Ένα παιχνίδι χωρίς καθόλου πλάκα

Ενα επιτραπέζιο παιχνίδι πολιτικής ίντριγκας και προδοσίας είναι, που διαδραματίζεται στη Γερμανία της δεκαετίας του 1930, στο Ράιχσταγκ της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης – εξού και ο αβανταδόρικος τίτλος του, «Secret Hitler», Μυστικός Χίτλερ. Κυκλοφόρησε από την Breaking Games τον Αύγουστο του 2016, λίγους μήνες πριν από την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ, επτά χρόνια αργότερα, ωστόσο, σε μια ζωή που μοιάζει να κάνει όλο και μικρότερους κύκλους, σαν τους καρχαρίες γύρω από τα θύματά τους, παραμένει και επίκαιρο, και ιδιαίτερα δημοφιλές στον αγγλόφωνο κόσμο.

Το Secret Hitler παίζεται με τουλάχιστον πέντε και μάξιμουμ δέκα παίκτες, οι οποίοι χωρίζονται τυχαία και κρυφά σε δύο ομάδες: τους φιλελεύθερους, που αποτελούν πάντα μα πάντα την πλειοψηφία, και τους φασίστες. Οι φιλελεύθεροι δεν έχουν ιδέα ποιος είναι «δικός» τους, ή ποιος είναι φασίστας. Οι φασίστες, πάλι, γνωρίζονται εξαρχής μεταξύ τους – μόνον ο Χίτλερ δεν ξέρει ποιοι είναι οι υπόλοιποι. Συντονίζονται προκειμένου να σπείρουν δυσπιστία και να εγκαταστήσουν τον ηγέτη τους ενώ οι φιλελεύθεροι καλούνται να τον βρουν και να τον σταματήσουν. Η φιλελεύθερη ομάδα ανακηρύσσεται νικήτρια αν καταφέρει να περάσει πέντε φιλελεύθερες πολιτικές ή να δολοφονήσει τον Μυστικό Χίτλερ, ενώ η φασιστική ομάδα κερδίζει εφόσον κατορθώσει να περάσει έξι φασιστικές πολιτικές ή να εκλέξει τον Μυστικό Χίτλερ καγκελάριο αφού περάσει πρώτα τρεις φασιστικές πολιτικές.

Στην καρδιά αυτού του παιχνιδιού, όπως εύκολα καταλαβαίνει κανείς, υπάρχει ένα βασικό δίλημμα συνεργασίας. Αν οι φιλελεύθεροι μάθουν να εμπιστεύονται ο ένας τον άλλο, θα έχουν πάντα αρκετές ψήφους ώστε να κερδίζουν. Δεν είναι όμως εύκολη αυτή η οικοδόμηση εμπιστοσύνης, αφενός γιατί οι φασίστες θα πουν οτιδήποτε χρειάζεται προκειμένου να περάσουν για φιλελεύθεροι και αφετέρου επειδή, στην πορεία του παιχνιδιού, κάποιες φορές ένας φιλελεύθερος δεν έχει άλλη εναλλακτική επιλογή παρά να στηρίξει μια φασιστική πολιτική. Δεν αρκεί, λοιπόν, να έχει τις σωστές αρχές: πρέπει να επιδείξει και τη σωστή κρίση.

Ο Ιβάν Κραστέφ, ένας από τους σημαντικότερους εν ζωή ευρωπαίους διανοούμενους, πρόεδρος του Centre for Liberal Strategies στη Σόφια, παρακολουθούσε όλο το καλοκαίρι τον 14χρονο γιο του να παίζει φανατικά με τους φίλους του «Secret Hitler».

Κι όσο περισσότερο του μιλούσε για αυτό ο νεαρός, τόσο εκείνος σκεφτόταν τις αναλογίες του παιχνιδιού με την πραγματική ζωή. Ο αμερικανός διακεκριμένος πολιτικός επιστήμονας Λάρι Μπάρτελς – γράφει στους «Financial Times» – κυκλοφόρησε πρόσφατα ένα βιβλίο με τίτλο «Η Δημοκρατία Διαβρώνεται από την Κορυφή», όπου απορρίπτει την ευρέως διαδεδομένη ιδέα ότι ένα λαϊκιστικό τσουνάμι καταστρέφει τις ευρωπαϊκές δημοκρατίες ως εμπειρικά εσφαλμένη. Το λαϊκό έρεισμα των ακροδεξιών πολιτικών και ιδεών, επιχειρηματολογεί, δεν έχει μεταβληθεί ιδιαίτερα τα τελευταία 20 χρόνια, και δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η κοινή γνώμη έχει μετακινηθεί δεξιά.

Η δημοκρατία, διαβεβαιώνει ο Μπάρτελς, μαραίνεται από ψηλά: για την άνοδο της Ακροδεξιάς στην εξουσία, ευθύνονται στην πραγματικότητα κάποιες ατυχείς κυβερνητικές πολιτικές ή θεσμικές αλλαγές. Η πρωθυπουργός της Ιταλίας, η Τζόρτζια Μελόνι, που επισκέπτεται μεθαύριο τη χώρα μας για συνομιλίες με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, δεν θα μπορούσε να διαφωνήσει με αυτό. Η εντυπωσιακή πλειοψηφία που εξασφάλισε η (ακρο)δεξιά συμμαχία στις εκλογές του περασμένου Σεπτεμβρίου δεν ήταν αποτέλεσμα κάποιας θεαματικής αλλαγής στις προτιμήσεις των ψηφοφόρων, αλλά της θεαματικής ανικανότητας των ηγετών της ιταλικής Αριστεράς να συνεργαστούν και να εμπιστευτούν αλλήλους.

Μπορεί οι πολίτες να ανέχονται συχνά μια απολυταρχική διακυβέρνηση, αλλά δεν την ψηφίζουν όταν υπάρχει εναλλακτική επιλογή. Οι Σουηδοί Δημοκράτες δεν κατάφεραν να κερδίσουν τις εκλογές στη χώρα τους. Το ισπανικό Vox τα πήγε πολύ χειρότερα από ό,τι προέβλεπαν οι δημοσκοπήσεις. Είναι κάτι που είναι καλό να κρατά κανείς στον νου καθώς πλησιάζουν οι κρίσιμες εκλογές της Σλοβενίας, στις 30 Σεπτεμβρίου, και της Πολωνίας, στις 15 Οκτωβρίου: τις εκλογές περισσότερο τις χάνουν τα παραδοσιακά (δημοκρατικά) κόμματα παρά τις κερδίζουν οι εξτρεμιστές. Ουσιαστικά, ο Λάρι Μπάρτελς και οι σχεδιαστές του Secret Hitler συμφωνούν πως η μεγαλύτερη πρόκληση για τα πρώτα δεν είναι η ισχύς του φασιστικού προσανατολισμού μιας κοινωνίας, αλλά ο βαθμός της «φιλελεύθερης σύγχυσης» – και η συναφής τους έλλειψη πολιτικής κρίσης.

«Εχει περισσότερη πλάκα να είσαι φασίστας», δήλωσε στον Ιβάν Κραστέφ ο 14χρονος γιος του, κι ας είναι ένα παιδί που αγαπάει την ελευθερία όσο και ο πατέρας του. Τον ρώτησε γιατί, κι εκείνος δεν το σκέφτηκε στιγμή πριν απαντήσει: παίζουν σαν ομάδα, του είπε, ενώ οι φιλελεύθεροι είναι οι χειρότεροι εχθροί του εαυτού τους, η καχυποψία και η δυσπιστία τους παραλύει, δεν συνειδητοποιούν καν ποιοι μπορεί να είναι σύμμαχοί τους. Αναφερόταν βέβαια στο Secret Hitler, τον Μυστικό Χίτλερ, αλλά δεν είναι ανάγκη να κοιτάξει κανείς πιο πέρα από τα σόσιαλ μίντια, στο τέλος αυτού του ζοφερού καλοκαιριού, προκειμένου να συνειδητοποιήσει πως οι κανόνες του παιχνιδιού είναι ίδιοι, ή τουλάχιστον παρόμοιοι, και στην πραγματική ζωή: είμαστε οι χειρότεροι εχθροί του εαυτού μας.

Έντυπη έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»