Κάποιες ανάσες του ανεπανάληπτου κινηματογράφου

Κάποιες ταινίες περασμένων, αλλά και αξέχαστων δεκαετιών, διαδραμάτισαν όχι απλώς ενημερωτικό αλλά και υπό την ψυχογραφική έννοια, ρόλο διαπλαστικό στη συμπεριφορά αμέτρητων φίλων του Σινεμά.

Γεννήθηκα και ανδρώθηκα σε μια προνομιούχο επαρχία, που απείχε από τον παλιό εθνικό δρόμο, από την Αθήνα, 116 χλμ. Μιλάω για τη Λιβαδειά, με τους δύο κυρίαρχους στο φιλοθεάμον κοινό κινηματογράφους. Την Αρμονία και το Αλκαζάρ. Τα έργα που προβάλλονταν εκεί έρχονταν μια εβδομάδα μετά την προβολή τους στην Αθήνα. Επιπλέον, ακόμη και οι Λιβαδείτες φίλοι του καλού αθηναϊκού θεάτρου σπάνια έχαναν τις παραστάσεις.

Με λίγα λόγια, η γενιά μου (την είπαμε του 1-1-4) της δεκαετίας του ’60, είχε και το άλλο προνόμιο: του εφοδιασμού των χαρτο-βιβλιοπωλείων με τις περισσότερες εκδόσεις στο χώρο της ελληνικής και διεθνούς λογοτεχνικής και κοινωνιολογικής βιβλιογραφίας. Ας είναι τιμημένα τα ονόματα των βιβλιοπωλών αδελφών Γαζή, αδελφών Βέργου και Ρούσου που εκτελούσαν σε λίγα 24ωρα την προμήθειά μας με αυτά τα βιβλία.

Ειδικότερα, ο Κώστας Γαζής, φακελωμένος άγρια, με τη «ρετσινιά» του άρτια καταρτισμένου αριστερού διανοούμενου, ήταν σημαντικό σημείο αναφοράς στο πολιτισμικό γίγνεσθαι της μικρής μας τότε πόλης. Έχασε 1 ή 2 δάχτυλα της παλάμης του από την έκρηξη στο ναρκοθετημένο  πεδίο της γέφυρας του Γοργοποτάμου, στην πρώτη μετεμφυλιοπολεμική επέτειο του γεγονότος.

Βαριά τραυματισμένη βγήκε από την κόλαση της έκρηξης και η θαυμάσια συμμαθήτριά μας στο μεικτό 8τάξιο γυμνάσιο, η Καίτη Νικολάου. (Κατά μία εκδοχή η ναρκοθέτηση της περιοχής έγινε με νάρκες πολύ μεταγενέστερες [αμερικανικής και όχι γερμανικής κατασκευής]).

Λυπούμαι που παρασύρθηκα στις θύμισες εκείνης της εποχής. Περνάω λοιπόν ακάθεκτος στο άλλο κυρίαρχο θέμα, στον υπέροχο κινηματογράφο των δεκαετιών ’50 και ’60, που κυριολεκτικά με καθήλωσε και με κατεγοήτευσε στον θερινό κινηματογράφο «Αελλώ» της Ραφήνας πριν από λίγες ημέρες.

«Διακοπές στη Ρώμη»: Ο Γκρέκορι Πεκ με την Ώντρεϊ Χέμπορν αλωνίζουν με σκούτερ την ιταλική πρωτεύουσα

Πραγματικός ύμνος στην ευρωαμερικανική Έβδομη Τέχνη. Και μάλιστα στην καρδιά του τρομοκρατικού αντικομμουνιστικού Μακαρθισμού. Κορυφαίοι σκηνοθέτες, σεναριογράφοι, ηθοποιοί στη μαύρη λίστα του γερουσιαστή Μακάρθι, που επαγγέλθηκε «κάθαρση» στο χώρο του κινηματογράφου με τα λαμπρότερα κινηματογραφικά αστέρια.

Κάποιοι της πρώτης γραμμής του ιερού χώρου της μεγάλης οθόνης, υπέκυψαν στην τρομοκρατία και απομονώθηκαν από τα κομμουνιστικά «μιάσματα». Ο tempora, o mores! Γεμάτοι από φακελωμένους η Επιτροπή Αμερικανικών Υποθέσεων. Το ίδιο και η Γενική Αστυνομική Ασφάλεια Αθηνών. (Ελληνο-αμερικανική φιλία γαρ).

Ας μη λέμε ονόματα, για να μη χαλούμε τις καρδιές μας… Η μοίρα το γράφει να ζούμε μαζί. Άλλωστε, δεν είμαστε και πολλοί. Μαζί, δεξιοί, κεντρώοι, αριστεροί γεμίζαμε τα βαγόνια για τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Εκεί άφησαν τα κόκκαλά τους πατεράδες και θείοι μας. Άλλοι πάλι γύρισαν με κομμένα ξύλινα πόδια, από τα κρυοπαγήματα.  Έτσι, όπως τα περιγράφει στο συνταρακτικό «Στου Όσιου Λουκά το μοναστήρι» ο Άγγελος Σικελιανός…

Σ’ αυτόν λοιπόν τον θερινό κινηματογράφο της Ραφήνας, αλλά και κάθε γειτονιά των κεντρικών και περιθωριακών Δήμων της χώρας μας, κάπου-κάπου, μέσα στον ορυμαγδό.

Σ’ αυτή την οχλαγωγία και τον καταιγισμό αμέτρητων ταινιών με φόνους, δολοφονίες, συγκρούσεις και εκτινάξεις αλληλοδιωκόμενων αυτοκινήτων, σ’ αυτές τις «σκηνοθεσίες» της βίας ή των απωανατολίτικων τσακωμών, πότε με απαστράπτοντα κοφτερά σπαθιά κι άλλοτε με ιπτάμενες απωανατολίτικες γυναικείες φιγούρες που δίνουν στα παιδάκια των κινηματογραφικών θαμώνων μαθήματα…ιπτάμενης ανόητης βίας.

Στο απόγειο ενός γλεντιού με καυγάδες η πριγκίπισσα Χέμπορν περνάει κολάρο σε κάποιο ταραξία την κιθάρα μιας ορχήστρας.

Σ’ αυτό λοιπόν τον κόσμο παραγωγής… υπερκόσμιων ανόητων συγκρούσεων, έτυχε κυριολεκτικά να καθηλωθώ πάνω από δύο ώρες στο «Διακοπές στη Ρώμη».

Λίγα λόγια για το ειδύλλιο των πρωταγωνιστών στο «Διακοπές στη Ρώμη». Η ταινία γυρίστηκε το 1953 στην ιταλική πρωτεύουσα, με όλους τους κανόνες μιας υποδειγματικής άψογης κινηματογραφικής δημιουργίας.

Τέτοια επιτεύγματα δυστυχώς δεν επαναλαμβάνονται συχνά και μάλιστα σε εποχές πνευματικής-καλλιτεχνικής απαξίας, δηλαδή στοιχεία που πειθαρχούν στους άτυπους αλλά θλιβερούς κανόνες: Κάντε τα γυαλιά-καρφιά με μπούλινγκ, απωανατολίτικες φονικές μονομαχίες στους αιθέρες.

Η Ώντρεϊ Χέμπορν υποδύεται το ρόλο μιας υψηλής φιλοξενούμενης πριγκίπισσας στη Ρώμη. Καταγοητευμένη από την αιώνια ιταλική πρωτεύουσα αποδρά από την υπερπολυτελή πρεσβεία της χώρας της στη Ρώμη. Αναμιγνύεται στο πλήθος και κατά μία όμορφα διαλεγμένη από τον σκηνοθέτη της ταινίας συγκυρία, γνωρίζεται με αμερικανό δημοσιογράφο (Γκρέγκορι Πεκ). Η γνωριμία εξελίσσεται σε υπέροχο ειδύλλιο που καθηλώνει επί δίωρο τον θεατή για να καταλήξει, χωρίς το γλυκανάλατο χάπι έντ, σ’ ένα τέλος ρεαλιστικό και βαθύτατα ανθρώπινο.

Τέτοιες ανάσες της κλασικής μεγάλης οθόνης καλό είναι να υπενθυμίζονται και να επαναλαμβάνονται. Δεν γνωρίζω πώς κρίνουν τέτοιες πνευματικές αναπλάσεις οι άλλοι. Εάν κρίνω από τον εαυτό μου, τέτοιες αναπλάσεις είναι τυχερά αναβαπτίσματα στο χώρο του παγκόσμιου ουμανισμού.