Βρήκε η G7 τον μάστορά της στους ανανεωμένους BRICS;

Οι BRICS θεωρούνται γεωπολιτικοί αντίπαλοι του μπλοκ G7, των κορυφαίων δηλαδή προηγμένων οικονομιών, περνώντας επιθετικά σε πρωτοβουλίες όπως η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα, το Αποθεματικό Ταμείο Έκτακτης Ανάγκης, το σύστημα πληρωμών BRICS και άλλες.

Μπορεί μέχρι πέρυσι οι BRICS να ήταν ένας όμιλος μόνο κατ’ όνομα, αντιμετωπίζοντας διαφορετικά μακροπρόθεσμα στρατηγικά και οικονομικά συμφέροντα, αλλά πλέον, όπως δήλωσε ο πρόεδρος της Κίνας Σι Τσιπίνγκ, η επέκταση θα δώσει «νέα ζωτικότητα στον μηχανισμό συνεργασίας BRICS» και θα προσφέρει σε όλα τα μέλη «σημαντική επιρροή».

Εξάλλου, για χώρες όπως η Ινδία, οι BRICS αντιπροσωπεύουν ένα σημαντικό μπλοκ που αντικατοπτρίζει το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού και τα 27,7 τρισ. της παγκόσμιας οικονομίας.

Αναμφίβολα, με τη συγκέντρωση της οικονομικής δύναμης σε θεσμούς υπό την ηγεσία της Δύσης μετά τον Β’ ΠΠ -όπως η G7- πολλά μέλη του Παγκόσμιου Νότου ένιωσαν σε μεγάλο βαθμό να περιθωριοποιούνται. Έτσι, το νέο αυτό αντίπαλο δέος στους G7 και στους δυτικούς θεσμούς ευρύτερα, θα μπορούσε να είναι μια πλατφόρμα που μπορεί να φέρει μια νέα και πιο δίκαιη προοπτική στην παγκόσμια συνεργασία, στην επίλυση προβλημάτων, ακόμα και ενίσχυση της ασφάλειας.

Η ανησυχία των αναλυτών

Το έντονο ενδιαφέρον έως και ανησυχία της Δύσης σε αυτή την εξέλιξη μπορεί να αποτυπωθεί ενδεικτικά από τους εμπειρογνώμονες του Ατλαντικού Συμβουλίου, της κορυφαίας δεξαμενής σκέψης στις ΗΠΑ.

Σύμφωνα με τον ανώτερο διευθυντή του Κέντρου Νότιας Ασίας του Συμβουλίου, Kapil Sharma, η επέκταση των BRICS από πέντε χώρες σε 11 μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα η Ινδία και οι BRICS να αποκτήσουν μόχλευση (τουλάχιστον οπτικά), καθώς το διευρυμένο μπλοκ περιλαμβάνει μεγαλύτερη συγκέντρωση χωρών παραγωγής ενέργειας, καθώς και πιθανή συνεργασία για να απομακρυνθούν από το δολάριο στις εμπορικές συναλλαγές.

Τα μέλη θα προσπαθήσουν να χρησιμοποιήσουν την επέκταση για να πιέσουν για αλλαγές στον ΟΗΕ και σε άλλους παγκόσμιους θεσμούς.

Η Γαλλίδα διευθύντρια του Κέντρου για την Αφρική του Ατλαντικού Συμβουλίου, Rama Yade είναι πεπεισμένη ότι η ομάδα BRICS πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη.

Η προσέλευση υψηλού επιπέδου ηγετών, από τον Κινέζο Πρόεδρο μέχρι τον Μόντι, αποκαλύπτει πολλές από τις μεγάλες φιλοδοξίες του μπλοκ για την οικοδόμηση μιας εναλλακτικής πολυμέρειας, ξεκινώντας από την αμφισβήτηση του δολαρίου και την ενίσχυση της Νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας χωρίς όρους.

Για την Yade, μάλιστα, οι προτάσεις του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας για δανεισμό πάνω από 200 δις. δολ. σε φτωχές χώρες από τις ΗΠΑ και άλλα πλουσιότερα κράτη, δεν αρκούν για να αντιμετωπιστεί η νέο πρόκληση των BRICS. «Η έκτακτη ανάγκη πιθανότατα θα απαιτήσει πολύ περισσότερα» λέει η Yade.

Ποιος είπε ότι δεν υπάρχουν αδυναμίες στους BRICS

Σύμφωνα με τον Kapil Sharma για να είναι αποτελεσματικός μακροπρόθεσμα ο οργανισμός των BRICS, θα πρέπει η Ινδία και η Κίνα να επιλύσουν τις συνοριακές τους προκλήσεις και να συνεργαστούν σε δύσκολα παγκόσμια ζητήματα καθώς και στην ανάπτυξη κεφαλαίων για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. «Εάν η Ινδία πρόκειται πραγματικά να αναλάβει το ρόλο της «φωνής του Παγκόσμιου Νότου», η διαχείριση αυτών των ανόμοιων συμφερόντων με μία φωνή μπορεί να αποδειχθεί μεγαλύτερο έργο από αυτό που διαπραγματευόταν».

Ωστόσο, ο υποδιευθυντής του Κέντρου Γεωοικονομικών του Κέντρου Mrugank Bhusari θέτει άλλες δύο διαφορετικού είδους προκλήσεις, καθώς η ένταξη τόσων μελών θα αλλάξει τον ιστό του θεσμού των BRICS. Πρώτον, θα μπορούσε να αλλάξει τη δομή των διαπραγματεύσεων στο εσωτερικό.

«Τα νέα μέλη διαφέρουν τρομερά ως προς το οικονομικό μέγεθος, το μακροοικονομικό πλαίσιο και τους δεσμούς τους με οικονομίες εκτός BRICS. Οι BRICS λαμβάνουν αποφάσεις μέσω συναίνεσης και η επίτευξη συναίνεσης μεταξύ έντεκα χωρών με διαφορετικές οικονομίες, γεωγραφίες και συμφέροντα είναι πολύ πιο δύσκολη από την επίτευξή της μεταξύ πέντε» λέει ο Bhusari.

«Τα μέλη μπορούν όλα να συμφωνήσουν σε αρχές, όπως η αύξηση του εμπορίου σε νομίσματα που δεν ανήκουν σε δολάρια. Όμως, η προσθήκη νέων μελών θα επιβραδύνει σημαντικά ορισμένες από τις πιο φιλόδοξες φιλοδοξίες τους μόλις αρχίσουν να διαπραγματεύονται την αυθεντικότητα αυτών των έργων, για παράδειγμα, αυτό ενός κοινού νομίσματος. Για να διασφαλιστεί η χρησιμότητα και η συνοχή του ιδρύματος μακροπρόθεσμα, οι BRICS μπορούν αντ’ αυτού να επιλέξουν να επιμείνουν σε χαμηλά φρούτα».

Δεύτερον, για τον Bhusari η προσθήκη νέων μελών θα μπορούσε να απομακρύνει τον οργανισμό από τη γεωοικονομική του προέλευση των πέντε χωρών με παρόμοιες αναπτυξιακές τροχιές σε έναν πιο γεωπολιτικά «φορτισμένο» οργανισμό με διαφορετικές οικονομίες. Η Ρωσία και η Κίνα ηγήθηκαν των εκκλήσεων για επιταχυνόμενη επέκταση και οι προσπάθειες να τοποθετηθούν οι BRICS ως αντίβαρο στην G7 φέρουν σε άβολη θέση χώρες όπως η Ινδία και η Βραζιλία, που ήδη ακολουθούν μια λεπτή ισορροπία με τη Δύση.

Ίσως αξίζει μια ευκαιρία

Κατά ειρωνικό τρόπο, ένας γιγαντωμένος όμιλος BRICS θα καταστήσει δυσκολότερη την υλοποίηση της αποστολής του για προώθηση των συμφερόντων του Παγκόσμιου Νότου, εκτιμά η Colleen Cottle, η οποία ειδικεύεται σε ζητήματα Κίνας.

«Οι BRICS ήταν πάντα μια ομάδα με βαρύ συμβολισμό παρά ουσία. Ακόμη και τα απτά αποτελέσματα της, όπως η επίπονη διαπραγμάτευση και συντονισμένη Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα, δεν έχουν αλλάξει σημαντικά το τοπίο της παγκόσμιας διακυβέρνησης με τους τρόπους που ήλπιζε η ομάδα. Η προσθήκη περισσότερων αποκλινουσών φωνών θα αυξήσει μόνο την πρόκληση της επίτευξης συμφωνίας σε βασικούς τομείς στους οποίους ο όμιλος ελπίζει να σημειώσει πρόοδο, όπως η μείωση της χρήσης τοπικών νομισμάτων στο εμπόριο και η επέκταση των τραπεζικών δεσμών τους με ανταποκριτές» επισημαίνει η Cottle.

Πάντως για τον Michael Bociurkiw, συνεργάτη του Ατλαντικού Συμβουλίου και μέλους του Κέντρου για την Ευρώπη, με την G7, την G20 και την Οικονομική Συνεργασία Ασίας-Ειρηνικού να εκφυλίζονται σε στίβους πυγμαχίας για διπλωματικές κρίσεις, όπου οι τελικές ανακοινώσεις είτε αποδυναμώνονται είτε δεν εκδίδονται καθόλου, ίσως αξίζει να δώσουμε στους BRICS την ευκαιρία να επανεφεύρουν την πολυμερή συνεργασία. Αυτή η επανεφεύρεση δεν μπορεί να έρθει αρκετά σύντομα—ειδικά για τις φτωχότερες χώρες που χρειάζονται περισσότερο βοήθεια.