοια συντριβή συμφέρει τον Πούτιν. Αλλά ακόμα κι αν πραγματικά ήταν ατύχημα, οι ρωσικές ελίτ και οι ανώτεροι αξιωματούχοι θα το δουν ως μια πράξη αντιποίνων. Το Κρεμλίνο και ο ρώσος πρόεδρος προσωπικά θα ενδιαφέρονταν να τροφοδοτήσουν τέτοιες υποψίες.

Ο Πούτιν είχε αποκαλέσει τον Πριγκόζιν «προδότη», έτσι πολλοί ρώσοι συντηρητικοί πολιτικοί σοκαρίστηκαν με το πόσο διαλλακτικός ήταν μαζί του μετά την ανταρσία. Ο αρχηγός της Βάγκνερ κυκλοφορούσε ελεύθερα μεταξύ Λευκορωσίας και Ρωσίας.

«Δεν είναι κλασικός προδότης»

Τον συνάντησε στο Κρεμλίνο. Του επέτρεψε να συνεχίσει τη ζωή του σαν να μην είχε συμβεί τίποτα. Σήμερα, όσοι δυσαρεστήθηκαν μπορούν να πουν: Τώρα βλέπουμε τη λογική του. Δεν φαίνεται αδύναμος, αλλά ανακτά τον έλεγχο.

Μιλήστε μας για τη μοίρα που έχει υποσχεθεί σε όσους τον αμφισβητούν

Σε πολλές περιπτώσεις τα προηγούμενα χρόνια είχε επισημάνει ότι οι προδότες πρέπει να πεθαίνουν, ο θάνατός τους πρέπει να είναι σκληρός και να υποφέρουν. Αλλά ο Πριγκόζιν δεν είναι κλασικός προδότης.

Ναι, είπε γι αυτόν μετά την ανταρσία ότι ήταν κάποιος που τόλμησε ν’ αμφισβητήσει το κράτος σε μια εποχή που αντιμετώπιζε εξωτερική επίθεση. Αλλά είπε επίσης ότι οι άνθρωποι χάνουν τα μυαλά τους κατά τη διάρκεια του πολέμου. Η προσέγγισή του προς τον αρχηγό της Βάγκνερ ήταν λίγο πιο ήπια απ’ ό,τι θα ήταν για κάποιον που πρόδωσε εσκεμμένα τη μητέρα πατρίδα.

Εμπειρογνώμονας ερευνά στο σημείο της συντριβής του ιδιωτικού τζετ που συνδέεται με τον Πριγκόζιν (φωτογραφία Reuters/Anton Vaganov)

Αλλά τελικά, δεν είδα τι αξία είχε ο Πριγκόζιν για τον Πούτιν μετά την ανταρσία. Ορισμένοι εκτίμησαν ότι τον εκβίαζε και γι’ αυτό δεν τόλμησε να τον ξεφορτωθεί. Ημουν δύσπιστη ως προς αυτό. Τι νόημα είχε λοιπόν να τον κρατήσει κοντά του;

«Θα έβρισκε τρόπο να τον ξεφορτωθεί»

Ο μόνος λόγος για τον οποίο θα τον ανεχόταν θα ήταν κάποια στρατιωτική αξία του στην Ουκρανία και τη Συρία. Πραγματικά, όμως, θ’ αρκούσε αυτό για να τον συγχωρήσει; Πριν το γεγονός με το αεροσκάφος, ήμουν αρκετά σίγουρη ότι θα έβρισκε τρόπο να τον ξεφορτωθεί.

Ισως όχι σωματικά: Δεν ήμουν σίγουρη ότι θα συμφωνούσε μ’ αυτό. Μάλλον, θεωρούσα ότι το υπουργείο Εξωτερικών, η GRU, η FSB – όποιος κι αν είναι – θα έβρισκαν, με τον καιρό, έναν τρόπο να του αφαιρέσουν όλα όσα είχε αποκτήσει. Αλλά μετά, σωματικά, βλέπουμε αυτό που βλέπουμε.

Ποιος ωφελείται της απομάκρυνσης του Πριγκόζιν από το προσκήνιο;

Πολλοί άνθρωποι. Για όσους θεωρούν τον Πριγκόζιν απειλή για το κράτος, ο θάνατός του αντιπροσωπεύει δικαιοσύνη. Για το στρατιωτικό επιτελείο, το γενικό επιτελείο, τους siloviki (σ.σ. αυτούς που κινούν τα νήματα της εξουσίας), τις υπηρεσίες ασφαλείας, τους συντηρητικούς, τα γεράκια – για όλους εκείνους που πίστευαν ότι ο αρχηγός της Βάγκνερ πήγε πολύ μακριά – αυτό είναι κάτι που θα έπρεπε να συμβεί. Επομένως, δεν νομίζω ότι ο Πούτιν και το Κρεμλίνο θα καταβάλουν μεγάλη προσπάθεια να πείσουν το κοινό για το αντίθετο.

Μέχρι που μπορεί να φτάσει η αντίδραση της Βάγκνερ;

Στο ρωσικό Telegram, μερικοί άνθρωποι υποστήριξαν ότι αν η δολοφονία του Πριγκόζιν δεν ήταν τυχαία, ήταν μια μάλλον επικίνδυνη κίνηση από το κράτος.

Του γύρισαν την πλάτη

Θα μπορούσε να προκαλέσει δυσαρέσκεια, εκνευρισμό και αρνητική αντίδραση από τους υποστηρικτές του. Κατά τη γνώμη μου, δεν θα δούμε κάτι σημαντικό.

Οσοι τον συμπαθούσαν πριν την ανταρσία απογοητεύτηκαν όταν αποφάσισε ν’ αμφισβητήσει το κράτος. Πίστευαν ότι δεν έπρεπε κανείς να ταρακουνάει το σκάφος σε τέτοιες δύσκολες στιγμές.

Το διαπιστώνουμε από τις δημοσκοπήσεις: πριν την ανταρσία, ο Πριγκόζιν είχε κερδίσει πολλή συμπάθεια, αλλά μετά κατέρρευσε. Πολλοί Ρώσοι του γύρισαν την πλάτη επειδή αποφάσισαν: Μπορείτε να πολεμήσετε τη διαφθορά στο υπουργείο Αμυνας, μπορείτε να επικρίνετε τον στρατό στο κανάλι σας στο Telegram, αλλά δεν μπορείτε να ξεσηκωθείτε ενάντια στο κράτος.

Οπότε δεν περιμένω πραγματικά μια σοβαρή αναταραχή εναντίον του Κρεμλίνου ή κάτι υπέρ του Πριγκόζιν, υπέρ της Βάγκνερ. Μπορεί να υπάρχουν μικρά επεισόδια, αλλά τίποτα σπουδαίο.

Θα τον δουν οι υποστηρικτές του ως μάρτυρα;

Δεν νομίζω. Ο Πριγκόζιν ήταν ένας επιθετικός άντρας που δεν ήταν εύκολο να τον αντιμετωπίσεις. Δεν νομίζω ότι έχει θαυμαστές που θ’ ακολουθήσουν τα βήματά του και θα προσπαθήσουν να συνεχίσουν τις δραστηριότητές του. Ακόμη κι εκείνοι που τον πίστεψαν θα δουν αυτό που του συνέβη ως προειδοποίηση για όποιον προσπαθήσει να επαναλάβει τις πράξεις του.

Μισθοφόροι της Βάγκνερ στο Ροστόφ επί του Ντον, στη διάρκεια της ανταρσίας (φωτογραφία Stringer/Reuters)

Θα σκέφτονται ότι είναι οι επόμενοι

Οι άνθρωποι θα φοβηθούν, ειδικά όσοι έμειναν στο πλευρό του μέχρι τώρα. Απλώς φανταστείτε: πρέπει να σκέφτονται ότι είναι οι επόμενοι.

Τι σημαίνει ο θάνατος του Πριγκόζιν για τις δυνάμεις της Βάγκνερ που βρίσκονταν στην Ουκρανία;

Η Βάγκνερ είναι πλέον εγκατεστημένη στη Λευκορωσία και οι δυνάμεις της μπορούν να συνεχίσουν ορισμένες δραστηριότητες στην Αφρική και τη Συρία. Αλλά οι πόρτες στην Ουκρανία είναι κλειστές. Μερικοί διοικητές της ήλπιζαν ότι σε μερικούς μήνες ο Πούτιν θα τους καλούσε πίσω και θα τους έλεγε: Συγγνώμη, έκανα λάθος για εσάς. Σας χρειαζόμαστε. Σας παρακαλώ ελάτε πίσω. Αυτό ήταν ευσεβής πόθος.

Τι θα προσέχετε τις επόμενες μέρες καθώς η σκόνη κατακάθεται;

Θα παρακολουθούσα πώς η ρωσική τηλεόραση καλύπτει την κατάσταση. Ο τόνος που χρησιμοποιούν όταν αναφέρονται στον Πριγκόζιν και την κληρονομιά του θα δείξει τους τρόπους με τους οποίους το Κρεμλίνο προσπαθεί να διαμορφώσει την κοινή γνώμη.

Ποια ιστορία θα επιλέξει και ποια ιστορία θα ξαναγράψει σχετικά με τον ρόλο που έπαιξαν η Βάγκνερ και ο αρχηγός της στον πόλεμο; Θα κοίταζα επίσης πώς εξελίσσεται η επίσημη έρευνα — είτε προσπαθώντας να παρουσιάσει κάποια εύγευστη εκδοχή των γεγονότων είτε υποβαθμίζοντας τη σημασία αυτού που συνέβη.

Το πατριωτικό στρατόπεδο και οι απλοί Ρώσοι

Θα παρακολουθούσα επίσης πώς αντιδρά το πατριωτικό συντηρητικό στρατόπεδο σε όσα διαδραματίστηκαν στα κανάλια του Telegram. Οσοι επικρίνουν το υπουργείο Αμυνας: πώς θ’ αντιδράσουν; Θα δούμε κάποιο επίπεδο συναισθηματικής αγανάκτησης γι’ αυτό που συνέβη;

Θα θυμώσουν με τον Πούτιν; Θα νιώσουν χαμένοι; Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε τι αισθήματα έχουν και πώς τους αντιμετωπίζει το Κρεμλίνο.

Μπορούμε επίσης να παρακολουθήσουμε τις αναρτήσεις των απλών Ρώσων — αν θεωρούν ότι αυτό που συνέβη ήταν σημαντικό και πώς σχετίζονται μαζί του. Και, φυσικά, θα πρέπει να παρακολουθήσουμε προσεκτικά τι συμβαίνει με τη Βάγκνερ στη Λευκορωσία.