Ουΐλιαμ Γκλάντστοουν: Οι απόγονοι του Βρετανού πρωθυπουργού και γνωστού φιλέλληνα απολογούνται για την εκμετάλλευση των δούλων

Οι απόγονοι του πρώην πρωθυπουργού της Βρετανίας Ουΐλιαμ Γλάντστοουν ζήτησαν συγγνώμη για το παρελθόν της οικογένειάς τους ως δουλοκτήτες στη Γουιάνα και κάλεσαν το Ηνωμένο Βασίλειο να συζητήσει τις αποζημιώσεις στην Καραϊβική.

Ο πατέρας του Ουΐλιαμ Γκλάντστοουν, Τζον, ήταν ένας από τους μεγαλύτερους δουλοκτήτες στα μέρη της Καραϊβικής που αποικίστηκαν από τη Βρετανία.

Ο Τζον Γκλάντστοουν εκτιμάται επίσης ότι ήταν ιδιοκτήτης δύο πλοίων που μετέφεραν χιλιάδες  από την Ινδία και άλλες περιοχές για να εργαστούν ως μισθωτοί εργάτες μετά την κατάργηση της δουλείας το 1833, αλλά σε άθλιες συνθήκες.

«Η δουλεία ήταν ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και οι επιζήμιες επιπτώσεις της εξακολουθούν να είναι αισθητές σε ολόκληρο τον κόσμο σήμερα», δήλωσε ο Τσαρλς Γκλάντστοουν, δισέγγονος του πολιτικού, κατά την έναρξη λειτουργίας του Διεθνούς Κέντρου Μελετών Μετανάστευσης και Διασποράς του Πανεπιστημίου της Γουιάνας, όπως αναφέρει ο Guardian.

«Με βαθιά ντροπή και λύπη αναγνωρίζουμε την εμπλοκή του προγόνου μας σε αυτό το έγκλημα και με ειλικρίνεια ζητάμε συγγνώμη από τους απογόνους των σκλάβων στη Γουιάνα. Προτρέπουμε επίσης άλλους απογόνους όσων επωφελήθηκαν από τη δουλεία να ανοίξουν τη συζήτηση για τα εγκλήματα των προγόνων τους και για το τι θα μπορούσαν να κάνουν για να οικοδομήσουν ένα καλύτερο μέλλον».

Αποζημιώσεις

Όμως η συγγνώμη τους δεν έγινε δεκτή, καθώς αρκετοί Γουιανέζοι, απόγονοι Αφρικανών σκλάβων που μεταφέρθηκαν από την πατρίδα τους στη χώρα της Νότιας Αμερικής, που ήταν παρόντες στην αίθουσα διαλέξεων του πανεπιστημίου εξέφρασαν ανοιχτά τη δυσαρέσκειά τους. «Η συγγνώμη σου δεν είναι δεκτή», φώναξε ένας από αυτούς.

«Η ενοχή σου είναι αληθινή, Τσάρλι. Προχωρήστε γρήγορα στις αποζημιώσεις τώρα» και «Οι Gladstones είναι δολοφόνοι», έγραφαν τα πλακάτ που κρατούσαν συγκεντρωμένοι.

Η Αφρο-Γουιανέζα ακτιβίστρια Nicole Cole, η οποία ήταν μεταξύ των διαδηλωτών, δήλωσε: «Καμία συγγνώμη δεν μπορεί να είναι αρκετή, αλλά είναι ένα βήμα προς την αναγνώριση ότι διαπράχθηκε ένα έγκλημα και ότι οι ζωές των ανθρώπων έχουν διαταραχθεί».

Ο πρόεδρος της Γουιάνας κάλεσε τους απογόνους των Ευρωπαίων δουλοκτητών να πληρώσουν αποζημιώσεις για να διορθώσουν τα ιστορικά λάθη. Ο Irfaan Ali απαίτησε επίσης να κατηγορηθούν μετά θάνατον για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας όσοι εμπλέκονται στο υπερατλαντικό δουλεμπόριο και στην υποδούλωση των Αφρικανών.

Ο Τσαρλς Γκλάντστοουν και άλλα πέντε μέλη της οικογένειάς του υποσχέθηκαν να υποστηρίξουν το έργο του νέου πανεπιστημιακού τμήματος και κάλεσαν το Ηνωμένο Βασίλειο να διεξαγάγει συνομιλίες με την Κοινότητα των 15 χωρών της Καραϊβικής (Caricom) για τις αποζημιώσεις.

Ο Eric Phillips, μέλος της επιτροπής αποζημιώσεων της Caricom, δήλωσε ότι η έρευνα έδειξε ότι η Βρετανία χρωστά στους απογόνους των Αφρικανών στη Γουιάνα περισσότερα από 1,2 δισ. δολάρια (9,5 δισ. λίρες).

Η ιστορία των Γκλάντστοουν στη βρετανική Γουιάνα

Ο Ουΐλιαμ Γκλάντστουν που είχε γίνει τέσσερις φορές πρωθυπουργός της Βρετανίας, στην μετέπειτα ζωή του εμφανίστηκε ταπεινωμένος για την ιστορία της οικογένειάς του αλλά η πρώτη του ομιλία στο κοινοβούλιο είναι προς υπεράσπιση της δουλοκτησίας Αφρικανών από τον πατέρα του στις βρετανικές αποικίες. «Δεν είναι τόσο άσχημα (σσ οι συνθήκες) και δεν ήταν αλήθεια ότι πέθαιναν σε μεγάλους αριθμούς».

Η περιουσία των Γκλάντστοουν χτίστηκε σημαντικά πάνω στη δωρεάν εργασία των σκλάβων και στη συνέχεια, μετά την κατάργηση της δουλείας και τη φυγή πολλών προς της πόλεις, στο φθηνό εργατικό δυναμικό που έφερναν από την Ινδία που εργάζονταν υπό άθλιες συνθήκες.

Ο ίδιος ο Γκλάντστοουν είπε κάποια στιγμή ότι «η χειραφέτηση κόστισε πολλά χρήματα στην οικογένειά του».

Μέχρι τη στιγμή της κατάργησης της δουλείας το 1833, περίπου 480.000 Αφρικανοί είχαν μεταφερθεί στη Γουιάνα. Ένα σύστημα «μαθητείας» σήμαινε ότι οι Αφρικανοί έπρεπε να εργάζονται δωρεάν για τέσσερα έως έξι χρόνια μετά το 1833.

Υπό την πίεση του κινήματος κατά της δουλείας, οι Βρετανοί ανέστειλαν την εισαγωγή Ινδών στη Γουιάνα. Τέσσερα χρόνια αργότερα όμως επανήλθε.

Ο Nigel Westmaas, καθηγητής Αφρικανικών Σπουδών στο Hamilton College της Νέας Υόρκης, δήλωσε: «Σχεδόν 238.000 Ινδοί ήρθαν στη Γουιάνα και μέχρι το 1911 οι Ινδοί ήταν περισσότεροι από τους Αφρικανούς. Ήταν ένα φρικιαστικό σύστημα, με εξαετή μισθωτή εργασία με τρομερές συνθήκες, άρνηση διέλευσης για επιστροφή – αλλά δεν ήταν στην κλίμακα της δουλείας».

Οι απόγονοι των Αφρικανών αποτελούν σήμερα το 30% του πληθυσμού. Άλλο ένα 40% είναι απόγονοι μισθωτών εργατών από την Ινδία.

Ο αδριάντας και ο δρόμος του Γκλάντστοουν στην Αθήνα

Ο Γκλάσντστοουν (Γλάδστων) συνέδεσε το όνομά του αφενός με το Επτανησιακό (την ένωση των Ιονίων νήσων με την Ελλάδα) και αφετέρου με το Κυπριακό ζήτημα. Ο Γκλάντστοουν ήταν από τους πρώτους Βρετανούς πολιτικούς που υιοθέτησε την πολιτική άποψη ότι η Βρετανία μπορούσε να παρεμβαίνει για την προστασία των χριστιανικών μειονοτήτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και μάλιστα να δικάζει τους υπεύθυνους για τις διώξεις.

Η πολιτική αυτή βασιζόταν σε διεθνείς συνθήκες όπως η Συνθήκη των Παρισίων του 1856 με την οποία έληξε ο Κριμαϊκός Πόλεμος.

Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον φιλέλληνα, το Πανεπιστήμιο Αθηνών παρήγγειλε την κατασκευή του αδριάντα του Γκλάντστουν το 1883. Το έργο ανέλαβε μετά από διαγωνισμό ο Γεώργιος Βιτάλης και το ολοκλήρωσε το 1888.

Η οδός Γλάδστωνος βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας και, συγκεκριμένα, στην Ομόνοια κοντά στην Πλατεία Κάνιγγος. Εκεί έγινε η δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου στις 21 Σεπτεμβρίου του 2018, γεγονός που άνοιξε τη συζήτηση για την μετονομασίας της Γλάδστωνος σε Ζακ Κωστόπουλου.