«Αυτό που ζηλεύω σε σένα είναι η ελευθερία σου», λέει ο κόμης Βαλεντίν ντε Μπελεγκάρντε στον Κρίστοφερ Νιούμαν, τον πρωταγωνιστή του μυθιστορήματος του Χένρι Τζέιμς «Ο Αμερικανός».

Πλούσιος, αυτοδημιούργητος και χωρίς ταξικές προκαταλήψεις, ο Νιούμαν μετακομίζει στο Παρίσι για διασκέδαση, μόνο και μόνο για να απορροφηθεί από τις ίντριγκες της γαλλικής αριστοκρατίας.

Από το 1877, όποτε κυκλοφόρησε το προαναφερόμενο βιβλίο μέχρι και σήμερα δεν έχει αλλάξει η τάση των Αμερικανών, πάντα ευκατάστατων και αθώων, όπως περιγράφονται συνήθως και στις ταινίες, να σπεύδουν στην Ευρώπη προς αναζήτηση διασκέδασης και καλλιέργειας.

Αυτό που έχει προστεθεί είναι ο εξίσου σημαντικός αριθμός των Αμερικανών, που έρχονται στον παλιό κόσμο, όχι μόνο για τις χάρες του, αλλά κυρίως γιατί θέλουν να φύγουν από τα αυξανόμενα δεινά του νέου από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Όπου φύγει φύγει οι Αμερικανοί

Όπως χαρακτηριστικά είχε γράψει ο Τζέιμς Μπάλντουιν, ένας μαύρος συγγραφέας για την απόφαση του να μεταναστεύσει το 1948, «δεν ήξερα τι θα μου συνέβαινε στη Γαλλία, αλλά ήξερα τι θα μου συνέβαινε στη Νέα Υόρκη».

Το τελευταίο χρονικό διάστημα ο αριθμός των Αμερικανών που εγκαταλείπουν τα πάτρια εδάφη για τις ευρωπαϊκές χώρες μεγαλώνει συνεχώς, πιστοποιεί ο Economist, ξεκαθαρίζοντας ότι δεν πρόκειται για αναζητητές της ευδαιμονίας, αλλά για δραπέτες του χάους.

Παρότι τα στατιστικά στοιχεία είναι πολλά και δύσκολο να παρακολουθηθούν με ακρίβεια σε πολλές χώρες, η προαναφερόμενη τάση είναι σαφής. Για παράδειγμα από το 2013 έως το 2022 ο αριθμός των Αμερικανών στην Ολλανδία αυξήθηκε από περίπου 15.500 σε 24.000 άτομα, ενώ στην Πορτογαλία τριπλασιάστηκε φτάνοντας σχεδόν τα 10.000 και στην Ισπανία αυξήθηκε από περίπου 20.000 σε περίπου 34.000 άτομα.

Σε άλλα μέρη της Ευρώπης, όπως η Γαλλία, η Γερμανία και οι σκανδιναβικές χώρες, ο αριθμός των Αμερικανών που έφτασαν στα εδάφη τους για μακροχρόνια παραμονή αυξήθηκε σε μέτρια ποσοστά ή παρέμεινε σταθερός. Όσον αφορά τη Βρετανία, οι σχετικές εκτιμήσεις ανεβάζουν τον αριθμό των Αμερικανών κατοίκων στα εδάφη της από 137.000 το 2013 σε 166.000 το 2021.

Φταίει ο Τραμπ;

Στο μεταξύ αυξάνεται και ο αριθμός των Αμερικανών που εκφράζουν την επιθυμία να εγκαταλείψουν τις ΗΠΑ το συντομότερο δυνατόν. Κάποιοι από αυτούς, που υποσχέθηκαν να φύγουν στην περίπτωση που ο Ντόναλντ Τραμπ εκλεγόταν το 2016, κατάφεραν να το κάνουν πραγματικότητα.

Σύμφωνα με σχετική δημοσκόπηση της Gallup, το ποσοστό των Αμερικανών που δήλωσαν ότι θα ήθελαν να μετακομίσουν μόνιμα σε μια ευρωπαϊκή χώρα αυξήθηκε από 11% τα χρόνια της προεδρίας του Μπαράκ Ομπάμα σε 16% στη διάρκεια της θητείας του Τραμπ και έφτασε 17%, παρά την εκλογή του Τζο Μπάιντεν στη συνέχεια. Άλλη έρευνα με το ίδιο θέμα του YouGov διαπίστωσε την περασμένη χρονιά ότι όσοι σκέφτονταν να μεταναστεύσουν ανήκαν στην προοδευτική πλευρά της χώρας.

Σαφώς και δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι συντηρητικοί είναι λιγότερο πιθανό να εκφράσουν την επιθυμία εγκατάλειψης της πατρίδας τους.

Και μπορεί κάποιος να επιχειρηματολογήσει, τι σημασία έχουν μερικές δεκάδες χιλιάδες μετανάστες σε μια χώρα 330 εκατομμυρίων ατόμων, ωστόσο όπως σημειώνει το βρετανικό περιοδικό, είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι Αμερικανοί που φεύγουν το κάνουν από την απελπισία τους για την πορεία που έχει πάρει η χώρα τους.

Ισορροπία ζωής και εργασίας

«Τουλάχιστον μια φορά το μήνα έχω ένα τηλεφώνημα από κάποιον Αμερικανό, που με ρωτά πως μπορεί να έρθει εδώ», λέει η Κάρολιν Μπερινγκερ, πρώην  βοηθός της Νάνσι Πελόζι, όταν ήταν ηγέτης των Δημοκρατικών στη Βουλή των Αντιπροσώπων, και από το 2017 μόνιμη κάτοικος του Άμστερνταμ.

Την απόφαση της αυτή, που συμμερίστηκε ο σύντροφος της, πυροδότησε η εκλογή του Τραμπ από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, αν και όπως εξηγεί η ίδια η πολιτική κατάσταση στις ΗΠΑ «δεν είναι τόσο ο λόγος για να φύγεις όσο ο λόγος για να μην επιστρέψεις». «Και όχι μόνο οι εκλογές, αλλά και ο συνεχής διχασμός», προσθέτει.

«Αυτό που ακούμε συνέχεια είναι ότι η ισορροπία επαγγελματικής και προσωπικής ζωής είναι πολύ καλύτερη εδώ», λέει η Τρέσι Μετζ, επικεφαλής του John Adams Institute, ενός αμερικανο-ολλανδικού πολιτιστικού χώρου. Οι Αμερικανοί εργάζονται για 1.811 ώρες το χρόνο, οι Ευρωπαίοι για 1.571 ώρες, ενώ οι Ολλανδοί για μόλις 1.427 ώρες.

Το γεγονός εξάλλου ότι όλοι οι Ευρωπαίοι μιλούν αγγλικά διευκολύνει τη φυγή των Αμερικανών, για τους οποίους ακόμα και οι πέτρες και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού ξέρουν ότι είναι κάκιστοι στην εκμάθηση μιας γλώσσας. Το 28% των πτυχιακών προγραμμάτων στα ολλανδικά πανεπιστήμια είναι στα αγγλικά, ενώ και οι αγγελίες εργασίας στο Διαδίκτυο ζητούν να ξέρουν οι υποψήφιοι Αγγλικά, περίπου όσο συχνά θέτουν ως προϋπόθεση να μιλούν και να γράφουν με άνεση στα ολλανδικά.

Καλύτερη υγειονομική περίθαλψη

Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι αρκετοί από τους Αμερικανούς που μεταναστεύουν σε ευρωπαϊκές χώρες, παίρνουν τη μεγάλη απόφαση λόγω των ισχυρότερων κοινωνικών δικτύων ασφαλείας στα εδάφη τους. Η Χέδερ Κάλντγουελ Ουρκουαχάρτ, συγγραφέας στο επάγγελμα ,που μετακόμισε στη Λισαβόνα το 2021, είχε αναγκαστεί να πιάσει μια δουλειά γραφείου στη Μασαχουσέτη μόνο και μόνο για να έχει ασφάλεια υγείας.

Στην Πορτογαλία πάλι η ίδια και η οικογένεια της πληρώνουν ένα ελάχιστο ποσό για την ασφαλιστική τους κάλυψη σε σχέση με αυτό που τους ζητούνταν στις ΗΠΑ. «Δεν είχαμε συνειδητοποιήσει πόσο διαλυμένος είναι ο κοινωνικός ιστός στις ΗΠΑ μέχρι που φτάσαμε εδώ», λέει η ίδια στον Economist.

«Νιώσαμε την ένταση να αυξάνεται» μέσα σε λίγες εβδομάδες αφότου φύγαμε από την Αμερική, προσθέτει η Σίλβια Τζόνσον, ψυχίατρος που μετακόμισε επίσης στη Λισαβόνα το 2022. Για την προαναφερθείσα μαύρη γυναίκα και την οικογένειά της, τα βασικά αίτια πίσω από τη μετακόμιση τους ήταν ο ρατσισμός και η βία.

Η αλήθεια είναι προσπαθούσε πολλά χρόνια για να πείσει τον δικηγόρο σύζυγο της, Στάνλεϊ, να μετακομίσει στο εξωτερικό. Τα όσα εμπρηστικά ακολούθησαν την άδικη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ το 2021, τον έπεισαν να την ακολουθήσει.  Όπως θυμάται εκείνος, «είπα τότε ότι ήρθε η ώρα να πάρουμε ένα όπλο’’. Μόλις το είπα δυνατά, σκέφτηκα ότι αν πρέπει να ζήσω σε μια χώρα όπου χρειάζομαι ένα όπλο για να προστατεύσω την οικογένειά μου, τότε αυτό δεν είναι πατρίδα για μένα».

Ευρωπαϊκά πλεονεκτήματα

Άλλοι παράγοντες που ενθάρρυναν την παραπάνω τάση είναι η καθιέρωση της τηλεργασίας την εποχή της πανδημίας, που διευκόλυνε τα μέγιστα μια τέτοια απόφαση ζωής, αλλά και οι προσοδοφόρες συμφωνίες που προσφέρουν στους Αμερικανούς πολίτες οι ευρωπαϊκές χώρες, βάσει των οποίων σε κάποιες περιπτώσεις γλιτώνουν φόρους, σε άλλες βοηθιούνται στα συνταξιοδοτικά τους σχέδια και σε ορισμένες είναι πιο εύκολο να αγοράσουν δικό τους σπίτι.

Η Ιταλία πάντως στοχεύει να προσελκύσει κατά κύριο λόγο τους πλούσιους Αμερικανούς, στους οποίους επιτρέπει να πληρώνουν φόρους 100.000 ευρώ σε ετήσια βάση, ανεξάρτητα από το ύψος των εισοδημάτων τους.

Ωστόσο, όπως συνοψίζει η Αμάντα Κλεκόβσκι βον Κόπενφελς, ειδική στα ζητήματα διασποράς, από το Πανεπιστήμιο του Κεντ, ανέκαθεν οι άνθρωποι μετακόμιζαν για σπουδές ή δουλειά και φυσικά λόγω έρωτα.

Αυτό που έχει αλλάξει από το χθες το σήμερα είναι ότι οι Αμερικανοί ένιωθαν κάποτε ότι η χώρα τους ήταν το απόλυτο έθνος μεταναστών, οπότε το να φύγεις για οπουδήποτε αλλού φαινόταν παράξενο. Τώρα πια αναγνωρίζουν ότι η Ευρώπη έχει μεγάλα πλεονεκτήματα, δηλαδή καλή υγειονομική περίθαλψη, πιο εύκολα δίκτυα μεταφορών, λιγότερη βία με όπλα, χαμηλότερα επίπεδα ρατσισμού και μικρότερη εισοδηματική ανισότητα.

Headlines